Schimmels zijn fascinerende organismen die je overal op aarde kunt vinden. Ze zijn niet alleen oeroud en taai, maar spelen ook een cruciale rol in onze ecosystemen en de geneeskunde. Hier zijn tien weetjes over schimmels die je misschien nog niet kende.
Ze domineren het leven op aarde
Wist je dat schimmels de meest voorkomende organismen op aarde zijn? Er zijn naar schatting 5,1 miljoen soorten. Dat betekent dat ze planten met meer dan 6 tot 1 overtreffen!
Onder de grond ligt een gigantisch netwerk van mycelium, dat zorgt voor de groei van paddenstoelen. Dit mycelium vormt zo’n 30% van de bodem en is een belangrijke opslagplaats voor koolstof.
Het zijn echte overlevers
Schimmels bestaan al miljoenen jaren. Er zijn fossielen gevonden van de 90 miljoen jaar oude Cordyceps en de 420 miljoen jaar oude Prototaxites. Prototaxites was een gigantische schimmel die wel 7 meter hoog kon worden, lang voordat er bomen van vergelijkbare grootte waren.
Vandaag de dag is de grootste levende schimmel, Armillaria ostoyae, te vinden in de Blue Mountains van Oregon. Deze schimmel beslaat een gebied van 2.384 hectare, wat neerkomt op bijna 2.000 voetbalvelden.
Schimmels kunnen extreme temperaturen overleven, van ver onder het vriespunt tot wel 65°C. En er zijn zelfs studies die suggereren dat schimmelsporen in de ruimte tientallen miljoenen jaren kunnen overleven.
Schimmels zijn medische wonderen
Al duizenden jaren worden schimmels gebruikt in de geneeskunde. De oude Chinezen gebruikten Ophiocordyceps sinensis als een wondermiddel, en Hippocrates gebruikte Fomes fomentarius als ontstekingsremmer.
Een van de bekendste schimmels is Penicillium, waar penicilline van wordt gemaakt, een antibioticum dat talloze levens heeft gered. De agarikon-zwam, die groeit op Douglassparren in de Pacific Northwest, lijkt veelbelovend in de strijd tegen griepvirussen en zelfs vogelgriep, zonder giftig te zijn voor mensen.
Ze kunnen plastic afbreken
Plasticvervuiling is een groot probleem, maar sommige schimmels bieden een mogelijke oplossing. In 2011 ontdekten studenten van Yale in de Amazone een schimmel genaamd Pestalotiopsis microspora, die plastic kan afbreken en verteren.
Deze schimmel kan polyurethaan, een veelgebruikt type plastic, zelfs in zuurstofarme omstandigheden omzetten in organische stoffen. Dit betekent dat ze plastic kunnen afbreken in stortplaatsen, waar vaak weinig zuurstof aanwezig is.
Ze communiceren en werken samen met planten
Schimmels spelen een cruciale rol in de communicatie en samenwerking met planten. Het mycorrhiza-netwerk, vaak het “Wood Wide Web” genoemd, verbindt plantenwortels met schimmels in de bodem.
Via dit netwerk kunnen planten voedingsstoffen uitwisselen, zoals fosfor en stikstof, en zelfs waarschuwingssignalen versturen bij dreigingen zoals insectenplagen. Dit symbiotische netwerk helpt planten om beter te groeien en zich aan te passen aan hun omgeving. Daarnaast kunnen schimmels ook de immuniteit van planten versterken, waardoor ze beter bestand zijn tegen ziektes en stress.
Ze produceren krachtige enzymen
Schimmels zijn meesters in het produceren van enzymen, die ze gebruiken om complexe organische stoffen af te breken en te verteren. Deze enzymen hebben talloze toepassingen in de industrie en het dagelijks leven.
Een bekend voorbeeld is het gebruik van schimmel-enzymen in de productie van voedsel en dranken, zoals kaas, brood en bier.
In de biotechnologie worden schimmel-enzymen gebruikt voor het afbreken van biomassa en de productie van biobrandstoffen.
Daarnaast worden enzymen uit schimmels gebruikt in de textielindustrie om stoffen te bleken en in de papierindustrie om houtpulp te verwerken.
Ze kunnen radioactiviteit overleven en zelfs gebruiken
Sommige schimmels kunnen niet alleen radioactieve straling weerstaan, maar ook gebruiken als energiebron. Een voorbeeld hiervan is de schimmel Cryptococcus neoformans, die groeit in de sterk radioactieve omgeving van de verlaten kerncentrale van Tsjernobyl.
Deze schimmel bevat melanine, een pigment dat de straling kan absorberen en omzetten in chemische energie, vergelijkbaar met hoe planten zonlicht omzetten in energie via fotosynthese. Dit proces wordt radiosynthese genoemd.
Ze spelen een rol in klimaatregulatie
Schimmels helpen het klimaat te reguleren door hun invloed op koolstofcycli. Mycorrhiza-schimmels, die symbiotische relaties aangaan met plantenwortels, helpen planten om koolstof op te nemen en vast te leggen in de bodem.
Dit helpt om kooldioxide uit de atmosfeer te verminderen, wat essentieel is voor het tegengaan van klimaatverandering. Daarnaast dragen schimmels bij aan de afbraak van organisch materiaal, waardoor voedingsstoffen vrijkomen die opnieuw door planten kunnen worden gebruikt.
Dit zorgt voor een gezonde en productieve bodem, wat essentieel is voor duurzame landbouw en bosbouw.
Ze kunnen ziekten veroorzaken en genezen
Hoewel schimmels bekend staan om hun nuttige toepassingen, kunnen ze ook ziekten veroorzaken. Schimmelinfecties bij mensen, zoals atleetvoet, ringworm en Candida-infecties, kunnen ongemak en gezondheidsproblemen veroorzaken.
Daarnaast kunnen schimmels planten ziek maken, wat leidt tot oogstverliezen en economische schade. Bekende plantenziekten veroorzaakt door schimmels zijn de aardappelziekte, die de Ierse hongersnood in de 19e eeuw veroorzaakte, en de schimmelziekte die verantwoordelijk is voor het uitsterven van kastanjebomen in Noord-Amerika.
Tegelijkertijd hebben schimmels ook geneeskrachtige eigenschappen. Penicillium notatum leidde tot de ontdekking van penicilline, het eerste antibioticum, dat talloze levens heeft gered.
Ze inspireren technologische innovaties
Schimmels hebben de potentie om technologische innovaties te inspireren vanwege hun unieke eigenschappen en structuren. Mycelium, het wortelachtige netwerk van schimmels, wordt gebruikt als duurzaam bouwmateriaal.
Het is lichtgewicht, sterk, brandwerend en biologisch afbreekbaar, wat het een aantrekkelijk alternatief maakt voor traditionele bouwmaterialen zoals beton en plastic. Daarnaast wordt mycelium gebruikt voor het maken van verpakkingsmateriaal, meubels en zelfs kleding.
Wetenschappers onderzoeken ook hoe schimmels kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van nieuwe bio-gebaseerde elektronica en sensoren. De studie van schimmels en hun toepassingen blijft een veelbelovend onderzoeksgebied met potentieel voor talloze innovaties die kunnen bijdragen aan een duurzamere toekomst.
