Wie kent er niet Christoffel Columbus, Vasco da Gama, Marco Polo? Alle geschiedenisboekjes vertellen de verhalen van stoutmoedige ontdekkingsreizigers die, met gevaar voor hun eigen leven, verder reisden dan om het even wie vóór hen had gedaan. Het zijn echter niet alleen Italianen, Spanjaarden, Portugezen of andere buitenlanders die hun gezin en hun vaderland achterlieten om nieuwe horizonten te verkennen. Ook Nederland bracht koene ontdekkingsreizigers voort en mag daar best trots op zijn. In de loop van de 16de en de 17de eeuw voeren zij de wereldzeeën af, gingen aan land in gebieden waar niemand ooit was geweest en brachten grote delen van de wereld in kaart. De Nederlandse pioniers hebben hun sporen in de geschiedenis achtergelaten. Dat bewijzen de namen van landen, streken en zeeën die naar hen werden genoemd, denk maar aan Tasmanië en de Barentszee. Hieronder een lijstje van 10 onverschrokken Nederlandse ontdekkingsreizigers.
10. Cornelis de Houtman
Op het einde van de zestiende eeuw kenden Nederlandse kooplieden de zeevaartroute naar Indië, met onder meer de eilanden Java en Sumatra, nog niet. Met enige afgunst keken zij naar de Portugezen, die al geruime tijd om de Kaap de Goede Hoop voeren naar de Oost-Indische gebieden om er specerijen te halen. Op vraag van Amsterdamse kooplieden gingen Cornelis de Houtman en zijn broer Frederik naar Lissabon, om meer te weten te komen over de juiste route naar Indië. De eerste Nederlandse reis naar Indië ging de geschiedenis in als ‘De Eerste Schipvaart’. Op 2 april 1595 vertrok een vloot van 4 schepen met als hoofddoel Bantam op het eiland Java. Er was geen echte leider of admiraal aan boord; een ‘scheepsraad’ besliste democratisch over alles wat er moest gebeuren. Cornelis was het hoofd van de koopmannen aan boord. De reis werd geteisterd door scheurbuik onder de bemanning. Slechts 89 van de 249 bemanningsleden overleefden de tocht. Veel bracht deze eerste expeditie naar de Oost niet op, maar de juiste route naar Indië was voortaan ook gekend in Nederland. Cornelis de Houtman werd vermoord tijdens zijn tweede reis naar de Oost.
9. Joris van Spilbergen
In opdracht van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) ondernam Joris van Spilbergen een reis rond de wereld in de periode 1614 tot 1617. Het hoofddoel van de reis was het bereiken van de Molukken via een nieuwe route langs Zuid-Amerika. Zijn vloot bestond uit 6 schepen, die eerst via de kust van Brazilië naar de Straat van Magellaan voer en vervolgens de westkust van Zuid- en Midden-Amerika volgde. Dit was niet naar de zin van Spanje – Spanje bezat immers kolonies in Zuid-Amerika en was in die tijd in oorlog met de noordelijke Nederlanden. Nabij de kust van Arequipa (Peru) kwam het tot een treffen met de Spaanse vloot. Van Spilbergen kon tijdens de zeeslag 2 Spaanse schepen tot zinken brengen. Er volgden nog schermutselingen met de Spaanse vloot, maar Van Spilbergen zette zijn reis voort en voer vanaf het Mexicaanse Acapulco in westelijke richting de Stille Oceaan over. Op 30 maart 1616 bereikte de vloot Ternate op de Molukken. In december 1616 verliet de vloot Indië, om via Kaap de Goede Hoop terug huiswaarts te zeilen.
8. Hendrik Brouwer
Hendrik Brouwer werd geboren omstreeks 1581. Op 16 april 1610 vertrok hij met 3 schepen naar Indië, met de bedoeling om een kortere zeevaartroute te vinden. Hij koos ervoor om een zuidelijker route te proberen rond de 40ste breedtegraad, en pas ter hoogte van de Straat Soenda noordwaarts te varen. Dit resulteerde in een snellere route naar Indië: in plaats van een jaar duurde de reis nog maar 5 of 6 maanden. Vanaf 1617 moesten de schepen van de VOC verplicht deze route volgen. Hendrik Brouwer ondernam in de jaren nadien nog enkele reizen in opdracht van de VOC, werd bevelhebber in het Japanse Hirado en vervolgens aangesteld als bewindhebber van de VOC in Amsterdam. In 1632 werd hij gouverneur-generaal van de VOC-bezittingen in de Oost. Hij overleed in 1643 aan boord van zijn schip, tijdens een laatste expeditie in Zuid-Amerika.
7. Jacob Cornelisz van Neck
Na de eerste reis naar Indië met Cornelis de Houtman, vertrok op 1 mei 1598 een tweede handelsvloot van acht schepen naar de Oost (de zogeheten Tweede Schipvaart). Deze keer was er wel een echte bevelhebber aan boord: admiraal Jacob Cornelisz van Neck. De expeditie was erg succesvol: alle schepen keerden met rijke handelswaar naar huis terug. Op 17 juli 1599 werd Van Neck in zijn thuisland Nederland feestelijk ingehaald. De winst van deze tweede handelsexpeditie bedroeg maar liefst 265%. Tijdens de expeditie had een deel van de vloot voet aan wal gezet op het eiland Mauritius. Daar troffen ze een zeer tamme ganzensoort aan, de dodo. De vogels lieten zich erg gemakkelijk gevangennemen. Een halve eeuw later was de dodo uitgeroeid. Van Neck zou als bevelhebber ook nog deelnemen aan de Vierde Schipvaart naar Indië. In zijn laatste levensjaren was hij burgemeester van Amsterdam en gedeputeerde van de Raad van State. Hij overleed op 15 maart 1638.
6. Abel Tasman
Het eiland Tasmanië, ten zuiden van Australië, dankt zijn naam aan de Nederlandse ontdekkingsreiziger Abel Tasman. Tasman zag het levenslicht in 1603 en was bijna heel zijn volwassen leven in dienst van de VOC. De expeditie die hij in 1642 en 1643 vanuit Batavia ondernam naar het huidige Tasmanië, Nieuw-Zeeland, de Tonga-archipel, de Fiji-eilanden, de Solomoneilanden en Nieuw-Guinea, leverde hem een verdiende plaats op in de geschiedenisboeken. Zijn tweede expeditie in 1644 bracht hem naar de zuidkust van Nieuw-Guinea en de westkust van Australië, die hij volledig in kaart bracht. Abel Tasman was de eerste Europeaan die heel het Australische continent omzeilde. Zijn naam zal verbonden blijven met het ontdekken en in kaart brengen van grote delen van Oceanië.
5. Jacob Roggeveen
Jacob Roggeveen, geboren te Middelburg in 1659, vertrok in opdracht van de West-Indische Compagnie op expeditie om het onbekende continent ‘Zuidland’ te vinden. Roggeveen voer met zijn vloot om de zuidelijke punt van Amerika (Kaap Hoorn), zette vervolgens koers naar het westen en ontdekte op paaszondag 1722 het Paaseiland. Nadien zeilde hij langs verschillende eilanden van Polynesië, maar het grote continent ‘Zuidland’ vond hij niet. Hij arriveerde op 4 oktober 1722 in Batavia, toen een handelspost van de VOC. Zijn naam zal verbonden blijven met de ontdekking van het mysterieuze Paaseiland, dat vooral bekend is om de gigantische stenen beelden in de vorm van mensenhoofden.
4. Jacob van Heemskerck
Geboren in Amsterdam in 1567, voer Jacob van Heemskerck in 1595 mee met de vloot van Willem Barentsz naar de Noordelijke IJszee om een noordelijke doortocht te vinden naar Azië. Deze expeditie had geen resultaat. Van Heemskerck voer een jaar later opnieuw mee met Barentsz, wiens vloot vast kwam te zitten in het ijs. De bemanning moest noodgedwongen overwinteren op Nova Zembla. Na de overwintering was het Van Heemskerck die de overlevenden naar het Russische vasteland leidde. Willem Barentsz zelf kwam om het leven. In 1601 vertrok Van Heemskerck als admiraal met een vloot van 8 schepen naar Indië, waar hij de lading van een Portugees handelsschip kon buitmaken. In 1607 nam Van Heemskerck als bevelhebber deel aan de Slag bij Gibraltar, een zeeslag tegen de Spaanse vloot. De Nederlandse vloot behaalde de overwinning, maar Van Heemskerck sneuvelde tijdens de strijd.
3. Dirk Hartog
De eerste Europeaan die de westkust van Australië bereikte, was de Nederlander Dirk Hartog. Deze Nederlandse explorator bereikte als eerste Europeaan de westkust van Australië. Hartog werd geboren in Amsterdam rond het jaar 1580. Hij trad in dienst van de VOC en vertrok in 1616 naar Indië, maar volgde een te zuidelijke koers en stootte op een van de eilanden voor de westkust van Australië. Dat eiland werd naar hem het Dirk Hartogeiland genoemd. Hij liet op het eiland een platgeslagen tinnen schotel achter met de namen van de bemanningsleden. Deze schotel is het oudste bewijs van de Europese aanwezigheid in Australië en bevindt zich tegenwoordig in het Amsterdamse Rijksmuseum. Hartog bracht een groot gedeelte van de Australische westkust in kaart. Hij reisde verder naar Indië en arriveerde terug in zijn thuisland in 1618.
2. Jacob le Maire
Le Maire ging de geschiedenis in als de ontdekker van Kaap Hoorn, de zuidelijkste punt van Zuid-Amerika. Hij werd geboren in 1585. Zijn vader, Isaac le Maire, was koopman en zocht naar een nieuwe route om handel te kunnen drijven met Indië. Isaac organiseerde daarom een expeditie met 2 schepen, waarvan zijn zoon Jacob de bevelhebber werd. De schepen vertrokken op 14 juni 1615 vanaf Texel. Op 24 januari 1616 ontdekte Le Maire een zeestraat tussen Vuurland en het Stateneiland, die nog steeds de Straat Le Maire wordt genoemd (Estrecho de Le Maire). Op 29 januari 1616, slechts 5 dagen later, voeren zij om de zuidelijkste punt van het Amerikaanse continent. Willem Cornelisz Schouten, die ook aan boord was, noemde deze plaats ‘Kaap Hoorn’, naar zijn geboortestad Hoorn. De tocht ging verder over de Stille Oceaan. Le Maire en Schouten ontdekten ook nog een kleine eilandengroep, de Hoornse Eilanden. Le Maire overleed op zee op 31 december 1616.
1. Willem Barentsz
Een van de beroemdste feiten uit de Nederlandse geschiedenis is de overwintering van Willem Barentsz en zijn bemanning op het eiland Nova Zembla in 1596. Barentsz, geboren rond 1550, ondernam 3 verschillende expedities om een noordelijke zeeroute naar Indië te vinden. Tijdens deze tochten bracht hij Nova Zembla in kaart en ontdekte het Bereneiland en Spitsbergen. Een noordelijke doorvaart naar Indië vond hij niet. Tijdens zijn derde en laatste expeditie kwam zijn schip vast te zitten in het ijs. Zijn schip bleek niet bestand tegen het pakijs en van het wrakhout bouwde de bemanning een hut op Nova Zembla, ‘Het Behouden Huys’. Half mei 1597 bouwden de gestrande zeelui een sloep, waarmee zij het vasteland van Rusland probeerden te bereiken. Dat lukte, maar Willem Barentsz overleed een week na het vertrek uit Nova Zembla. Van de 17 bemanningsleden overleefden 12 zeelui de barre expeditie. Zij werden opgepikt door een Nederlands handelsschip en kwamen veilig terug thuis.
Alexandrine Tinne, mag er ook een vrouw bij?