Kunst is altijd een bron van fascinatie geweest, niet alleen vanwege de esthetische waarde maar ook door de verhalen die erachter schuilgaan. Maar wat gebeurt er als die verhalen een duistere wending nemen en de kunstwerken zelf nep blijken te zijn? Hier is een lijst van tien beroemde kunstwerken die vervalsingen bleken te zijn, en de opzienbarende manieren waarop ze werden ontmaskerd.
1. Han van Meegeren en de Vermeers
Han van Meegeren is een van de bekendste kunstvervalsers uit de geschiedenis. Hij slaagde erin de kunstwereld te misleiden met zijn vervalsingen van Johannes Vermeer. Van Meegeren begon zijn carrière als schilder maar vond nooit de erkenning die hij zocht. Uit frustratie begon hij beroemde schilderijen van oude meesters te vervalsen, met name van Vermeer, een van de meest gerespecteerde Nederlandse schilders uit de Gouden Eeuw.
Van Meegeren’s vervalsingen waren zo overtuigend dat zelfs de grootste experts uit die tijd voor de gek werden gehouden. Hij verkocht zijn vervalsingen voor gigantische bedragen en leefde een luxueus leven. De waarheid kwam aan het licht toen hij in 1945 werd gearresteerd voor collaboratie met de nazi’s, die een van zijn vervalste Vermeers hadden gekocht. Om zijn onschuld te bewijzen, moest Van Meegeren een nieuw “Vermeer” schilderen in de gevangenis.
2. Eric Hebborn
Eric Hebborn was een Britse schilder en kunstvervalser die beroemd werd door zijn vervalsingen van oude meesters zoals Rubens, Piranesi en Van Dyck. Hij was oorspronkelijk opgeleid als kunstenaar en ontwikkelde een diepgaande kennis van historische technieken en materialen. Hebborn begon zijn carrière als restaurateur, maar al snel begon hij vervalsingen te maken en deze te verkopen als authentieke werken.
Hebborns vervalsingen waren zo overtuigend dat ze door gerenommeerde musea en verzamelaars werden gekocht. Zijn bedrog werd pas ontdekt toen hij in zijn memoires bekende dat hij honderden vervalsingen had gemaakt. Zijn onthullingen veroorzaakten een schokgolf door de kunstwereld, en veel musea moesten de echtheid van hun collecties opnieuw onderzoeken.
3 Geert Jan Jansen
Geert Jan Jansen is een Nederlandse kunstvervalser die bekendheid verwierf door zijn meesterlijke vervalsingen van werken van onder andere Picasso, Appel en Matisse. Jansen begon zijn carrière als kunsthandelaar en raakte gefascineerd door de technieken van grote meesters. Hij besloot deze technieken na te bootsen en ontdekte dat hij buitengewoon getalenteerd was in het creëren van bijna perfecte kopieën. Gedurende meer dan twintig jaar wist hij talloze vervalsingen de kunstmarkt in te smokkelen, vaak zonder dat iemand argwaan kreeg.
Zijn val kwam in 1994, toen de Franse politie zijn boerderij doorzocht en honderden vervalste kunstwerken ontdekte. Jansen werd gearresteerd en veroordeeld, maar zijn vervalsingen blijven de kunstwereld achtervolgen. Zijn zaak bracht aan het licht hoe kwetsbaar de kunstmarkt kan zijn voor goed uitgevoerde vervalsingen en benadrukte de noodzaak van verbeterde verificatieprocessen en technieken om de echtheid van kunstwerken te garanderen.
4. Walter Keane
Walter Keane werd beroemd in de jaren 1960 door de schilderijen van kinderen met grote, treurige ogen. Deze werken werden immens populair en brachten hem en zijn vrouw Margaret aanzienlijke rijkdom en bekendheid. Echter, in de jaren 1970 kwam naar voren dat het niet Walter, maar zijn vrouw Margaret was die de schilderijen had gemaakt. Walter had haar werk als het zijne gepresenteerd en verkocht, terwijl Margaret in de schaduw bleef.
De waarheid kwam aan het licht toen Margaret Keane hem in 1986 aanklaagde en tijdens de rechtszaak hun respectieve schildervaardigheden moest demonstreren. Margaret produceerde een schilderij voor de rechtbank, terwijl Walter weigerde te schilderen. Het vonnis was duidelijk in het voordeel van Margaret, en zij kreeg de erkenning die zij verdiende.
5. Elmyr de Hory
Elmyr de Hory was een Hongaarse kunstvervalser die talloze meesterwerken van onder andere Picasso, Matisse en Modigliani vervalste. Zijn vervalsingen waren zo goed dat ze door veel musea en verzamelaars werden gekocht, zonder dat iemand argwaan kreeg.
De omvang van zijn vervalsingen werd pas echt duidelijk na zijn dood. De Hory was een charismatische figuur die zichzelf profileerde als een echte kunstenaar. Hij leefde in luxe op Ibiza en vertelde graag verhalen over zijn escapades in de kunstwereld. De ontdekking van zijn vervalsingen leidde tot een golf van twijfel over de authenticiteit van veel werken in musea en privécollecties. Zijn leven en werk inspireerden het boek en de film “F for Fake,” die de grenzen tussen kunst en vervalsing verder verkenden.
6. Wolfgang Beltracchi
Wolfgang Beltracchi is de meest beruchte kunstvervalser van de afgelopen decennia. Samen met zijn vrouw Helene produceerde hij vervalsingen van werken van onder anderen Max Ernst, Heinrich Campendonk en Fernand Léger. Beltracchi’s vervalsingen waren zo meesterlijk dat ze jarenlang onopgemerkt bleven en voor miljoenen werden verkocht.
Beltracchi gebruikte oude materialen en technieken om zijn vervalsingen authentiek te laten lijken. Hij bedacht zelfs fictieve herkomstgeschiedenissen voor de werken om hun authenticiteit te ondersteunen. Zijn carrière kwam tot een einde in 2010, toen een chemische analyse van een van zijn schilderijen aantoonde dat het pigment bevatte dat pas na de dood van de vermeende kunstenaar was geproduceerd. Beltracchi werd gearresteerd en veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf, maar zijn vervalsingen blijven de kunstwereld achtervolgen.
7. John Myatt
John Myatt begon zijn carrière als kunstenaar en leraar, maar raakte betrokken bij kunstvervalsing toen hij worstelde om de eindjes aan elkaar te knopen. In samenwerking met de gewiekste kunsthandelaar John Drewe, produceerde Myatt meer dan 200 vervalsingen van beroemde werken van onder anderen Chagall, Giacometti en Nicholson. Drewe fabriceerde valse herkomstpapieren en verkocht de vervalsingen aan gerenommeerde galeries en veilinghuizen.
De oplichterij werd ontdekt in 1995, toen een van hun vervalsingen werd onderzocht en als nep werd ontmaskerd. Myatt en Drewe werden gearresteerd en veroordeeld, maar de omvang van hun zwendel schokte de kunstwereld. Myatt werd uiteindelijk mild behandeld door de rechtbank omdat hij meewerkte met de autoriteiten. Na zijn vrijlating begon hij opnieuw te schilderen, maar dit keer met zijn eigen naam en in een legale context.
8. Shaun Greenhalgh
De vervalsingen van Holbein miniaturen door Shaun Greenhalgh zijn een ander voorbeeld van hoe kunstvervalsing zelfs de meest vooraanstaande instituten kan misleiden. Greenhalgh, een autodidactische kunstenaar, vervalste kunstwerken uit verschillende periodes en stijlen, waaronder Egyptische beeldjes en schilderijen van de Renaissance.
Zijn val kwam in 2006, toen een van zijn Egyptische vervalsingen door het British Museum werd onderzocht en als nep werd bestempeld. De daaropvolgende politie-inval leidde tot de ontdekking van zijn uitgebreide operatie. Greenhalgh werd veroordeeld tot vier jaar en acht maanden gevangenisstraf.
9. Tom Keating en de ‘Sleeper’ Vervalsingen
Tom Keating was een Britse kunstvervalser die zijn vervalsingen gebruikte om wraak te nemen op de kunstmarkt die volgens hem te commercieel en corrupt was geworden. Hij vervalste werken van onder anderen Gainsborough, Constable en Turner en verkocht deze als “sleepers” – schilderijen die nog niet waren geverifieerd maar waarvan werd aangenomen dat ze authentiek waren.
Keating was een man met principes en plaatste vaak “time bombs” in zijn werken – kleine afwijkingen of verborgen boodschappen die later zouden onthullen dat het werk een vervalsing was. Hij werd in 1977 gearresteerd maar ontsnapte aan een zware straf door zijn slechte gezondheid.
10. Pei-Shen Qian
Pei-Shen Qian is een Chinese kunstenaar die in de jaren 1980 naar New York emigreerde. Hij raakte betrokken bij een van de grootste kunstzwendelzaken in de recente geschiedenis, de Knoedler Gallery-fraude. Deze galerie was een van de oudste en meest gerespecteerde kunstgalerijen in New York City totdat de zaak aan het licht kwam. Qian vervaardigde vervalsingen van meesterwerken van bekende moderne kunstenaars zoals Mark Rothko, Jackson Pollock en Willem de Kooning. Deze vervalsingen werden door de Knoedler Gallery verkocht als authentieke werken voor tientallen miljoenen dollars.
De zaak kwam aan het licht toen meerdere kopers vraagtekens begonnen te zetten bij de herkomst en authenticiteit van hun aankopen. Forensische analyses onthulden dat de verf en materialen die Qian gebruikte, niet bestonden in de tijd dat de originele werken zouden zijn geschilderd.
Qian zelf hield vol dat hij zich niet bewust was van het feit dat zijn werken als originele meesterwerken werden verkocht. Hij is nooit officieel aangeklaagd en woont momenteel in China, buiten het bereik van de Amerikaanse wetshandhaving. De Knoedler Gallery werd gesloten.
