Valentijnsdag staat tegenwoordig synoniem voor romantische diners, rode rozen en veel te dure chocolaatjes, maar de geschiedenis achter deze dag is een stuk vreemder – en soms zelfs duister. Wist je dat Valentijnsdag ooit een heidens vruchtbaarheidsfeest was? En dat de eerste liefdesbrief op deze dag werd geschreven door een gevangene in de Tower of London? Tijd om de echte geschiedenis van Valentijnsdag te ontdekken.
1. Valentijnsdag begon als een wild Romeins vruchtbaarheidsfeest
Vergeet romantiek en kaarslicht: de oudst bekende “voorloper” van Valentijnsdag was Lupercalia, een heidens Romeins feest dat op 15 februari werd gevierd. Dit was allesbehalve een knus diner met je geliefde. Priesters slachtten geiten en honden, waarna jonge mannen met de bloedige dierenhuiden door de straten renden en vrouwen ermee sloegen. Dit zou de vruchtbaarheid bevorderen.
Daar bleef het niet bij: mannen en vrouwen werden willekeurig aan elkaar gekoppeld via een loting. Soms hielden deze koppels het uit tot de volgende Lupercalia, soms ook niet. Rond 496 na Christus werd het feest officieel afgeschaft door Paus Gelasius I, die 14 februari uitriep tot de feestdag van Sint-Valentijn.
2. Niemand weet wie Sint-Valentijn écht was
Er zijn meerdere heiligen met de naam Valentijn, maar de populairste theorie is dat Sint-Valentijn een christelijke priester was die in de 3e eeuw in Rome leefde. Keizer Claudius II verbood jonge mannen om te trouwen, omdat hij dacht dat ze als vrijgezellen betere soldaten zouden zijn.
Valentijn trok zich daar niets van aan en trouwde in het geheim jonge koppels. Toen Claudius erachter kwam, werd Valentijn gearresteerd en ter dood veroordeeld. Naar verluidt stuurde hij vanuit de gevangenis een liefdesbrief naar de dochter van de cipier, ondertekend met “Jouw Valentijn” – het eerste Valentijnskaartje ooit.
Andere verhalen beweren dat hij christenen hielp ontsnappen en dat hij daarom werd geëxecuteerd. Wie de echte Valentijn was? Dat blijft een mysterie.
3. De eerste link tussen Valentijnsdag en liefde kwam pas in de middeleeuwen
Tot de 14e eeuw had Valentijnsdag nog niets met romantiek te maken. Dat veranderde toen de Engelse dichter Geoffrey Chaucer (The Canterbury Tales) de dag noemde in zijn gedicht Parlement of Foules (1382). Daarin schreef hij dat 14 februari de dag is waarop vogels hun partner kiezen.
Mensen vonden het een mooie gedachte en begonnen de feestdag te associëren met liefde. Binnen een paar eeuwen ontstonden tradities zoals het schrijven van liefdesbrieven en gedichten op Valentijnsdag.
4. De oudste Valentijnskaart werd geschreven in een gevangenis
De vroegst bekende Valentijnskaart komt uit 1415 en werd geschreven door Charles, hertog van Orléans. Hij zat gevangen in de Tower of London na een militaire nederlaag tegen de Engelsen. Vanuit zijn cel schreef hij een liefdesbrief aan zijn vrouw in Frankrijk.
Een deel van de tekst luidt:
“Je suis desja d’amour tanné, ma très doulce Valentinée…”
(“Ik ben al moe van de liefde, mijn allerzoetste Valentijn…”)
Romantisch? Zeker. Maar de arme man zat nog 25 jaar in de Tower voordat hij werd vrijgelaten. Zijn vrouw overleed jaren voordat hij naar huis kon.
5. Shakespeare hielp om Valentijnsdag populair te maken
De grootste marketingboost voor Valentijnsdag kwam niet van een bedrijf, maar van William Shakespeare. In zijn toneelstuk Hamlet (1600) zegt het personage Ophelia:
“Morgen is het Sint-Valentijnsdag, vroeg bij het ochtendgloren,
En ik, een meisje aan uw raam, uw Valentijn gekomen.”
Omdat Shakespeare in die tijd immens populair was, droegen zijn verhalen bij aan het idee dat Valentijnsdag de dag van de liefde was.
6. Valentijnskaarten werden pas in de 19e eeuw echt commercieel
Voor de industriële revolutie schreven mensen hun Valentijnsboodschappen met de hand. Dat veranderde in de jaren 1840, toen Esther Howland in de VS begon met het massaal produceren van Valentijnskaarten.
Ook in Engeland werd Valentijnsdag hierdoor steeds commerciëler. Dankzij het Penny Post-systeem (goedkope postzegels) konden mensen anoniem een kaart versturen naar hun geheime liefde.
Binnen een paar decennia was Valentijnsdag veranderd in een booming industrie.
7. Chocolade werd een Valentijnstraditie dankzij slimme marketing
Chocolade en Valentijnsdag lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden, maar dat is pas sinds de 19e eeuw het geval.
De Britse chocolademaker Richard Cadbury kwam op het briljante idee om luxe chocolaatjes in romantische doosjes te verpakken en ze speciaal voor Valentijnsdag te promoten. Zijn hartvormige dozen waren een gigantisch succes, en sindsdien is chocolade hét cadeau voor geliefden op 14 februari.
8. Rozen als liefdessymbool gaan terug tot de Romeinen
Rode rozen zijn hét symbool van de liefde, en dat is niet toevallig. Volgens de Romeinse mythologie was Venus, de godin van de liefde, dol op rozen.
In de 19e eeuw werd de traditie populairder door het gebruik van bloemen als geheime boodschappen. Rozen stonden voor liefde, viooltjes voor trouw, en gele bloemen voor jaloezie. Gelukkig zijn de meeste mensen nu gewoon blij met een bos rode rozen.
9. In sommige landen is Valentijnsdag verboden
Niet overal wordt Valentijnsdag geaccepteerd. In landen zoals Saudi-Arabië, Iran en Pakistan is de feestdag deels of volledig verboden. De overheid ziet het als een westerse, niet-islamitische traditie die niet in lijn is met de religieuze waarden.
Ondanks de verboden worden er in het geheim nog steeds kaarten en bloemen uitgewisseld, en zwarte markten floreren rond 14 februari.
10. Anti-Valentijnsdag en alternatieve vieringen nemen toe
>Niet iedereen houdt van Valentijnsdag. In sommige landen zijn er alternatieve feesten ontstaan:
- “Black Day” in Zuid-Korea (14 april) – Singles eten zwarte noedels om hun single status te “betreuren”.
- “Galentine’s Day” (13 februari) – Populair geworden door de serie Parks and Recreation, waarbij vriendinnen hun vriendschap vieren.
- “Singles’ Day” (11 november, China) – Oorspronkelijk een protest tegen Valentijnsdag, nu het grootste online winkel-event ter wereld.
De wereld heeft dus niet alleen een feestdag voor geliefden, maar ook voor iedereen die liever met vrienden of in zijn eentje viert. Wat begon als een heidens vruchtbaarheidsfeest groeide via martelaren, middeleeuwse liefdesbrieven en slimme marketing uit tot een commerciële viering van de liefde.
