12 Beroemde Romeinse Goden

Tja, twaalf, waarom ineens twaalf, op een website voor top tien lijsten? Er zijn nu eenmaal twaalf Olympiërs, twaalf Griekse oppergoden die op berg Olympus mogen vertoeven. Precies, Griekse goden. Je hebt het niet verkeerd gelezen, deze lijst gaat toch nog wel degelijk over Romeinse goden, maar we kunnen daarbij de Griekse goden niet negeren. Deze komen namelijk grotendeels overeen met de Romeinse godheden.

Hebben de Grieken en Romeinen dan een identiek systeem aan goden ontwikkeld? Neen. De Romeinen waren een praktisch volk en namen onder het mom van ‘beter goed gejat dan slecht verzonnen’ veel aspecten uit andere culturen over. Zij noemden dat proces echter anders, namelijk ‘interpretatio Romana’ (interpretatio staat uiteraard voor interpretatie, en Romana voor hunzelf). Wat Interpretatio Romana betekende in de praktijk was dat de Romeinen de gebruiken, mythen, sagen en zelfs hele godheden van andere volken gelijktrokken aan hun eigen. Met andere woorden, ze protesteerden niet tegen de goden van de volkeren die zij overwonnen, maar assimileerden simpelweg dezelfde goden in hun eigen cultuur. Gelukkig was er tussen de meeste goden veel overlap; welke oude cultuur heeft nu niet een god voor het licht, vruchtbaarheid, liefde, oorlog en dergelijke belangrijke zaken?

De grootste Romeinse goden komen echter bijna allemaal van het Griekse pantheon, of in ieder geval lijken de Romeinse godheden erg op deze Griekse goden. Dit is logisch, gezien de Griekse cultuur bij de opkomst van het Romeinse rijk nog groot, machtig en cultureel ver geavanceerd was. Slim dus, om hun pantheon over te nemen, ware het niet met een eigen draai eraan.

Jupiter of Jovijn, oppergod met elektrische persoonlijkheid

De naam: Een ietwat verouderde maar toch bekende uitroep in het Engels luidt: “By Jove!” en in principe betekent het iets als ‘asjemenou’. Het is een uitspraak die afstamt uit een tijd dat het modern en hip was om naar de klassieke oudheid te refereren. En de naam van Jupiter was populair. Ook in het Nederlands hebben we kortere vormen van Jupiter, namelijk Jupijn of Jovijn. Jupiter is dezelfde godheid als Zeus.

De persoon: Jupiter is de oppergod van alle Romeinse goden. Hij stamt af van de titanen (pre-goddelijke monsters) genaamd Saturnus (ook wel bekend als Cronus bij de Grieken) en Rhea. Jupiter is de god van de hemel en van het onweer en bliksem. Net als hun Griekse tegenhangers huwt Jupiter zijn zus Juno, maar heeft ontelbaar veel affaires met andere dames. Van een van die affaires komt Hercules, van een ander Achilles.

Herkenbaar aan: Jupiter is herkenbaar aan, ten eerste, zijn centrale positie als oppergod. Wanneer we hem in een klassieke weergave tussen andere goden zien, zal Jupiter gegarandeerd een centrale positie bezitten. Bovendien herkennen we hem aan zijn baard, een bliksemschicht, adelaar, scepter en tot slot zijn troon.

Juno, godin van het huwelijk en de familie

De naam: Juno als naam kan vele oorsprongen hebben gehad, maar een gangbare verklaring is dat het afkomt van het woord ‘iuven’, en dat is een Latijnse stam met de betekenis ‘jeugd’. Deze stam komt ook wel voor in andere hedendaagse woorden, zoals junior.

De persoon: Juno is evenals Jupiter een kind van Saturnus en Rhea, en daarnaast is ze ook gemalin van Jupiter (haar broer). Ze is de godin van licht, familie, geboorte en huwelijk. In tegenstelling tot de dynamiek in het Griekse pantheon, echter, is Juno totaal niet geërgerd aan het wispelturige gedrag van haar man buiten het huwelijk. Ze is het voorbeeld van kalmte en waardigheid, en derhalve een lange tijd een inspiratie geweest voor Romeinse dames.

Herkenbaar aan: Juno is te herkennen aan de pauw die vaak naast haar zit.

Neptunus, God van de zeeën

De naam: Etymologen kunnen niet zo goed wijs worden uit de naam Neptunus. Er zijn vele mogelijkheden van de oorsprong en betekenis, maar geen overeenstemming onder de kenners. Zijn Griekse tegenhanger is Poseidon.

De persoon: Neptunus is een broer van Jupiter en Juno, en de god van golven en stromend water, evenals de zee. Hij was veel minder populair in de Romeinse cultuur dan in de Griekse cultuur, wat an sich wel logisch is als je bedenkt dat de Grieken een zeevarend volk waren, terwijl de Romeinen hun grote overwinningen meer via land bewerkstelligden. Desalniettemin hadden de Romeinen toch een equivalent nodig voor Poseidon, en dat was dus Neptunus.

Herkenbaar aan: Neptunus herken je net als Poseidon aan zijn drietand. Net als zijn broer Jupiter had hij ook een machtige baard, en een strijdwagen waarmee hij vaak over de golven van de zee daverde.

Ceres, godin van de oogst

De naam: Studenten in verschillende Nederlandse steden zullen de naam wel herkennen, het wordt namelijk gebruikt in een aantal studentenverenigingen. Echter, oorspronkelijk is Ceres de Latijnse naam van de godin gelijk aan de Griekse Dememter. De naam komt vermoedelijk van een Indo-Europese stam ‘ker’ af en dat betekent groeien. Logisch, gezien ze de godin van de akkerbouw en teelt is.

De persoon: Ceres is een van de kinderen van Saturnus en Rhea, en dus een zus van de bovenstaande drie godheden. Als godin van de akkerbouw had ze uiteraard ook veel te maken met vruchtbaarheid, en gezien de graanoogst leven of dood kon betekenen voor vele Romeinen was Ceres een populaire godin om te verafgoden. Overigens hadden de Romeinen, om zeker te zijn van hun zaak, nog wel meer goden en godinnen die zich bezighielden met de oogst, maar Ceres was een van de belangrijkste. Bovendien had ze een handje in de wetten van de plebs. De plebs, in Rome, waren de vrije Romeinse burgers, overigens, niet wat je tegenwoordig verwacht bij deze term.

Herkenbaar aan: Ceres is herkenbaar aan haar guirlande van graan, of manden vol met oogst-baar goed. Ze wil ook nog wel eens een scepter in hand hebben, of een landbewerkingstuig.

Vesta, godin van het huishouden

De naam: Vesta komt vermoedelijk van de Indo- Europese stam ‘hwes’, (of heu, alternatief) wat neerkomt op ‘brandend’. Vesta betekent dus iets als brandend, of haard. Geen wonder, gezien ze de godin van het huishouden is. In het Romeinse tijdperk was de haard het centrum van een huishouden, hieromheen werd alles gedaan. Het was de bron van licht, warmte en voeding, en derhalve een zeer belangrijk aspect van het dagelijks leven.

De persoon: Vesta was een zus van de bovengenoemde goden, en de een na laatste kroost van Rhea en Saturnus. Ze was, zoals we al zeiden, de godin van de haard en het huishouden, en tevens een maagd. Hestia is haar Griekse tegenhanger. Ze was erg belangrijk voor veel Romeinen, gezien er veel priesters toegewijd waren aan haar. De Vestaalse Maagden kwamen van een college voor priesters, en dit was de enige school van deze soort in heel Rome. De meisjes die priesteres werden in deze cult moesten het Vestaalse vuur altijd gaande houden, want als dit zou doven, dan zouden er verschrikkelijke dingen gebeuren.

Herkenbaar aan: Vesta werd zelden afgebeeld, maar als ze werd getoond, dan was ze gesymboliseerd door een eeuwige vlam, een hoofddoek die haar half verschuild vanwege haar maagdelijkheid en een ketel.

Intermezzo: Pluto, god van de onderwereld. Geen Olympiër, maar toch…

Pluto was technisch gezien geen Olympiër, want hij leefde niet op de godenberg Olympus. Echter, desalniettemin is Pluto toch een belangrijk persoon in de Romeinse godsdienst, en hij is tevens de laatste broer van de bovenstaande goden, derhalve geven we hem toch óók een plek in dit lijstje.

De naam: Pluto is een latinisering van het Griekse Plouton, hetgeen ongeveer ‘rijke vader’ betekent. Hij is de Romeinse equivalent van Hades, en is de god van de Onderwereld. Er is echter een beetje verwarring over of Pluto daadwerkelijk de tegenhanger is van Hades, of niet. Of het nu wel of niet zo is, Pluto is de naam en hij is de god van de Onderwereld.

De persoon: Als Pluto de Latijnse Hades is, dan is hij verwant aan de bovenstaande goden, en een kind van Rhea en Saturnus. Zijn taak was om na het sterven van een mens, diens leven af te wegen en te besluiten of er sprake zou zijn van een normaal of verheerlijkt voortbestaan, of een bestraffend lijden. Hij heeft dus veel weg van de Duivel, maar in zowel de Griekse als Romeinse mythologie is Pluto (Hades) geen kwaadaardige god, hij doet simpelweg zijn taak: het verwerken van de zielen van gestorven mensen.

Herkenbaar aan: Pluto is typisch te herkennen aan zijn driekoppige hond Cerberus en tweetand-scepter (let op, niet te verwarren met de drietand van Neptunus). Ook Pluto heeft soms een hoorn des overvloed in handen, net als Ceres. Maar het verschil tussen deze twee moet duidelijk zijn, aangezien Pluto net als zijn broers vaak een dikke lange baard heeft.

Minerva, godin van de kennis, en cultuur, en toch ook van de oorlog

De naam: Minerva is nog zo’n naam die bekend moet klinken onder studenten. Evenals Ceres is ze namelijk gebruikt als boegbeeld voor studentenverenigingen. Echter, ook Minerva is oorspronkelijk een Romeinse Godin geweest, en ze is equivalent aan de Griekse Athene. Ze was de dochter van Jupiter en de titanische reuzin Metis. Het verhaal wil dat Jupiter een waarschuwing kreeg dat een kind van hem en Metis machtiger zou worden dan hemzelf, en derhalve deed Jupiter het enige wat mogelijk was, hij vrat de zwangere Metis in één slok op. Echter, Metis was niet voor één gat te vangen en zij smeedde wapens voor haar kind in de buik van Jupiter. Dit gaf Jupiter, logisch genoeg, nogal een barstende hoofdpijn. Om die helse pijnen te bedaren, gaf Vulcanus hem een tik op zijn hoofd met een van zijn smeed-hamers, met als gevolg dat Jupiter’s hoofd open spleet. Zodoende kon Minerva ontsnappen, als volwassen dame, geheel tot de tand bewapend.

De persoon: Afgezien van deze gewelddadige geboorte was Minerva de godin van muziek, poëzie, medicijnen, wijsheid en ga zo maar door. Ze was dus het schoolvoorbeeld van de beschaafde wereld en cultuur, en tevens was ze een maagd. Oh en ze was ook een beetje de godin van de oorlog. Maar alleen als er oorlog was, natuurlijk.

Herkenbaar aan: Minerva is vaak afgebeeld met een helm en een speer, een schild en vanwege haar lust naar kennis, een uil. Niet te missen.

Diana, godin van de jacht

De naam: Diana komt van het woord ‘divios’, later verkort naar divus of dius, en dium, en het staat voor de hemel. Artemis is haar Griekse tegenhanger.

De persoon: Diana was de Romeinse godin van de jacht, de maan en van geboorte (een taak die ze dus deelde met Juno). Het meest wordt ze geassocieerd met wilde dieren en bossen, en tevens met haar vermogen om met dieren te praten. Samen met Vesta en Minerva was Diana een van de drie godinnen die zwoor om nooit te trouwen. Derhalve was Diana dus maagd en ongehuwd. Oh, en dan nog iets, ze is de tweelingzus van Apollo, en hun ouders zijn Jupiter en Latona.

Herkenbaar aan: haar boog en kort rokje, en tevens het feit dat ze bijna altijd met dieren wordt afgebeeld.

Apollo

De naam: Apollo, genaamd Apollo in het Grieks, is een van de godheden uit het Griekse pantheon die nooit echt succesvol werd in de Romeinse godsdienst. Hij kreeg in ieder geval nooit zijn eigen gelatiniseerde naam, men bleef hem Apollo noemen. Pas toen de heerser Augustus hem tot zijn persoonlijke beschermgod maakte, kreeg Apollo voet aan de grond als belangrijke godheid. Tegen die tijd echter was de Griekse naam Apollo al zo ingeburgerd dat er geen vertaling meer nodig was.

De persoon: Apollo is de Romeinse god van het licht, maar ook een redder in nood, in geval van epidemieën of aanval van vijanden. Hij was bovendien een orakel en god van muziek en levensvreugde. Hij was in alle betekenissen van het woord dus een ‘lichtpuntje’. Hij stond derhalve ook wel bekend als de zonnegod, maar sinds hem dat de schijn geeft van een centrale godheid, is die term een beetje misgegrepen. Hij was in geen enkele manier een machtige god, vergeleken bij Jupiter. Zoals we al zeiden was Diana zijn tweelingzus.

Herkenbaar aan: Apollo is een van de weinige mannelijke goden zonder baard. Hij moet namelijk een jeugdig uiterlijk uitstralen, en dat gaat het beste zonder baard. Hij heeft tevens vaan een lier of boog in hand, en ziet er uit als een Griekse god (met andere woorden, perfect wasbordje, heldhaftige blik in de verte, en vooral; nauwelijks gekleed

Venus, godin van de liefde

De naam: De naam Venus komt van hetzelfde Latijnse woord ‘venus’, hetgeen seksuele liefde en lust betekent. Geen kunst om daaruit af te leiden waarvan Venus de godin was. Inderdaad, Venus was de Romeinse godin van de Liefde, en haar Griekse tegenpool was Aphrodite.

De persoon: Venus was een dochter van Jupiter (hoe kan het ook anders) en Dione, een moedergodin (maar er zijn ook mythen die beschrijven hoe ze uit zeeschuim is ontstaan). Hoe ze ook tot stand is gekomen, Venus was een bijzonder populaire godin in de Romeinse tijd en heeft veel verering kunnen genieten. Er waren zelfs meerdere Venustempels aanwezig in haar hoogtijdagen, en de grote keizers Caesar en Augustus waren onder andere fan van haar (verering). Afgezien van seksuele onderwerpen was Venus overigens ook een godin die te maken had met goed geluk, met voortspoed en met militaire overwinningen. Geen wonder dus dat Caesar haar belangrijk vond! Daarnaast is ze samen met de minder bekende godin Roma de beschermheilige van de stad Rome.

Herkenbaar aan: Venus kan je herkennen aan het feit dat ze vaak een appel of een spiegel in haar hand heeft, en soms met cupido tezamen wordt afgebeeld. Venus is altijd naakt.

Vulcanus, god van de smeden

De naam: Vulcanus is de naam van een iets minder bekende Romeinse god die in het Grieks ook wel Hephaestus genoemd werd. Hij is de zoon van Jupiter en Juno (jawel, eindelijk een zoon binnen het huwelijk). De naam zelf is ietwat onduidelijk voor geschiedkundigen. Het kan worden gekoppeld aan de Latijnse woorden voor bliksem (fulgur of fulmen) maar het kan net zo goed komen van een Kreteaanse oudere god Velchanos (god van natuur en de onderwereld).

De persoon: Als zoon van Jupiter en Juno is Vulcanus een volbloed god. Hij is gehuwd met Venus, en als god van de vuur, smederij en vulkanen (een woord afgeleid van zijn naam) is hij een ietwat licht ontvlambaar. Dit kan mede komen zijn ietwat verwaarloosde opvoeding. Hij was namelijk oerlelijk en mank, bij zijn geboorte. Zó lelijk en mank, dat zijn moeder Juno, godin van de familie en dergelijke, hem van de berg af wou werpen. Hij kwam echter goed terecht, in de zee, en werd opgevoed door twee nimfen. Als volwassene bouwde hij een smederij onder de vulkaan Etna. Zijn wraak op zijn moeder was zoet, want hij bouwde voor haar een troon waar ze niet meer uit kon komen, toen ze er eenmaal in zat. Hij bevrijdde haar pas toen ze had beloofd hem te laten trouwen met Venus. Of het een gelukkig huwelijk is geworden, is een ander verhaal.

Herkenbaar aan: Vulcanus is herkenbaar aan de hamer of bliksem in zijn hand. Bovendien is hij soms kaal (maar heeft dan weer wel een baard) en heeft een naar pootje, de reden waarom zijn moeder hem zo lelijk vond.

Mars, god van de oorlog

De naam: Veel populaire namen zijn verhaspelingen van de naam van deze god (Marko, Mark, Marcus, Marcel, ga zo maar door). De naam komt van de Latijnse stam ‘mawort’, waarvan we de betekenis niet precies weten.

De persoon: Mars is de god van de oorlog, net als Athene, maar hij is de gewelddadige tegenpool van de wijsgerige en rustige aard van Athene. Mars is min of meer de ‘mannelijke’ barbaarse kant van de oorlog, terwijl Athene de gecultiveerde en ingewikkelde kant weerspiegelt. Mars had bovendien enkele vruchtbaarheidsfuncties. Hij is ook zó mannelijk, begrijp je… Hij is de zoon van Juno en een bloem, of van Jupiter, afhankelijk van de bron. Hij is, wellicht vanwege de actieve uitbreiding van het Romeinse rijk, een van de meest vereerde goden in het Romeinse Rijk. Romulus en Remus, de stichters van de stad Rome, zijn zoons. De maand maart is vernoemd naar hem.

Herkenbaar aan: evenals Apollo is Mars vaak baardeloos, maar in tegenstelling tot Apollo ziet Mars er nooit gemoedelijk en aardig uit. Met zwaard in schild in hand ziet hij er op zijn beste dagen angstaanjagend en dominerend uit.

Mercurius

De naam: tot slot Mercrius, de god van handel, reizigers en winst. Zijn naam komt van het Latijnse woord merx of mercator, hetgeen koopman betekent. Zijn Griekse tegenhanger is de bekende Hermes.

De persoon: Mercurius was dus de Romeinse god van de handel, reizigers en de winst. Hij was de zoon van Jupiter en Maia. Hij ‘deed’ oorspronkelijk alleen graanhandel, maar werd geleidelijk de god van allerlei soorten handel en winst. Hij werd net als Mars veel vereerd, vermoedelijk vanwege zijn relevantie voor de rijkdommen van Rome.

Herkenbaar aan: Mercurius is te herkennen aan zijn hoed (iedere reiziger heeft namelijk een hoed nodig) en zijn staf, veelal met slangen erop. Ook heeft hij af en toe gevleugelde sandalen, omdat hij snel moet kunnen reizen, als verkoper en handelaar.

Tot dusver de twaalf belangrijkste Romeinse goden, en godinnen. Eerder zeiden we al dat de Romeinen de neiging hadden om de godheden van andere volkeren te ‘adopteren’ als hun eigen, met een andere naam. Op dergelijke wijze zijn er onder andere parallellen getrokken met de Germaanse, Keltische, Etruskische en Egyptische pantheons. Apollo, bijvoorbeeld, is wellicht vergelijkbaar met de Egyptische Horus, Bacchus met Osiris en Venus met Isis. Hercules, een halfgod die niet in deze lijst werd genoemd maar desalniettemin een belangrijke hoofdpersoon was in de Romeinse mythologie, word ook wel gelijk gesteld aan de Germaanse Donar, ook wel bekend als de Scandinavische Thor. Mercurius staat in vergelijking tot Wodan, en Odin. Mars wordt wel eens vergeleken met Teutates. Uiteraard was deze gelijkstelling een (wellicht ietwat arrogante) aanname van de Romeinen, op dat moment heersers van bijna het hele continent. Of de onderdrukte Germaanse en Keltische stammen het hier ook eens mee waren is een ander verhaal!

Meer lezen over het oude Rome?

• 10 Weetjes over Keizer Caligula
• 10 Weetjes over Cleopatra
• 10 Weetjes over Julius Caesar
• Top 10 Beroemde Gladiatoren
• Vreemde festivals van de oude Romeinen
• Weetjes over gladiatorengevechten
• Geschiedenis van het Romeins Colosseum
• 10 Weetjes over Pompeii en de Vesuvius uitbarsting

Meer lezen over de oude Goden?

• 12 Griekse Goden
• 10 Beroemde Noorse Goden
• 10 Minder bekende Scandinavische goden
• Spartanen – 10 Weetjes over deze brute strijders
• 10 Azteken Goden
• 10 Oud Egyptische Goden