In de huidige samenleving anno 2024 vertrouwen de meeste mensen (wel steeds minder helaas) op de vakkundigheid van de geneesheren (dames), doctoren en artsen in ons medische systeem. En met goede reden, want deze geleerde vrouwen en mannen hebben niet voor niets meer dan 6 jaar op een hoog niveau gestudeerd, ze weten en kunnen een hoop ziekten en lichamelijke euvels genezen. Uiteraard bestaan er nog altijd nare ziektes, zoals kanker bijvoorbeeld, waar nog geen oplossing voor is gevonden. Maar over het algemeen heeft de geneeskunde, in vergelijking met het verleden, nog nooit zo veel ‘antwoorden’ gehad als in de tegenwoordige tijd. Als dat niet blijkt uit het feit dat de gemiddelde lengte van leven (en kwaliteit van dat leven) in de afgelopen eeuwen dramatisch is opgelopen, dan blijkt het wellicht uit de vreemde historische praktijken die we hier gaan opsommen. Want hoewel geneesheren in het verleden niet altijd de juiste oplossing hadden, betekent dat niet dat ze het niet probeerden. Op de meest fantastische wijze, soms…
Let op, dit zijn dus praktijken, technieken en andere behandelingsmethoden die, in een bepaald tijdperk in het verleden, door medicijnmannen zowel als hun patiënten, werden gezien als ‘dé’ juiste behandeling.
Verwachtingen doet hoop doet leven, dus het zal ongetwijfeld zo nu en dan ook écht geholpen hebben. Maar uiteraard in veel gevallen ook niet, want uiteraard hadden de artsen van weleer niet altijd precies de juiste aanpak te pakken. En wie weet zijn er ook wel praktijken in de huidige medicijn-wereld die over een paar eeuwen compleet achterhaald blijken te zijn. Wij kunnen echter niet vooruit in de tijd kijken, enkel achterom, en het is zowel leerzaam als amusant om dat af en toe te doen…
10. Kalmerend middeltje voor de kinderen
In het verleden was opvoeding niet zo ingewikkeld als tegenwoordig. Kinderen werden in feite min of meer gezien als miniatuur volwassenen, en als ze zich niet als zodanig gedroegen (ik hoef niet uit te leggen dat kinderen zich veelal niet gedragen als volwassenen) werd er ‘actie’ ondernomen, de kinderen werden aangepakt. Een pak slaag had je al gauw te pakken, maar een van de iets mildere aanpakken was het toedienen van mirakel-middel ‘soothing syrup’, een middeltje dat in principe een wonderbaarlijke mengelmoes was van allerlei narcotica. Niet bepaald gezond, zeker niet voor kinderen in ontwikkeling (maar zelfs niet als je volwassen bent!). Mrs. Windslow’s Soothing Syrup, bijvoorbeeld, één van deze wondermiddelen, bevatte 65 milligram pure morfine.
Gelukkig kwam hier in 1910 een einde aan, toen een artikel in de New York Times korte metten maakte met de praktijk. Het artikel concludeerde dat het ‘waarschijnlijk niet erg gezond was op lange termijn’, vanwege het feit dat dergelijke middeltjes onder andere morfine bevatten, en heroïne, en opium. En tig andere tegenwoordig ‘verboden’ substanties.
Overigens was het mirakel middel niet geheel zonder effect. Het was geen Haarlemmerolie (verkocht als geneesmiddel voor al je euvels). Echter, hoewel effectief, de kans dat je kind een totale junkie was vóór zijn puberjaren, met alle ontwikkeling gebreken van dien, of zelfs stierf aan een overdosis, die was wel groot natuurlijk. Maar daar kreeg je dan wel een kind terug dat zo mak was als een lammetje.
9. Kwik wonderbaarlijke geneeskundige waarde
Kwik is een zogeheten zwaar metaal, en als zodanig een van de meest giftige metalen die een mens binnen kan krijgen. Daarnaast is het ook een mooi glimmend metaal, en door de geschiedenis heen is men geobsedeerd geraakt met dit stofje. Niet in het minste omdat het een nuttig metaal was om in temperatuurmeters te gebruiken, maar men kon er ook veel geneeskrachtige waarde aan hechtten. Het werd derhalve toegepast op een plethora aan medicijnen, en zelfs cosmetica.
De symptomen van kwik vergiftiging zijn pijn op de borst, hart en long problemen, hoesten, trillingen, spastische spieren, delirium, psychotische aanvallen, hallucinaties, zelfmoord neigingen, en ja, de lijst gaat zo nog wel even door. Samengevat: slecht voor je gezondheid! Desalniettemin bleef men eeuwen lang volhouden dat het gezond was, en dat het allerlei kwalen kon genezen.
Er is overigens één voordeel aan de inname van kwik. Het heeft namelijk een remmend effect op seksueel overdraagbare ziekten. Yes, dus als je kwik slikte vanwege je syfilis, in tegenstelling tot alle andere ziekten waar het voor gebruikt werd, had je in feite wél een goed punt. Echter, doorgaans gingen mensen vervolgens dood aan de daaropvolgende kwik vergiftiging, in plaats van syfilis, dus of het echt een ‘goed’ medicijn is…
8. STOPhoest op basis van heroïne
Tegenwoordig sabbelen we op een STOPhoest tabletje als we kriebelhoest hebben, maar in voorgaande eeuwen, met name in het Victoriaanse tijdperk, namen mensen een krachtiger middeltje, namelijk Heroïne. Dit was een tijdperk waarin de sociale gedragsnormen ontzettend strikt waren, en in het openbaar hoesten was vermoedelijk vergelijkbaar ‘ernstig’ als tegenwoordig naakt in een winkelcentrum rond lopen zou zijn. Geen wonder dus dat mensen krachtige maatregelen gebruikten om hoesten tegen de gaan.
Voor lezers die in een hol onder de grond leven, heroïne is een krachtig, zeer verslavend, en ontzettend destructief drugmiddel. Het helpt daarnaast ook tegen hoesten… Heroïne werd ontworpen door Bayer, degene die ook Aspirine ontwikkelde. Aspirine is wellicht minder effectief tegen hoesten, maar ook heel wat minder destructief!
7. Viagra op hoog voltage
Vóór Viagra bestond vroegen mannen zich al af hoe ze zichzelf potenter konden maken. Allerlei trucs zijn ervoor uitgevonden, hetgeen bewijs levert hoe belangrijk dit is voor sommige mannen. Maar wellicht de meest bizarre van alle uitvindingen is die van de elektrische penis riem. Ja. Precies, een Penis riem. Aan het begin van het elektriciteits-tijdperk werden er een enorm scala aan elektrische apparaten ontworpen, waaronder een riem die elektrische stroomstootjes toediende aan het mannelijk geslachtsdeel, met als ultieme doel het libido te verhogen.
Het rare is dat er meerdere producenten waren van dit product. Dus ondanks het feit dat er medisch (en dus praktisch) geen effect is op libido, waren deze producten immens populair. Vermoedelijk is er sprake van een placebo effect, mannen die geloofden dat ze een apparaat hadden gebruikt dat hun libido verhogen zou, werden vanzelf meer ‘potent’. Maar ja, blijkbaar praatten mannen onder elkaar niet over de pijnlijke ervaringen van de daadwerkelijke behandeling… Een ervaring van een vriend zou toch genoeg moeten zijn om beter te weten?
6. Lobotomie
Lobotomie is een procedure waarbij de connectie tussen de neocortex (een groot deel van je hersenen) en de rest van het brein min of meer wordt afgesloten. Ja, dat is precies zo ingrijpend als het klinkt. Mensen die een lobotomie doorgaan zijn letterlijk en figuurlijk nooit meer hetzelfde. Hun hele mentale structuur is veranderd. In de vroege twintigste eeuw, echter, ‘wisten’ psychiaters dat dit een uitstekende genezing was voor een breed scala aan psychische aandoeningen, onder andere depressie.
De methode was een daverend succes, en ruim tot in de jaren 1960 liet men bijna om de haverklap een lobotomie uitvoeren, zelfs op humeurige tieners. Het koste ruim 70.000 individuen hun hersenen vóórdat de wetenschap concludeerde dat het wellicht toch niet zo’n goed idee was om de hersenen in zo’n manier te beschadigen.
5. Pistherapie
Als je geen sterke maag hebt, moet je deze even overslaan. De naam suggereert namelijk precies wat er in deze therapie gaande was. Het werd namelijk voor lange tijd gezien als een gezonde praktijk om je eigen ‘excrementen’ (ontlasting) tot je te nemen. Het was gezond om te drinken, of om je mee in te smeren. Zelfs een bad nemen in pies schijnt gezonde effecten te hebben. Overigens zijn er zelfs tegenwoordig nog mensen die hierin geloven. Google het maar, als je denkt dat je maag het aan kan!
En wetenschappelijk bewijs? Nul komma niets natuurlijk. Dat wil zeggen, niets dat aanwijst dat het goed is voor je, dus je hoeft je geen zorgen te maken dat dit de toekomst van de geneeskunde is. Er zijn gegronde redenen om te vermoeden dat het in feite erg ongezond is. Met name het gebrek aan hygiëne is bepaald een ongezond aspect. En daarnaast… iew!
4. Aderlaten
Dit is vermoedelijk de praktijk waar je aan dacht toen je deze lijst aanklikte. Aderlaten is een van die eeuwenoude medische praktijken die totaal onzinnig is, en desalniettemin vele eeuwen lang door medicijnmannen is toegepast. Het werd tot ver in de 19e eeuw toegepast voor, tja, voor van alles en nog wat. Het was een middel dat zo krachtig was, dat het alle ziekten kon genezen. De redenatie erachter was dat je te veel ‘bloed’ had, en deze conclusie komt van een oude theorie die constateert dat ieder lichaam vier ‘vloeistoffen’ bevat: bloed, flegma, gele gal en zwarte gal.
Deze zijn in doorgaans in balans, ten minste zolang je gezond bent. Maar niet als je ziek wordt, begrijp je, dan heb je namelijk een teveel aan een van de vier. En bloed is meestal de boosdoener. Maar geen nood, want balans is gemakkelijk hersteld, door simpelweg wat bloed af te tappen.
Waarom duurde het zo lang tot de medische wereld inzag dat deze praktijk niet bepaald bijdroeg aan de gezondheid van patiënten? Voornamelijk vanwege de feedback van patiënten zelf. Namelijk, men liet zich aderlaten als men ziek was, en wanneer er veel bloed werd afgetapt, vervielen deze patiënten in een soort van ‘door bloedverlies veroorzaakte’ trip. Geen wonder dat ze zich beter voelden, ze waren totaal verzwakt en versuft door bloedverlies. Of het op lange termijn echt je ziekte verbeterde echter… maar ja, dan liet je je toch gewoon opnieuw aderlaten?
3. Levensgevaarlijk dieetpillen
Er zijn tijden geweest in de geschiedenis waarin vollere vrouwen de meest begeerde waren. Echter ook broodmager is vaak het mode-ideaal geweest. Al decennia lang willen voornamelijk vrouwen, maar ook veel mannen, mooi slank zijn, en de eerste vormen van medicatie die hierbij hielpen waren zeer effectief hierin. Er werden de meest creatieve dieetpillen bedacht. Enkele bijwerkingen echter waren koorts, hartproblemen, blindheid, dood en anders geboorte defecten. Maar ja, een kleine prijs voor een prachtig slanke taille.
Als deze bijwerkingen je niet zinden, kon je in de jaren 60 ook andere pillen krijgen, pillen waar de gebruikers al gauw idolaat van waren. Kunst, gezien er amfetamine, een zwaar verslavend drug, in deze pillen zat. Nee, deze dieetpillen waren niet bepaald een bijdrage aan de medische vooruitgang. Overgewicht is slecht voor je, maar als het een afweging is tussen dat of deze pillen, ben je duizend keer beter af met wat extra vetrollen!
2. Trepanatie
Dat klinkt duur, maar is in feite heel simpel: men boort een gat in je schedel. Het is een van de oudste chirurgische ingrepen die mensen hebben ontwikkeld, en werd met name toegepast als oplossing tegen aanvallen en migraine. Geen wonder, met een fikse migraine aanval wil je vaak dat iemand gewoon wat druk van je hoofd af neemt. Het lijkt dus gevoelsmatig niet eens zo’n slecht idee.
Het behoeft echter geen uitleg dat het in werkelijkheid helemaal geen goed idee is. Overigens kan men zelfs tegenwoordig nog specialisten vinden die trepanatie uitvoeren. Het word gelukkig tegenwoordig iets hygiënischer aangepakt, dus de kans op overlijden is kleiner. In de Middeleeuwen bonden ze je hoofd vast in een klem en boorden vervolgens met een handboor door je schedel heen. Vanwege het feit dat het schedelbot verbonden is met je oor, schijn je dit geboor ontzettend hard te horen… Als zo’n pijnlijke ervaring je hoofdpijn niet overschreeuwd, dan weet ik het ook niet meer…
1. Hysterie middelen
Vrouwen kregen vroeger om de haverklap hysterische aanvallen. Het was deel van het ‘zwakkere geslacht’ om toegankelijk te zijn voor een overdosis aan gevoelens en emoties, en dat kon zich af en toe uitten in paniekaanvallen of andere hysteries. Geen wonder dat medicijnmannen in voorgaande eeuwen naar middelen zochten die dit effect konden verminderen. Daarmee konden ze meteen afkomen van al die lastige Victoriaanse dames die het nodig vonden om tegen de wensen van hun man in te gaan.
De doctorsvoorschriften tegen hysterie waren simpel: vaginale massage. De dokter was veelal meer dan bereidt om de procedure te doen. Geen wonder dat de hysterie snel ophield, als je een goed geoefende dokter zover kreeg om je te ‘behandelen’.
Tot dusver de tien praktijken in dit lijstje. Wellicht ben je niet altijd tevreden over de behandeling van je huisarts of specialist, maar als je volgende keer bij de arts zit, denk dan terug aan deze praktijken en prijs jezelf gelukkig dat je niet 200 jaar geleden geboren bent!
