Top 10 Bizarre Psychische Aandoeningen

‘Doe eens even normaal’, roept men wel eens naar anderen die, in hun ogen, abnormaal gedrag vertonen. Dat is soms echter gemakkelijker gezegd dan gedaan, want wat is nu precies normaal? Iedereen is wel een beetje anders, en niemand is dus precies zoals het ‘normale’ ideaal is. De gemiddelde Nederlander bestaat niet! En toch willen we allemaal min of meer normaal zijn en doen, en in ieder geval niet abnormaal gevonden worden. Dat wil zeggen, de meesten van ons willen dat…
Hoewel het dus moeilijk is om zwart/wit normaal van abnormaal te onderscheiden, er zijn toch wel degelijk gradaties van ‘normaal’ te herkennen. Daarnaast hangt het natuurlijk geheel van de situatie af ‘hoe normaal’ je moet zijn voordat je geaccepteerd wordt, en wanneer je te ver bent gegaan, en dus ‘abnormaal’ bent. Zeg je graag onzin-woorden (ik wel!) dan kun je dit gerust doen in de buurt van je familie en vrienden. Geen haan die er naar kraait, immers, ze kennen je allemaal en weten van je rariteiten. Het is misschien zelfs deel van je persoonlijkheid, en dus een soort van ‘deel’ van je normaal zijn. Maar stel jezelf voor tijdens een staatsbezoek aan de Russische Ambassade. Dit is niet het moment voor je ‘lichtelijk abnormale’ gedrag, je kan beter de onzin-woorden voor je houden en het ‘normale’ gedrag van de anderen adopteren.

Daar komen we echter bij het derde probleem: cultuur. Wat nou als er vanuit je eigen cultuur een bepaald gedrag normaal wordt geacht, en in een andere cultuur dit ineens totaal abnormaal blijkt te zijn? Ik zeg maar eens wat, een vrouw die een man de hand schudt…?

Afijn, hoe dan ook, normaal of abnormaal gedrag is moeilijk van elkaar te onderscheiden. Maar één ding is zeker, aan het einde van deze schaal bevindt zich abnormaal gedrag dat zeer zeker zo hinderlijk of schadelijk is voor de persoon zelf en/of zijn omgeving, dat het een ‘aandoening’ te noemen is. De DSM (we zijn al bij de vijfde editie) is een medische richtlijn geschreven precies voor dit soort ‘aandoeningen’. Het is een Diagnostisch en Statistische handleiding (Manuel) voor Geestelijke stoornissen (Mental Disorders), ook wel psychische aandoeningen.

Psychische aandoeningen kunnen van alles en nog wat zijn, maar ter illustratie, veel voorkomende (gediagnosticeerd) aandoeningen zijn autisme, schizofrenie, ADHD, angststoornissen en eetstoornissen. Dat is dus de ‘mainstream’ abnormaal gedrag! Maar sommige mensen leiden aan aandoeningen die zelfs voor de groep mensen met ‘mentale stoornissen’ abnormaal zijn. We maken hier een lijst met deze aandoeningen. De rangorde is niet zeer belangrijk, we willen geen waarde-oordeel geven over welke aandoening dan ook.

Klinische lycantropie

Lycantropie is de naam voor de supernatuurlijke kracht om als mens te veranderen in de vorm van een ander dier. Omdat dit meestal wolven zijn (in de literatuur) is de eigenschap lycantropie genoemd, naar de Griekse woorden voor wolf (lykos), mens (anthropos) en verandering, voeding of groei (trophe). Maar sommige mensen beweren dat ook andere dieren binnen hun bereik liggen. Technisch gezien zijn dit zoantropen (zoo is het Griekse woord voor dieren). Of het nu waar is of niet, er zijn mensen die er zelf heilig in geloven, maar het niet kunnen bewijzen met koude harde feiten. Deze mensen worden ‘klinische lycantropen’ genoemd, en hun speciale gave is geclassificeerd als een mentale aandoening. Niet alle patiënten van klinische lycantropie geloven dat ze werkelijk een ander dier worden, sommigen houden vol dat het alleen om een gevoel gaat, een soort innerlijke transformatie.

Lycantropie is een vorm van psychose, waarbij de patiënt de waarheid in een verbogen wijze ziet, vaak met behulp van hallucinaties en waandenkbeelden. Hoe het zich ook ontwikkelt en ontaardt, het kan nogal een belemmerende aandoening zijn. Zelfs in de oudheid hadden mensen er al mee te kampen. Zo beschrijft de Bijbel hoe de Babylonische koning Nebukadnezar zich opeens begint te gedragen als een dier, en uit zijn eigen beschaving wordt verstoten. Gelukkig genas Nebukadnezar toen hij erkende dat het Gods genade was die de mens succesvol maakte, en niet Nebukadnezar’s bewind. Er is dus nog hoop!

Alice in Wonderland Syndroom

Het heet ook wel Todd’s syndroom, maar geef nou toe, de naam Alice in Wonderland-syndroom spreekt veel meer tot de verbeelding. Het is een waarnemings-stoornis, waarbij de lijder moeite heeft om de ware grootte van objecten waar te nemen, ook al werken de ogen zelf prima. Net als Alice dus in de originele verhalen, wanneer ze in een kamer met afwisselend reuze en mini objecten opgesloten zit. Andere symptomen zijn migraine en problemen met horen, voelen, tasten en, uiteraard, zien. De meeste mensen die dit syndroom hebben, hebben ook problemen met het inschatten van hun eigen lichaamsomvang. Dit lijdt tot een op zijn minst ‘opmerkelijke’ kleding keuze, met juist veel te ruime of veel te strakke kledij.

Het is een aandoening die vaak komt in vlagen, dus mensen met dit syndroom lijden er niet constant aan. Ook wil het nog wel eens vervagen naarmate mensen ouder worden. De meeste mensen hebben het in hun tienerjaren, en slechts enkelen blijven er last van hebben tot ruim in de dertig.

Het Wandelende Lijk Syndroom

Nog een dergelijk syndroom dat officieel een veel minder dramatische naam heeft (namelijk Cotard’s syndroom). De naam Cotard’s syndroom doet het al vermoeden, deze aandoening is vernoemd naar Jules Cotard, die tussen 1840 en 1889 leefde en de aandoening als eerste wetenschappelijk omschreef.

De andere naam, het wandelende lijk syndroom, is veel duidelijker over wat er precies gaande is: mensen met dit syndroom lijden namelijk onder de waan dat ze dood zijn, niet bestaan, of geen organen en bloed bezitten (of een combinatie van deze). Het gaat (niet erg verrassend) vaak gepaard met depressie. Daarnaast gaat het gepaard met de-personificatie, het proces waarin mensen zich proberen te onttrekken aan sociaal contact met anderen. Logisch, immers ze zijn dood, toch? Ook persoonlijke hygiëne vervalt tot de achtergrond en wordt meestal sterk verwaarloosd.

Het is niet zo zeer een illusie waar deze mensen last van hebben, immers, ze nemen de wereld ‘correct’ waar. Ze lijden echter aan waandenkbeelden, een verkeerde interpretatie van de werkelijkheid. Ze zien dus wat wij ‘normale’ mensen zien, maar ze concluderen er heel andere dingen uit!

De-realisatie

Wanneer je aan de-realisatie lijdt, zie je de wereld als onwerkelijk en raar. Niet zomaar een beetje vreemd, maar écht raar. Alles is niet zoals het zou moeten, je waarneming is als het ware totaal verdraaid. Het gaat meestal over zicht, maar sommige mensen lijden ook aan de-realisatie wat betreft smaak, geur of gehoor.

Wat mensen met deze aandoening onder andere beschrijven is een wereld zonder emotionele kleuren, en zonder levendigheid. Een soort zwart-wit-film met jaren twintig kwaliteit. Andere manieren om het te omschrijven zijn bijvoorbeeld: een mist, een sluier of je bevinden in een glazen stulp. Stel je voor, je wordt op een dag wakker en overal is mist, zo dik dat je slechts één meter ver kan zien. En dat de hele dag lang. Dag in dag uit. Zoiets lijkt op de-realisatie. Het hoeft niet benadrukt te worden dat een dergelijke aandoening het functioneren in dagelijks leven nogal kan beperken.

Hybristofilie

Het verdient, bijna alleen al vanwege de moeilijke naam, een plekje op deze lijst: hybristofilie. Hybristofilie stamt van de Griekse woorden hubris (overdreven trots en overmoed) en philo (sterke voorkeur of voorliefde) Het is ook wel het Bonnie en Clyde syndroom genoemd en die naam is wellicht gemakkelijker te begrijpen als we weten wat de aandoening werkelijk is.

In een notendop, hybristofielen zijn seksueel aangetrokken tot criminelen. Meer specifiek, mensen met deze aandoening raken opgewonden door de gedachte dat hun partner betrokken is geweest bij een moord, verkrachting, diefstal of andere duistere praktijk. Let op, het is geen masochisme (mensen die het ervaren van pijn fijn vinden) dat hybristofielen voort drijft. Het gaat echt enkel om de ‘gedachte’ dat hun partners kwaadaardig zijn. Met andere woorden, Bonnie hield van Clyde om zijn image.

Denk aan beruchte moordenaars, zoals Richard Ramirez en Ted Bundy. Beide kregen bergen ‘fan’ mail toen ze in de gevangenis belanden, van (doorgaans) vrouwen die hen aanbaden. Een ander (gruwelijk) voorbeeld is Josef Fritzl, die zijn eigen dochter 24 jaar lang opgesloten hield in zijn kelder. Ook hij kreeg honderden brieven van vrouwelijke bewonderaars! Het hoeft denk ik niet benadrukt te worden dat dit hybristofilie een behoorlijk ‘abnormale’ aandoening is…

Synesthesie

Een veel onschuldigere aandoening is synsethesie. Het woord komt van een samenstelling van de Griekse woorden ‘syn’ (tezamen) en esthesis (sensatie of waarneming). Het is een vrij simpele aandoening die in ontzettend veel verschillende vormen kan voorkomen. Synesthesie is namelijk de koppeling van één soort van waarneming aan een andere soort.

Een van de meest voorkomende varianten is letter-cijfer synesthesie. Mensen die deze ‘aandoening’ hebben, zien letters en cijfers altijd in een bepaalde kleur. Een andere variant is als mensen een persoonlijkheid koppelen aan weekdagen, maanden of zelfs gewoon nummers. Een derde variant is wanneer getallen een soort geografische locatie hebben in twee of drie dimensies. Mensen ‘zien’ dus als het ware een getal in een bepaalde locatie, en zodoende kan 6 dus dichterbij of verder weg zijn dan bijvoorbeeld 2. Zo kunnen we nog wel even doorgaan, want er zijn maarliefst 60 vormen van synesthesie (bekend, en misschien zijn er dus nog wel meer!).

Het merkwaardige aan synesthesie is dat mensen die het ervaren, ook écht de hersenactiviteiten hebben die horen bij hun gerapporteerde waarneming. Met andere woorden, mensen die beweren dat ze bepaalde geluiden horen als ze een woord lezen, hebben ook daadwerkelijk hersenactiviteiten gaande in hun hoorcentra! Het zit dus tussen de oren, maar het is absoluut geen verzonnen fenomeen!

Capgraswaan

Deze delusie, of waan denkbeeld, is gebaseerd op een verontrustend geloof van mensen die aan deze aandoening lijden, dat familie en vrienden zijn vervangen. Soms door robots, of aliens, of door bedriegers. Het doel, wie de daders ook zijn, van deze vervangers is het schaden van het slachtoffer, de persoon die de delusie ervaart.

Meestal is er een onderliggend probleem aan de Capgras delusie, zoals een hersen beschadiging of dementie. Het komt echter ook voor bij mensen die schizofrenie hebben. Daarnaast is het ook wel eens beweerd dat het gekoppeld is aan diabetes en migraine! Maar dat betekent natuurlijk niet dat mensen met diabetes altijd Capgras zullen ontwikkelen! Migraine patiënten, geen zorgen!

Joseph Capgras was overigens de eerste psychiater die deze aandoening wetenschappelijk beschreef, voor het eerst in 1923. Dat was 90 jaar geleden, en nog altijd is er geen echte behandeling voor deze aandoening beschikbaar, anders dan therapie. Antipsychotica zijn overigens wel geprobeerd en hebben een milde vorm van succes, maar of het werkelijk het probleem oplost, of gewoon de uitwerkingen van de aandoening wat verminderd,… tja

De Fregoli Waan

Deze waan is bijna het omgekeerde van de Capgras waan. Mensen met de Fregolie waan, namelijk, geloven dat een aantal individuen allemaal in werkelijkheid één persoon zijn, een persoon die zijn gedaante kan veranderen naar meerdere andere personen. Alsof het een soort protest-reactie was op de Capgras delusie, werd deze Fregoli aandoening vier jaar later voor het eerst beschreven, in 1927.

Vrij gemakkelijk voor de stellen is dat deze delusie net als de voorgaande, vaak zorgt voor argwaan en achtervolgingswaan. In het geval van de Capgras delusie gelooft men dat de verplaatste vrienden of familie hen achterna zitten, en in het geval van de Fregoli delusie gelooft men dat die ene gedaante wisselaar, die alle andere mensen ‘is’, hen achterna zit.

Overigens dankt deze aandoening zijn naam niet van de ontdekkers. Zij heetten namelijk Courbon en Fail, maar ze vonden de aandoening zo typisch voor Leopoldo Fregoli, een acteur uit die tijd die berucht was om zijn supersnelle kostuum wissels tijdens shows, en de grote hoeveelheid personages die hij in zijn voorstellingen kon uitbeelden. Zo zie je maar, het ene moment ben je acteur, het andere moment een aandoening…

Parijs syndroom

Dit is een zeer exclusieve aandoening. Het is gereserveerd voor (veelal Japanse) reizigers die vaak een mentale breakdown ervaren nadat ze een beroemde maar ver weg gelegen stad hebben bezocht, zoals bijvoorbeeld Parijs. Er is een hele waslijst aan symptomen, zoals hallucinaties, de-realisatie, het gevoel van achtervolging, angst, duizeligheid, overdadig zweten en ga zo maar door.

Men heeft het idee dat de aandoening voornamelijk wordt veroorzaakt door de grote cultuurshock die met name Japanse mensen ervaren als ze van hun vrij rigide cultuur overstappen tot de Franse losbandigheid. De meest directe aanleidingen liggen vaak in de taalbarrière, culturele verschillen, een (foutief) geïdealiseerd beeld van Parijs (of andere grote steden) en oververmoeidheid. Dit alles tezamen, of een verkeerde combinatie hiervan, kan leiden tot een mentale ontsporing.

Vreemd dat hier een term voor is, maar toegegeven, er is natuurlijk veel te zien in Parijs. Nog vreemder, echter, is de laatste van onze lijst…

Stendhal syndroom

Het wordt ook wel het Florence Syndroom genoemd, of hyperkulturemia. Deze ‘aandoening’ overkomt mensen die worden overrompeld door de schoonheid van kunst. Het kan leiden tot een versnelde hartslag, duizeligheid en verwarring, en soms zelfs tot flauwvallen. Manie, hallucinaties en andere psychische effecten zijn ook wel eens waargenomen bij mensen die hyperkulturema hebben.

De naam Standhal komt van de schrijver die het fenomeen voor het eerst beschreef in 1817. Dat wil zeggen, ze beschreef niet de ziekte of aandoening, ze beschreef enkel de reactie van bezoekers van Florence. Later, in 1979 bestudeerde een Italiaanse psychiater deze waarnemingen, en concludeerde dat we inderdaad een syndroom voor handen hebben. Een vergelijkbaar syndroom overigens heet Jeruzalem syndroom, en dit is min of meer eenzelfde reactie, maar dan op zeer religieuze ervaringen.

Wees dus voorzichtig als je naar de Mona Lisa gaat, of de Sixtijnse Kapel. Voor je het weet, hou je er een psychische aandoening aan over!

Overigens betekent het woord syndroom, hier veel gebruikt, slechts een ‘agglomeratie aan symptomen die niet door een fysiek proces verklaard kan worden’. Een syndroom is dus meer een gebrek aan verklaring, dan werkelijk een verklaring. Iemand die aan een syndroom lijdt, daar weten we dus eigenlijk niet van waar hij aan lijdt. Maar dat hij lijdt, dat is meestal wel duidelijk, en zodoende verdient het een naam, want iemands (fysieke of mentale) pijn negeren is ook niet echt menselijk! Met een naam is het probleem nog niet opgelost, maar in ieder geval erkent het de moeite sommige mensen hebben met deze aandoeningen. En erkenning is voor een hoop mensen al heel wat!