Top 10 Beroemde Klokkenluiders

Klokkenluiders zijn sinds de Panama Papers weer helemaal terug in het nieuws. Klokkenluiders zijn personen die geheime informatie van bedrijven of overheidsinstanties doorspelen naar de pers omdat het algemeen belang hiermee is gediend. Klokkenluiders zijn in principe door de wet beschermd al loopt dat in de praktijk vaak anders. Wat zijn de tien beroemdste klokkenluiders?

10. Ad Bos

Ad Bos is het bewijs dat een klokkenluider in Nederland niet altijd met open armen wordt ontvangen. Bos was actief als bouwondernemer en vond in 1998 een schaduwboekhouding die aantoonde dat in de bouwwereld verboden prijsafspraken werden gemaakt. Dit zou uiteindelijk een belangrijk onderdeel vormen van de parlementaire enquête naar bouwfraude (2002). Bos werd daarna zelf (onterecht) aangeklaagd wegen omkoping en het plegen van meineed. In 2009 kreeg Bos schadevergoeding van de overheid nadat hij jaren financieel had geleden onder tegenwerking van allerlei instanties.

9. Paul van Buitenen

Paul van Buitenen was in de jaren negentig werkzaam als ambtenaar bij de Europese Commissie. Hij verzamelde met collega’s allerlei gegevens waaruit bleek dat er belangenverstrengelingen waren bij het toekennen van bepaalde budgetten. Van Buitenen gaf zijn bevindingen door aan de fraudedienst van de Europese Commissie die het belang ervan steeds probeerde te minimaliseren. Uiteindelijk gaf hij het rapport door aan de Groenen-fractie van het Europees Parlement. Van Buitenen werd geschorst maar nadat de pers hier lucht van kreeg groeide de zaak uit tot een schandaal waardoor de complete Europese Commissie moest aftreden. In 2004 zou Van Buitenen op verrassende wijze tot Europees parlementariër worden gekozen.

8. Mordechai Vanunu

Eileen Fleming/wikicommons

De Israëliër Mordechai Vanunu is een voormalig nucleair technicus. Hij speelde, na te zijn ontslagen, informatie door aan de krant The Sunday Times over het kerninstituut Dimona en gaf definitief bewijs dat Israël over kernwapens beschikt. Vanunu werd in Italië ontvoerd door de veiligheidsdienst Mossad waarna de Sunday Times besloot om de informatie te publiceren. Vanunu werd berecht en kwam in 2004 met een groot aantal beperkingen vrij. Sindsdien is hij nog een aantal keren in de gevangenis beland wegens het schenden van die beperkingen.

7. Karen Silkwood

Karen Silkwood was een Amerikaanse chemicus die in de Kerr-McGee fabriek (Oklahoma) bollen van het radioactieve plutonium maakte voor gebruik in kerncentrales. Nadat plutonium werd gestolen begon zij zich als activiste en vakbondslid zorgen te maken over de veiligheidsmaatregelen van de fabriek. Silkwood bleek zelf blootgesteld aan plutonium. Eind 1974 was Silkwood op weg naar een afspraak met een journalist en een vakbondsfunctionaris toen ze een dodelijk auto-ongeluk kreeg. Naar alle waarschijnlijkheid werd ze vermoord. Haar familie klaagde de fabriek aan wegens aansprakelijkheid van de plutoniumvergiftiging en werd na een lang juridische gevecht in het gelijk gesteld. Meryl Streep speelde in de film Silkwood (1983) de titelrol.

6. Philip Agee

Bert Verhoeff / Anefo

Philip Agee was lange tijd een medewerker van de Amerikaanse veiligheidsdienst C.I.A. In 1968 nam hij ontslag vanwege betrokkenheid van de C.I.A. bij het bloedbad in Mexico-Stad dat jaar. In 1975 publiceerde hij het boek Inside The Company: CIA Diary. Het boek zou een internationale bestseller worden. In het boek vertelt Agee in detail hoe de C.I.A. in Zuid-Amerika dictaturen en doodseskaders hielp. De Amerikaanse overheid was vanzelfsprekend niet blij met de onthullingen en Agee werd zij paspoort ontnomen waarna hij een zwervend bestaan leidde. Hij zou nog twee boeken publiceren over de werkwijze van de C.I.A. in Europa en Afrika.

5. Francisco Serpico

Francisco Serpico was jarenlang een politieagent in New York. Vanwege zijn staat van dienst kreeg hij promotie en werd undercoveragent. Al snel komt Serpico achter wijdverspreide corruptiepraktijken van zijn collega’s. Er werd in eerste instantie niets met zijn informatie gedaan. Samen met een andere agent bracht hij de informatie naar de New York Times waardoor zijn verhaal nationale bekendheid kreeg. De stad New York was gedwongen een commissie in te stellen om de corruptie te onderzoeken. Serpico werd in 1971 tijdens een inval neergeschoten, waarschijnlijk na in de val te zijn gelokt door collega’s. Serpico overleefde en kon in 1971 voor de Knapp-commissie getuigen. Nadat hij ontslag nam woonde Serpico jarenlang op een boerderij in Nederland. Zijn verhaal werd verfilmd met Al Pacino in de hoofdrol.

4. Chelsea Manning

Chelsea Manning werd geboren als Bradley Manning. Hij maakte carrière als soldaat en inlichtingenanalist in het Amerikaanse leger. Op 5 april 2010 publiceerde de klokkenluiders-webite Wikileaks een video waarop is te zien hoe elf Iraakse burgers, waaronder twee medewerkers van het persbureau Reuters, worden vermoord bij een Amerikaanse luchtaanval. Reuters had eerder tevergeefs via de rechter de beelden opgevraagd. Daarnaast had Wikileaks 260.000 geheime documenten van dezelfde bron gekregen die een onthutsend beeld gaven van het Amerikaanse diplomatieke beleid. Manning was de bron van deze documenten. Hij zou zijn identiteit prijsgeven tijdens een chatgesprek met een man die zich voordeed als journalist en hem bij de autoriteiten verraadde. Manning werd gearresteerd en uiteindelijk tot 35 jaar gevangenisstraf veroordeeld. Na de veroordeling maakte Manning bekend dat hij voortaan als vrouw door het leven zou gaan onder de naam Chelsea.

3. Daniel Ellsberg

Slowking/wikicommons

Daniel Ellsberg werkte gedurende jaren zestig als defensieanalist van de RAND Corporation-denktank voor het Amerikaanse leger. Hij ontdekte een aantal geheime documenten waarmee werd bewezen dat de Amerikaanse bevolking en het congres al jaren werd voorgelogen over de Vietnam-oorlog. Zo bleek uit de documenten dat de oorlog niet te winnen was en dat er veel meer slachtoffers vielen dan officieel naar buiten werd gebracht. In 1971 speelde Ellsberg de documenten, die al snel de naam Pentagon Papers kregen, door naar diverse kranten. De Nixon-regering verbood publicatie door de New York Times totdat een rechter goedkeuring gaf. Ellsberg werd nadat hij zichzelf had aangegeven aangeklaagd voor spionage. De rechtszaak zag er bepaald niet rooskleurig uit totdat bleek dat Ellsberg op illegale wijze was afgeluisterd. Bovendien bleek te zijn ingebroken bij de psychiater van Ellsberg om bewijs te vinden waarmee hij kon worden berecht. Deze inbraak werd gedaan door een mensen die later betrokken raakten bij het Watergate-schandaal. Een aantal medewerkers van president Nixon moest worden ontslagen vanwege hun beïnvloeding in de Ellsberg-zaak.

2. Edward Snowden

Laura Poitras / Praxis Films

Edward Snowden groeide in 2013 uit tot bekendheid. Snowden was een tijd werkzaam voor de C.I.A. waarna hij als systeembeheerder van het bedrijf Booz Allen Hamilton voor de Amerikaanse spionagedienst N.S.A. werkte. In die rol verzamelde hij een enorm aantal documenten. Hieruit bleek op welke vergaande manier wereldwijde communicatie wordt verzameld en geanalyseerd door zowel de Amerikaanse als Britse spionagediensten. Snowden maakte zich zorgen over privacy en probeerde dit bij zijn superieuren aan te kaarten. Toen hij merkte dat niets met zijn zorgen werd gedaan speelde hij de informatie door aan een aantal gerenommeerde kranten. Er werd een arrestatiebevel uitgevaardigd maar Snowden was inmiddels naar het buitenland gevlucht. Uiteindelijk strandde hij op weg naar Ecuador in Moskou toen zijn paspoort werd ingetrokken. Nadat hij asiel had aangevraagd leeft Snowden in Rusland, tot grote irritatie van de Amerikaanse overheid. De onthullingen van Snowden gingen ook soms over Nederlandse afluisterpraktijken en leidde bijna tot het aftreden van minister Plasterk.

1. Mark Felt

De beroemdste klokkenluider aller tijden is bijna tot zijn dood bekend geweest onder de bijnaam Deep Throat. Op 17 juni 1972 werd er ingebroken in het hoofdkantoor van de Democratische Partij dat zich in het Watergatecomplex bevond. De inbrekers werden betrapt en gearresteerd. De journalisten Carl Bernstein en Bob Woodward van de Washington Post probeerden achter de werkelijke beweegredenen van de inbrekers te komen en vermoedden al snel dat ze banden hadden met de Amerikaanse overheid. De journalisten werden in de goede richting geleid door een bron die ze in een parkeergarage ontmoetten. Deze Deep Throat was in werkelijkheid Mark Felt, onderdirecteur van de F.B.I. Hij kreeg vanaf het begin alle informatie over de inbraak onder ogen. Dankzij zijn aanwijzingen werd langzaam duidelijk dat de verantwoordelijkheid voor de inbraak terug te leiden was tot president Nixon. In het nauw gedreven trad hij in 1974 af. Over de ware identiteit van de klokkenluider werd daarna vaak gespeculeerd. Felts naam werd tijdens het onderzoek al soms genoemd maar pas in 2005 gaf hij toe Deep Throat te zijn geweest. Dit werd al snel door Bernstein en Woodward bevestigd. Het onderzoek van de journalisten en hun gesprekken met de klokkenluider zijn in 1976 verfilmd als All the President’s Men met in de hoofdrollen Dustin Hoffman en Robert Redford. Deep Throat geeft de journalisten een zet in de goede richting met de legendarische woorden: “Follow the money.”