“Don’t touch that, my program’s coming on!”, waarschuwde Paulie in ‘The Sopranos’ een medebajesklant die het in zijn botte hoofd haalde met zijn vuile tengels aan de gevangenis-tv te komen. Maar welke andere maffiosi en gangsters delen zo nog de lakens uit op het kleine scherm? Dat ontdek je in deze ‘Top 10 Beste Maffia- & Gangster-Series’.
10. Godfather of Harlem (2019 – 2022)
Herinner je je ‘American Gangster’ (2007) nog? Dat puike filmepos van Ridley Scott waarin Russell Crowe verbeten achter de New Yorkse heroïnebaas Frank Lucas (Denzel Washington, die ongeveer 157 minuten lang naar alles en iedereen ‘My man!’ grijnst) aanzit? Dan weet je vast nog dat die Lucas nederig onderaan begon als de chauffeur en lijfwacht van Bumpy Johnson. In de Epix-prequelreeks ‘Godfather of Harlem’ kruipt de immer grootse Forest Withaker in het smetteloze maatpak van deze historische Afro-Amerikaanse gangster.
Wanneer Bumpy na 10 jaar brommen in Alcatraz eindelijk weer zijn vertrouwde New Yorkse wijkje terugziet, lijkt niets nog hetzelfde. De jaren 60 veranderden de wereld, terwijl in de straten van het zwarte Harlem de Italianen nu de dienst uitmaken. Forest Whitaker vindt in Vincent D’Onofrio, die Genovese-maffiabaas Vincent ‘The Chin’ speelt, een waardige tegenspeler.
Terwijl Bumpy zijn heerschappij teruggapt van La Famiglia Genovese, drukken zwarte iconen als Malcolm X (Nigél Thatch) en Cassius Clay (Deric Augustine) hun eigen onuitwisbare stempel op de Amerikaanse geschiedenis.
9. Lilyhammer (2012 – 2014)
Wanneer Steven Van Zandt niet aan zijn Fender Strat pulkt bij Bruce Springsteen & The E Street Band, is de gitarist altijd voor een acteerklusje te vinden. Voor zijn meer dan gesmaakte rol van Silvio Dante ruilde hij in ‘The Sopranos’ zijn bandana in voor een imposante pruik. Die nam hij enkele jaren later ook mee naar de set van ‘Lilyhammer’.
In ‘Lilyhammer’ speelt Little Steven opnieuw een maffioso. Nadat zijn personage Frankie ‘The Fixer’ Tagliano getuigt tegen de grimmige maffiabaas Aldo Delucci (Thomas Grube) versluist het FBI getuigenbeschermingsprogramma hem van de vertrouwde Big Apple naar het Noorse stadje Lillehammer, waar op een blauwe maandag in 1994 eens de Olympische Winterspelen plaatsvonden.
Nauwelijks heeft de ex-gangster zijn nieuwe identiteit Giovanni ‘Johnny’ Henriksen aangenomen, of hij belandt al in een rist hilarische situaties. Zeker in het eerste seizoen levert de cultuurclash tussen de brutale uitgesproken Italo-Amerikaan en de oerpacifistische Noren heerlijke televisie op. Let ook op het gastrolletje van Tony Sirico, die andere ‘The Sopranos’-veteraan.
Netflix sleet ‘Lilyhammer’ begin 2012 als zijn eerste originele content, nog voor er zelfs nog maar sprake was van Originals als ‘House of Cards’ en ‘Orange is the New Black’. Later kreeg de Amerikaanse streamingreus hommeles met het Noorse productiehuisje. Het beloofde vierde seizoen kwam er nooit. Want al in zijn begindagen moest je Netflix niet leren hoe je zonder boe of bah zomaar plotsklaps een plezierige reeks cancelt.
8. Il Capo dei Capi (2007)
Salvatore ‘Totò’ Riina was met zijn 1 meter en 58 centimeter bezwaarlijk een imposante verschijning. Maar lengte zegt weinig. Dit Siciliaanse onderdeurtje uit het dorpje Corleone (waar ook ‘The Godfather’ zijn wiegje stond!) groeide namelijk uit tot de ‘Il Capo dei Capi’: De Baas der Bazen. En daarbij mocht er onderweg al eens wat bloed vloeien. Het Cosa Nostra-kopstuk zou honderden moorden op zijn geweten hebben.
Decennia lang kon Riina ongestoord zijn gang gaan. Pas op 15 januari 1993 wist de Italiaanse carabinieri ‘La Belva’, Het Beest – zoals zijn ander koosnaampje luidde, te klissen. De bijzonder gewelddadige maffioso overleed op 17 november 2007 in zijn streng beveiligde gevangenis te Parma. Naar verluidt had hij daar in de laatste jaren van zijn leven nog de zesdelige Italiaanse miniserie over zijn leven gezien.
In een vlaag van complete heiligschennis is deze meeslepende opkomst van een verticaal geplaagd vaderloos Siciliaans jongetje tot gevreesde leider van een misdaadimperium dat tot begin jaren 90 compleet onaantastbaar leek voor de Italiaanse justitie en politie, haast nergens meer te vinden. Als je onder de alternatieve titel ‘Corleone’ zoekt, naar Riina’s geboorteplaats, heb je misschien meer succes. Dutch FilmWorks bracht de miniserie in 2009 uit in een fraaie luxebox, incl. een stijlvolle gegraveerde gouden kogelhulsaansteker.
7. La Piovra (1984 – 2001)
Lang, lang, lang geleden. Toen de dieren nog spraken en Motorola met de maar liefst 1 kg wegende DynaTAC 8000X ’s werelds eerste mobieltje uitvond, was er eens een Italiaanse tv-serie die het hele mediterrane land op stelten zette. Die serie was ‘La Piovra’, Italiaans voor ‘De Octopus’. Daarin kroop Michele Placido in het met steeds meer kreuken en bloedspetters besmeurde colbertje van politie-inspecteur Corrado Cattani.
Zeker de eerste vier seizoenen, die liepen van 1984 tot 1989, gelden tot het beste wat Italië ooit op het kleine scherm flanste. ‘La Piovra’ hield op haar hoogtepunt wel 15 miljoen Italianen voor hun beeldbuisje gekluisterd. De serie ontketende tegelijkertijd een heel debat in de media over de hoogst ongemakkelijke rol van de georganiseerde misdaad in de Italiaanse samenleving. Pittig detail: in de zuidelijke regio’s waar de maffia het sterkst stond, waren de kijkcijfers opvallend laag.
Met uitzendingen in meer dan 80 landen blijft deze magistrale maffiareeks vier decennia later nog steeds één van de beste Italiaanse tv-producties ooit. Verhaaltechnisch is ‘La Piovra’ een masterclass voor iedereen met ook maar een beetje interesse in het maffiabedrijf.
Seizoen na seizoen wordt duidelijk hoever de kleverige tentakels van de maffiosi kronkelen. Van verwaarloosbare drugshandeltjes op straat, tot wapenhandel, het internationale bankwezen en zelfs nucleaire vervuiling. Niet voor niets probeerden verschillende Italiaanse politici geregeld de serie van de publieke omroep te weren.
6. Sons of Anarchy (2008 – 2014)
‘Sons of Anarchy’ begon in 2008 als een aardige hedendaagse herinterpretatie van Hamlet met Harley-Davidson Dyna Glides. Zeven seizoenen later struikelde je overal ter wereld over merch met de grimmige SAMCRO-Reaper. De FX-reeks over de criminele motorclub uit het fictieve stadje Charming in Central Valley boerde duidelijk niet slecht. Inmiddels is ‘Mayans M.C.’, de spin-over de rivaliserende latinobende al aan zijn vierde seizoen toe.
‘Sons of Anarchy’ was dan ook een serie met verdomd veel inhoud, onder zijn stoere leren motorjack. Centrale figuur is Jax Teller (Charlie Hunnam), een bikkel van een antiheld op witte Nike Air Force 1 sneakers, die voortdurend verscheurd wordt door de wens van zijn dode vader en de bloederige consequenties die het vicepresidentschap van zijn in wapens handelende motorclub nou eenmaal met zich meebrengt. Privé loopt het ook niet bepaald op rolletjes. Zijn moeder Gemma (grandioze rol van Katey ‘Married… with Children’ Sagal) is namelijk getrouwd met de norse Clay (Ron Perlman), tevens zijn vaders dubieuze opvolger als clubleider.
Immer tevergeefs onderweg naar loutering, komen Jax en zijn manschappen een rist bondgenoten en vooral ook heel wat minder vredelievend gespuis tegen. Zo krijgen ze het geregeld aan de stok met de Russische maffia (of beter gezegd: de ‘Mafiya’). De Italianen van de Cacuzza Familie zorgen er met hun vaste afnames schietijzers dan weer voor dat Jax en co op tijd wat nieuwe leuke motoronderdeeltjes kunnen aanschaffen.
5. Romanzo Criminale – La Serie (2008 – 2010)
De gelijknamige film van Michele Placido uit 2005 was al een fraai stukje Italiaanse gangstercinema, maar de Sky-productie ‘Romanzo Criminale – La Serie’ zette helemaal een nieuwe standaard voor het Italiaanse tv-landschap. Menig hedendaagse in een potsierlijk miljoenenbudget verzuipende over het paard getilde misdaadstreamingsreeksen zouden maar wat graag een greintje van de geweldige karakterontwikkeling en pientere plotlijnen van deze meesterlijke vertelling over een kwarteeuw misdaad in de Italiaanse hoofdstad willen hebben.
In het Rome van de jaren 70 leggen drie jonge boefjes de kiem van een meedogenloze bende die de straten jarenlang zal beheersen. Hun namen klinken als karikaturen: de Libanees (‘Il Libanese’), de Dandy (‘Il Dandi’) en de Koude (‘Il Freddo’). Maar vergis je niet. Deze gangsters deinzen voor niets of niemand achteruit en nestelen zich ondanks al hun verwerpelijke daden ongemerkt in je hart.
Overduidelijk gebaseerd op de bestaande ‘Banda della Magliana’, verweeft het scenario op uitgekiende wijze de opkomst en de met liters bloed overgoten ondergang van de misdaadorganisatie met allerlei onfrisse hoofdstukken uit de Italiaanse moderne geschiedenis. Denk maar aan de ontvoering van Aldo Moro door de Rode Brigades, de merkwaardige bijbaantjes van vrijmetselaars en de geheime dienst, en uiteraard de welig tierende corruptie bij de politiediensten en toppolitici.
Showrunner Stefano Sollima bleef niet op zijn lauweren rusten. Na ‘Gomorra’, die andere briljante Italiaanse gangsterserie, stak de Romein in 2018 de grote plas over voor zijn Hollywooddebuut ‘Sicario: Day of the Soldado’.
4. Gomorra (2014 – 2021)
Met ‘Gomorra’ opende Roberto Saviano in 2006 de dekseltjes van de meurende potjes waar de Napolitaanse maffia al decennia lang ongestoord haar ding deed. Daar betaalde de Italiaanse onderzoeksjournalist een prijs voor. De eerste doodsbedreigingen van de Camorra verschenen kort na de publicatie van het controversiële boek. Sindsdien leeft Saviano onder politiebescherming.
Na een uitstekende film, baarde de bestseller in 2014 een baanbrekende serie. ‘Gomorra’ verbaasde vanaf de eerste aflevering de doorgewinterde maffia-fans. Deze grauwe reeks leek in niets op wat ze kenden uit films als ‘The Godfather’ en ‘Goodfellas’. De gangsterpraktijken rondom de troosteloze appartementsblokken van ‘Le Vele di Scampia’ zijn gespeend van alle luxe en zelfverheerlijking. Het maffiabestaan in Napels is hard, en elke dag kan je laatste zijn. Tenzij je Ciro Di Marzio (meesterlijke rol van Marco D’Amore) heet, bijgenaamd ‘De Onsterfelijke’. Of niet?
‘Gomorra’ grijpt je vijf seizoenen lang bij de keel en sleept je hardhandig mee naar de Napolitaanse voorsteden waar de Savastano’s de dienst uitmaken. Consumeren in kleine dosissen, want dit is stevig onversneden spul.
De Sky Italia-productie kreeg in 2019 een prequel met ‘L’Immortale’. Die film werd een laaiend succes in zijn thuisland en stuurde zelfs Disneys ‘Frozen 2’ huilend naar huis tijdens zijn openingsweekend.
3. Boardwalk Empire (2010 – 2014)
De Drooglegging (1920 – 1933) blijft een van de curieuze hoofdstukken uit de geschiedenis van de Verenigde Staten. Het was een tijd waarin gangsters als Al Capone grof geld verdienden met het slijten van illegaal gestookte drank en zo uitgroeiden tot legendarische namen.
Tijdens deze drooggelegde Roaring Twenties gold Atlantic City, New Jersey als geliefd toevluchtsoord, ‘The World’s Playground’ zoals de stad zich zelf aanprees. Online spelen, zoals kan op https://games.netent.com behoorde nog niet tot de mogelijkheden. De door en door corrupte politicus Enoch L. ‘Nucky’ Johnson deelde er de lakens uit. Gokken, zuipen, hoereren: het was ‘Nucky’ allemaal wel – als hij zijn deel maar kreeg. En dat kreeg hij meer dan genoeg.
Enter de 21ste-eeuw. HBO kan wel een nieuwe goudhaantje gebruiken. De premium kabelzender sommeerde Terence Winter, bekend van zijn schrijfwerk voor ‘The Sopranos’ en ‘The Wolf of Wall Street’. De brave man bladerde uitvoerig in ‘Boardwalk Empire: The Birth, High Times, and Corruption of Atlantic City’, het fascinerende geschiedeniswerk over bovengenoemde Enoch L. Johnson.
En daar verscheen plots zijn nieuwste tv-personage dat hij Enoch ‘Nucky’ Thompson doopte. Steve Buscemi, de priemende karakterkop uit ‘Reservoir Dogs’ en het halve oeuvre van de Coen Brothers, zou hem vijf seizoenen lang vertolken in de superieure HBO-serie ‘Boardwalk Empire’. Tijdens zijn bewind over de gokstad aan de Atlantische Oceaan crasht de een na andere historische topgangster het feestje. Denk maar aan Arnold ‘The Brain’ Rothstein (Michael Stuhlbarg), de licht ontvlambare Lucky Luciano (Vincent Piazza) en een nog piepjonge Al Capone (Stephen Graham).
Het minutieus detailwerk dat in deze historische gangsterreeks sloop, is weergaloos. Geld bleek daarbij geen bezwaar. De door Martin Scorsese geregisseerde openingsaflevering kostte $ 18 miljoen. De cineast hield daarna een oogje in ’t zeil als uitvoerende producer.
2. Peaky Blinders (2013 – 2022)
Iedereen weet nog waar hij was toen hij voor het eerst Thomas Shelby zag. De straten van Birmingham verstarden. Spelende kinderen stoven onder hun moeders rokken. De onwelriekende geur van een grauwe Engelse industriestad net na de Eerste Wereldoorlog hing in de lucht.
En daar was hij dan. Statig, ongenaakbaar. Op een zwart paard, terwijl ‘Red Right Hand’ van Nick Cave and the Bad Seeds opwelde uit de grammofoonspeler. Gekleed in een stijlvol driedelig maatpak, met een newsboy cap op zijn strak opgeschoren kapsel. En waarschijnlijk ook driehonderd liter Irish whiskey in zijn slokdarm en een pakhuis Sweet Aftons filterloze sigaretten in zijn longen
Steven Knight baseerde zijn briljante ‘Peaky Blinders’ op de gelijknamige bestaande straatbende. De inspiratie daarvoor kreeg hij al als kleine dreumes mee. Zijn ouders had als kind dingen gezien in de gemene rokerige achterbuurten van Small Heath die zo uit een film geplukt leken. De jonge tv-maker koesterde de ongelooflijke verhalen. In 2013 maakte hij er ‘By Order of the Peaky Blinders’ en ook wel een beetje de BBC een serie van.
Gek genoeg was het eerste seizoen aanvankelijk maar een bescheiden succesje. Maar al snel rolde de naam van de cultserie over de tongen. Het is die intrigerende potpourri van het klassieke gangstergenre met de geheimzinnige zigeunercultuur en scènes die zo uit een western komen aanwaaien.
Het sublieme acteerwerk van de gevaarlijk charismatische Cillian Murphy, en onvergetelijke nevenpersonages zoals Tom Hardy’s baardige, om een goede dermatoloog smekende, joodse bendeleider Alfie Solomon en Tommy’s onnavolgbaar vloekende oudere broer Arthur (Paul Anderson). En vooral niet te vergeten: die uitzonderlijk sterk vrouwenrollen. Met op kop de betreurde Helen McCrory (1968 – 2021) als Aunt Polly.
1. The Sopranos (1999 – 2007)
Begin 1999 nestelde Tony Soprano (James Gandolfini) zich na een paniekaanval voor het eerst in de zetel van zijn zielenknijpster Dr. Melfi (Lorraine Bracco), waar hij zich voorstelde als ‘a waste management consultant’. Dat mens wist natuurlijk dondersgoed met wie ze écht te maken had. Gokken, afpersen, geld witwassen en hier en daar een vervelend obstakel uit te weg ruimen: dat kwam al meer in de buurt van Tony’s professionele curriculum.
Wie had toen kunnen denken dat HBO het Amerikaanse tv-landschap compleet zou omgooien? De kwaliteitsserie over de DiMeo-maffiabaas in New Jersey groeide in zes seizoenen uit tot mogelijks de beste tv-reeks ooit. Naarmate de jaren verstreken werd Gandolfini’s personage steeds corpulenter, kaler, complexer, sociopathischer, maar vooral ook compleet geliefd in huiskamers over heel de wereld.
De veel te vroeg gestorven Gandolfini (1961 – 2013) zette een vertolking van formaat neer. Bryan ‘Walter White’ Cranston’ verklaarde dat zijn ‘Breaking Bad’-personage ondenkbaar was geweest zonder de figuur van Tony Soprano.
In het streamtijdperk met een onstuitbare stroom aan nieuwe content, blijft ‘The Sopranos’ als een oude vriend die altijd welkom is. Eigenlijk zou je hem minstens één keer per jaar moeten uitnodigen op je tv-scherm. Je biedt hem wat ‘gabagool’ en een Glenlivet 12 on the rocks aan. En dan degusteren jullie voor de zoveelste keer en met evenveel genoegen de 86 afleveringen van deze onvolprezen Amerikaanse maffiaserie. En na de allerlaatste scène vloeken jullie nog steeds even onchristelijk om dat einde.
