Wanneer iemand een krachtige, slimme, mooie of domme uitspraak maakt, blijft die wel eens in het geheugen van anderen kleven. Zulke uitspraken worden dan misschien herhaald in andere situaties, en als deze ‘na-aper’ zijn bron vermeld, spreken we van een quote. Dat betekent overigens niet dat quotes een officiële bronvermelding moeten hebben (het mag natuurlijk wel). Je kan als spreker simpelweg zeggen ‘een wijze man zei ooit…’ of ‘zoals Einstein ooit zei…’, of ‘om de woorden van Plato te gebruiken…’. Het gebeurt dan ook vaak dat iemand verkeert gequoteerd wordt. Bijvoorbeeld als er woorden aan je naam worden gekoppeld die je helemaal nooit gezegd hebt. Of wanneer er slechts een klein deel van je woorden gebruikt wordt, waardoor de bedoeling van je uitspraak totaal kan veranderen. Een prachtig voorbeeld hiervan is de beroemde quote van Newton: ‘standing on the shoulders of giants’ (op de schouders van reuzen staan). Het wordt tegenwoordig gebruikt om te benadrukken dat wetenschappelijke ontdekkingen altijd gebaseerd zijn op het werk van voorgaande wetenschappers. Een manier dus, om nederig te doen over je eigen ontdekking, immers, je maakte gebruik van anderen als ‘opstapje’. Maar Newton bedoelde iets heel anders toen hij deze quote schreef naar zijn brief-correspondent Robert Hook. Hij en Hook hadden nogal een meningsverschil over de eigenschappen van licht en in een van Newton’s brieven, waarin hij eens en voor altijd zijn theorie wist te bevestigen, eindigde met de beroemde quote. Hook was namelijk nogal klein, Newton daarentegen fors, en dat, vond Newton, moest even benadrukt worden.
Afijn, dat terzijde. Er zijn in de loop van de geschiedenis veel quotes onthouden van historische figuren. Deze quotes, waar of niet, juist of verkeerd geciteerd worden nog steeds gebruikt. We gaan hier in op tien bekende historische quotes, en in welke situatie ze zijn ontstaan.
10. De mens is van nature een politiek wezen
Aristoteles schreef, in de vierde eeuw voor Christus, in zijn werk ‘Politiek’, in boek I deze quote. Hij beweerde daarmee dat een mens die niet in een soort van groep of associatie met anderen samenwoont, geen echte mens is, maar erger af zelfs nog dan een dier. Een politiek wezen moet je niet zien als onze huidige politicus, of een wetenschappelijk geïnstrueerde politicoloog. Een politiek wezen is een wezen dat samenleeft in een gemeenschap waarin belangen van groepen of individuen tot hun recht komen. Dit kan, en tegenwoordig is dit wat men bedoelt met politiek, op bestuurlijk en maatschappelijk niveau. Maar Aristoteles telde het huishouden ook tot een soort van politieke groep, net als het dorp, de gemeente, et cetera. De quote betekent dus geenszins dat iedereen politiek geëngageerd moet zijn. Het betekent simpelweg dat, om een volwaardig mens te zijn, iemand in een soort van samenleving moet wonen, hoe klein ook. Ten minste, volgens Aristoteles.
9. Laat arme Nelly niet verhongeren
Een Engelse quote (‘let not poor Nelly starve’) van Charles de tweede. Om precies te zijn, zijn beroemde laatste woorden. Charles II was koning van Engeland, Schotland en Ierland, tussen 1630 en 1685. Zoals een koning van die tijd dat betaamde, had hij een aantal minnaressen, en een daarvan was actrice Nell Gwynn. Op zijn sterfbed vroeg Karel zijn broer om voor zijn minnaressen te zorgen, met name, blijkbaar, Nelly.
De quote is zeer waarschijnlijk correct, maar ook heel waarschijnlijk niet precies zijn laatste woorden. Die eer gaat eigenlijk naar een andere zin: ‘U moet mij excuseren, mijn heren, voor het onredelijke uur van mijn sterven’. Zeer beleefde man, deze Charles.
8. Oorlog is niets meer dan de voortzetting van politiek met andere middelen
Deze veel gebruikte quote komt oorspronkelijk van de Pruisische militaire strateeg Carl von Clausewitz, die leefde van 1780 tot 1831. De originele quote (“Der Krieg ist eine bloße Fortsetzung der Politik mit anderen Mitteln”) is nogal ambigu, je kan hem op allerlei manieren interpreteren. Was Carl voor of tegen de oorlog? Wat wilde hij hiermee zeggen? Is oorlog enkel een rationele handeling, gemaakt door calculerende en berekende zielloze ministers, in de hoofdsteden van naties?
Carl bedoelde deze zin niet zozeer als feitelijke constatering, maar als een reactie op een eerdere these, namelijk dat oorlog niets meer is dan een duel of vechtpartijtje, maar dan op een grotere schaal. Geheel in de geest van de tijd maakt Carl van deze twee constateringen (een these en een antithese) een combinatie (een synthese) waarin hij de zwakheden van beiden probeert op te lossen. Hij concludeert uiteindelijk dat oorlog noch een simpel emotioneel vechtpartijtje is, noch een compleet rationele politieke handeling, maar in plaats daarvan een product is van een wonderbaarlijke drie-eenheid (‘wunderliche Dreifaltigkeit’), emotie, kans en rationele calculatie. Maar ja, als we alleen zijn antithese gebruiken als quote, dan zien we natuurlijk een vertekent beeld!
7. Beschikbaar in iedere kleur, als het maar zwart is.
Henry Ford, geboren in 1863 en gestorven in 1947, stichtte de Ford Motor Company, een van de meest succesvolle autoproducenten van de eeuw. Bovendien was hij de eerste die een assemblage systeem adopteerde in zijn fabrieken, een soort ‘lopende band’ werk. Hiermee kon hij als eerste een massaproductie van auto’s starten, en goedkope auto’s produceren die voor iedereen beschikbaar waren.
In 1909 kwam het bekende Model T in de handel, en hiervan zou Henry hebben gezegd dat ‘iedere klant een auto kan krijgen in iedere kleur die ze willen, zolang het maar zwart is (‘Any customer can have a car painted any colour that he wants so long as it is black’). Waarom zwart? Simpel, met de adoptie van een assemblagelijn konden weliswaar goedkopere auto’s geproduceerd worden, maar kon er alleen gewerkt worden met de sneldrogende zwarte lak. Andere kleuren waren voorheen wel beschikbaar, maar niet meer na de introductie van de assemblage lijn. Het was zwart en goedkoop, of duur en kleurig! Ford begreep zijn klanten goed, prijs woog zwaarder dan kleur!
6. You shall not pass
Iedere Lord of the Rings liefhebber ziet nu waarschijnlijk Gandalf voor zich, met zijn staf in handen, heldhaftig een enorme trol tegenhoudend in de diepe grotten van Moria. Tolkien, een van de meest beroemde Fantasy schrijvers alle tijden, had een enorme fantasie en enorme capaciteit om nieuwe werelden te creëren, maar soms greep hij terug op dingen uit de werkelijkheid. Beter goed geleend dan slecht verzonnen, had een motto van hem kunnen zijn. En zo ook deze quote, vermoedelijk…
In 1916, tijdens de Tweede Wereldoorlog, in de slag om Verdun, werd de quote gebruikt door Maarschalk Petain, die letterlijk zou hebben geroepen: ‘ils ne passeront pas’ (frans voor ‘ze zullen niet passeren’, of ‘ they shall not pass’).
5. All is fair, in love and war
Het laat zich moeilijk vertalen, maar laten we het proberen: ‘alles is veroorloofd, in oorlog en liefde’. De originele quote is iets langer, namelijk ‘de regels van eerlijk spel doen er niet toe bij liefde en oorlog’, en werd geschreven door poëet en toneelschrijver John Lyly, in 1578. Deze quote wordt vaak gebruikt als justificatie voor vals-spel. Immers, de spreuk bevestigd het, alles is veroorloofd, in liefde en oorlog. Tegenwoordig, echter, gebruikt men de term om van alles te vergoelijken, van marteling en politieke onderdrukking, tot vals spelen bij spelletjes en kartelvorming tussen bedrijven. Als we ‘regels’ hebben die zo gemakkelijk te verwerpen zijn, dan kunnen we nauwelijks van regels spreken. Echter, als we de oorspronkelijke betekenis van liefde en oorlog hanteren, waar precies is dan de scheidingslijn? Deze quote is derhalve een populair onderwerp geworden in de filosofie en ethiek.
4. We zullen de weg vinden. En anders maken we er één
Een persoonlijke favoriet van mij. Hannibal, niet die van het A-team, maar de legeraanvoerder van Cartago aan het eind van de 3e eeuw voor Christus, heeft dit gezegd (vermoedelijk in een andere taal!) toen hij zijn legertroepen over de Alpen naar Rome dirigeerde. Het bleek onmogelijk om Rome vanaf de zee aan te vallen, maar Hannibal was niet zo gemakkelijk overwonnen. Wellicht zei hij ook iets als ‘I have a plan’, net als de Hannibal van het A-team, maar dat weten we natuurlijk niet zeker. Wel weten we dat hij inderdaad een weg vond, of heeft gemaakt, want hij bezat 15 jaar lang grote delen van Italië.
3. Dan eten ze toch cake!
Beroemd, of beter gezegd, berucht, is deze uitspraak van de Franse koningin Marie Antoinette. In het Frans: ‘Qu’ils mangent de la brioche’ zou ze gezegd hebben, toen de boeren en armen van Parijs aan de paleisdeuren kwamen om te smeken om voedsel omdat ze geen geld meer hadden om brood te eten. Haar man, Koning Lodewijk de 16e en zijzelf werden in 1793 ter dood gebracht na de Franse Revolutie, en deze quote illustreert goed hoe weinig sympathie en begrip Marie Antoinette had voor de levensomstandigheden van haar onderdanen. Echter, Marie Antoinette heeft de woorden hoogstwaarschijnlijk nooit gesproken!
De quote komt origineel uit het autobiografische boek ‘Confessies’ van Jean-Jacques Rousseau, op de naam van een belangrijke maar ongenoemde prinses. Rousseau vertelt over wanneer hij een fles wijn gestolen had, en geen brood had om bij de wijn te drinken. Bij die gelegenheid, zo gaat het verhaal, dacht hij terug aan een ‘belangrijke prinses’ die had gezegd dat boeren, in geval ze geen brood hadden, toch gewoon brioche konden eten. Maar ja, een dergelijk verhaal heeft natuurlijk veel minder pit!
2. To be, or not to be: that is the question
Vertaalt is het ‘te zijn of niet te zijn, dat is de vraag’, maar het klinkt nu eenmaal veel mooier in het Engels. Deze quote komt uit een van de talrijke stukken geschreven door William Shakespeare, een van de bekendste toneelschrijvers van alle tijden (hoewel er historici zijn die vermoeden dat hij zijn stukken niet zelf geschreven heeft). Het is de openingszin van Hamlet, waarin Hamlet zelf over de betekenis van het leven mijmert, en zich afvraagt of het nog wel zin heeft om te blijven leven. Zijn conclusie is dat de meeste mensen blijven leven omdat ze simpelweg te bang zijn om te sterven, en het onbekende, dat daarin verborgen ligt. Natuurlijk vraagt de kijker of lezer van het stuk zich meteen af waarom Hamlet in vredesnaam zulke zwaarmoedige gedachten heeft. De toon voor het drama is gezet!
1. Veni, vidi, vici
Wie kent deze uitspraak niet? Oorspronkelijk komt de leus van Caesar’s toespraak inzake zijn campagne in Engeland, ergens in 55 of 54 voor Christus, of zijn geschreven commentaar in 47, tijdens een korte oorlog met de stadstaat Zela (tegenwoordig Zile, in Turkije). De term is geschreven in de eerste-persoonsvorm in het Latijns, (de ik-vorm). Letterlijk vertaalt staat er ‘ik kwam, ik zag, ik overwon’ en omdat Latijns een zeer effectieve taal was, lieten zij de ‘ik’ weg, want dat was al inbegrepen in de andere woorden. Wanneer je een rijk beheerst als destijds de Caesars deden, heb je waarschijnlijk geen tijd voor allerlei poeha. Kort is krachtig!
Deze quote is tig keren aangepast en hergebruikt. Zo zou Koning Jan III van Polen in de 17e Eeuwse strijd om Wenen hebben gezegd: ‘We kwamen, we zagen en God overwon’. In 1843 schreef de Franse poëet Victor Hugo na de dood van zijn dochter ‘Veni, Vidi, Vixi’, ofwel, ik kwam, ik zag en ik leefde’. De Zweedse rockband the Hives bracht hun tweede album uit genaamd‘ veni, vidi, vicious’. Eindeloos veel adaptaties zijn er van deze krachtige en sprekende quote. Caesar was de eerste, en als hij er ooit een patent op had kunnen aanvragen, was hij nu ongetwijfeld de rijkste man op aarde. Maar ja, als Romeinse keizer, was hij dat waarschijnlijk al…
Quotes kunnen grappig zijn, krachtig, mooi of ontroerend, maar ze zijn per definitie altijd een ding: gedenkwaardig. Wil je zelf worden vereeuwigd met een quote, onthou dit: de kracht van een quote is dat hij onthouden wordt en omdat repetitie helpt bij het onthouden, blijf herhalen! Aristoteles zei: ‘We zijn dat, wat we bij herhaling doen.’
22 reacties
En het is een kleine stap voor de mens maar een grote stap voor de mensheid dan
die lijkt me meer op zijn plaats dan een quote uit een film!
Die is wel exht gebeurt idioot
Neil Armstrong was ongetwijfeld euforisch toen hij deze uitspraak deed en het sprak toen veel mensen aan. Inmiddels is het geloof in vooruitgang d.m.v. technologie wat overschaduwd door de nadelige gevolgen die ermee gepaard gaan
Er staat een fout in het stuk over veni, vidi, vici. Er staat dat ceasar ooit keizer is geweest van het romeinse rijk, maar dat is niet zo! Hij was levenslange dictator (wat toen nog iets goeds was) maar geen keizer. Zijn (adoptie) zoon waas de eeste keizer.
Ik bedoelde natuurlijk was in plaats van waas.
Zegggg ehm, “You shall not pass!” word door gandalf gebruikt terwijl hij tegen een Balrog (Schaduwmonster) vecht. geen enorme trol!!
Er staat nog een foutje in het stukje over “veni, vidi, vici”. Als je dit echt letterlijk wil vertalen moet je het niet met een ovt, maar met een vtt vertalen. Deze vormen staan namelijk in het perfectum. Een vertaling met de ovt is op zich niet fout, maar de letterlijkste vertaling is toch echt: “ik ben gekomen, ik heb gezien, ik heb overwonnen”.
En het is niet ‘Latijns’ maar ‘Latijn’….
In het stukje You shall not pass staat dat de slag van Verdun plaatsvond in 1916 in de tweede wereldoorlog, maar die duurde van 1939-1945.
In Lord Of The Rings vecht Gandalf niet tegen een trol maar een Balrog (facepalm)
“God dobbelt niet” Einstein
“I have a dream” Martin Luther King
het is eigenlijk lachwekkend hoeveel fouten er in staan.
Ha,
Je lijstjes zijn heel leuk en leerzaam, maar check ze ajb even op spelling. Het staat een beetje knullig als je het voltooid deelwoord zo vaak verkeerd gebruikt. (Vertaalt ipv Vertaald en nog zo enkele)
Als je mensen wilt verbeteren op hun gebruik van de Nederlandse taal, zorg dan dat je eigen Nederlands de toets van kritiek kan doorstaan: Een komma achter de aanhef is twijfelachtig maar voor ‘maar’ hoort zeker geen komma. Ook; ‘…check ze ajb…’ en ‘…en nog zo enkele…’
Abominabel, beste Ernulf. Tenenkrommend.
Ik zou zeggen: De pot verwijt de ketel…!
i have e dream van martin lhuter king
ai hef e driem det bevoor joe rait inglisch, joes koekel
All is fair, in love and war
‘…Tegenwoordig, echter, gebruikt men de term om van alles te vergoelijken, …’
Het lijkt me een fenomeen van alle tijden dat machtswellustige lieden zich bedienen van allerhande laakbare middelen en liefst alle regels van medemenselijkheid overboord zetten, zolang het hun eigenbelang bevordert.
Tegenwoordig echter zijn we met z’n allen weer steeds meer geneigd zulke lieden hun gang te laten gaan omdat zei ons hebben ingefluisterd dat zoiets het vrijheidsideaal zou bevorderen. Vrijheid en democratie zijn, hoewel ze vaak in een adem genoemd worden, twee verschillende dingen. Veel van die ‘benauwende regels’ zijn gemaakt om de bevolking tegen willekeur te beschermen.
Overigens wordt er vooral de oorlog verklaard, met liefde heeft het weinig uitstaande…
“To be is to do”—Socrates.
“To be or not to be”–William Shakespeare.
“To do is to be”—Jean-Paul Sartre.
“Do be do be do”—Frank Sinatra.
“This is only a foretaste of what is to come, and only the shadow of what is going to be. -Alan Turing.
Aeschylus —
“God is not averse to deceit in a just cause.”
“truth is the first casualty in war” —Aeschylus