Bij het bestuderen van ons zonnestelsel krijgen de acht planeten de meeste aandacht, maar de manen worden minder in de kijker gezet. Dat is onterecht, want op sommige manen zou er leven kunnen bestaan. De grote planeten Jupiter, Saturnus en Uranus tellen de meeste manen. Deze zijn niet allemaal even interessant, maar sommige ervan zijn fascinerend genoeg om in onderstaand lijstje te belanden.
10. Iapetus, een maan met twee gezichten
Een van de 60 manen rond Saturnus is Iapetus. Deze maan heeft twee gezichten: één helft van het oppervlak is zwart als kool, terwijl de andere helft spierwit is. Het blijkt dat Iapetus niet rond zijn eigen as draait, en dus steeds hetzelfde halfrond naar Saturnus richt (net als onze eigen maan). Tijdens zijn baan rond Saturnus pikt één halfrond van Iapetus gruis en brokstukken op afkomstig van een andere Saturnusmaan, namelijk Phoebe. Hierdoor ziet het oppervlak van één halfrond er veel donkerder uit dan het andere halfrond. De temperatuur op het zwarte oppervlak is bovendien veel hoger, waardoor er zich geen ijs kan vormen. Dit halfrond van Iapetus blijft dus voor eeuwig donker. Op het andere halfrond vormt er zich door de lagere temperatuur wel ijs, zodat dit oppervlak spierwit ziet. Een tweede eigenaardigheid van Iapetus is een rotsplateau op de evenaar van 13 kilometer hoog en 20 kilometer breed. Daarvoor is er tot nu toe geen verklaring.
9. Titan, een maan die misschien leven bevat
De grootste maan van Saturnus is Titan. Deze maan is groter dan de planeet Mercurius en heeft een dichte atmosfeer, die vooral bestaat uit stikstof en methaan. Titan geeft een goed beeld van hoe de aarde er in haar prille kinderjaren kan hebben uitgezien. Ruimtesondes hebben zeeën, meren en rivieren aangetoond op Titan, maar… deze bevatten vloeibaar methaan, geen water! Zoals er op aarde water uit de hemel valt, regent het op Titan vloeibaar methaan. Alle bestanddelen zijn echter aanwezig om leven op Titan mogelijk te maken.
8. Miranda, een eigenaardige maan van Uranus
Uranus heeft maar liefst 27 manen, waarvan Miranda het dichtst bij Uranus staat. Als je op Miranda zou rondwandelen, zou het grootste gedeelte van de hemel worden ingenomen door Uranus. Dat rondwandelen zou trouwens niet zo gemakkelijk zijn, want Miranda wordt doorkliefd door enorme canyons, sommige ervan wel 20 kilometer diep. Dat verklaart onmiddellijk waarom foto’s van het oppervlak van Miranda talrijke ‘littekens’ vertonen. Op Miranda zou er heel wat vulkanische activiteit gaande zijn, waarbij geen lava, maar ijs naar de oppervlakte wordt gestuwd.
7. Enceladus, een maan met geisers
Alweer een maan van Saturnus in onze lijst: Enceladus. In het zuidpoolgebied van Enceladus hebben ruimtesondes geisers waargenomen, die ijsdeeltjes tot 500 kilometer hoogte de ruimte inspuwen. Een gedeelte hiervan valt als sneeuw terug op het oppervlak. Deze geisers zouden gevoed worden door een oceaan van vloeibaar water onder het oppervlak, waarin zich buitenaards leven zou kunnen ontwikkelen. Het ijs dat de geisers de ruimte inspuwen, heeft bijgedragen tot de vorming van een van de ringen rond Saturnus, namelijk de E-ring.
6. Umbriel en Oberon
Twee manen ditmaal, beide behorend tot Uranus. We bespreken beide manen gelijktijdig omwille van hun eigenaardige geologische trekjes. Umbriel is bekend om de grote krater Wunda aan zijn noordpool. In deze krater bevindt zich een ring van helder materiaal, waarvan de oorsprong niet direct duidelijk is. Oberon is een maan met talrijke inslagkraters. Op de bodem van vele kraters is een zwarte substantie zichtbaar, die wetenschappers eveneens voor een raadsel stelt.
5. Io: de maan met de meeste vulkanische activiteit
Io is de maan die het dichtst bij Jupiter staat. De invloed van de enorme zwaartekracht van Jupiter op Io verklaart het vulkanisme op deze maan. De vulkanen van Io spuwen geen lava, maar zwavel of zwaveldioxide. Deze zwavelpluimen stijgen tot 300 kilometer hoogte boven het oppervlak. De getijdenwerking van Jupiter op Io zou ook golven veroorzaken van zo’n 100 meter hoogte. Let op: dit zijn geen watergolven (er is immers geen water op Io), maar golven in het oppervlak van deze maan!
4. Triton, een ijzige maan van Neptunus
Triton is een grote maan van Neptunus, die bovendien in de andere richting rond Neptunus draait dan de andere Neptunusmanen. Mogelijk was Triton oorspronkelijk geen maan van Neptunus, maar werd de maan ‘gevangen’ door de zwaartekracht van deze planeet. Op Triton is het erg koud: op het oppervlak komt stikstof in vaste toestand voor (dus bevroren vloeibare stikstof!). Er is ook vulkanische activiteit op Triton: de vulkanen spuwen er geen lava, maar vloeibare stikstof.
3. Onze eigen maan
Inderdaad, ook de trouwe gezel van de aarde ontbreekt niet in dit lijstje. Wat maakt onze eigen maan zo interessant? Recente ontdekkingen hebben aangetoond dat de maan water bevat: in glaskraaltjes die door de Apollomissies werden verzameld, blijkt 0,05% water te zitten. Het is ook bewezen dat er ooit vulkanische activiteit is geweest op de maan. Bovendien blijkt de maan voor het grootste gedeelte uit hetzelfde materiaal te bestaan als de aarde, wat wijst op een gemeenschappelijke oorsprong.
2. Ganymedes, de grootste maan
Tot de grootste planeet, Jupiter, hoort ook de grootste maan in ons zonnestelsel: Ganymedes. Deze maan is interessant omdat ze een magnetosfeer heeft zoals de aarde en er vloeibaar water onder het oppervlak zit. Bovendien is er tektonische activiteit en komt er zuurstof voor in de dunne atmosfeer van Ganymedes. Voldoende ingrediënten om micro-organismen te laten overleven…
1. Europa: de beste kandidaat voor buitenaards leven
Europa is een maan van Jupiter, met een ijle atmosfeer die uit zuurstof bestaat. Onder het ijsoppervlak bevindt zich een oceaan van vloeibaar water, dat op een redelijke temperatuur wordt gehouden door geologische activiteit in de bodem. Bovendien is er getijdenwerking door de invloed van Jupiter. Dit zijn de juiste omstandigheden om leven te doen ontstaan. Er is echter meer onderzoek met ruimtesondes nodig om het bestaan van leven in de oceaan van Europa aan te tonen.
