Dammen vervullen verschillende functies. De meeste dammen in Nederland dienen om het waterpeil van rivieren te regelen en zo het omliggende land te beschermen tegen overstroming. Een stuwdam stuwt het water van een rivier aan één zijde op, zodat een stuwmeer ontstaat. Door het water van dit stuwmeer over turbines te laten stromen die generatoren aandrijven, wordt er elektriciteit opgewekt. Er is een verschil tussen een dijk en een dam. Een dam ligt (meestal) dwars op een rivier en wordt dus aan beide zijden omgeven door water. Een dijk ligt (meestal) parallel aan één zijde van een rivier of zee, terwijl aan de andere zijde land ligt. Een dijk beschermt zo het land tegen overstroming.
Hieronder een lijstje van de 10 grootste (stuw-)dammen ter wereld, gerangschikt volgens het volume van de damstructuur. Om deze reden staat de beroemde Drieklovendam niet in de lijst, dit is wel de grootste energiecentrale in de wereld.
10. Nurek Dam in Tadzjikistan
De Nurek Dam ligt in de voormalige Sovjetrepubliek Tadzjikistan. Deze republiek is onafhankelijk sinds 1991. De Nurek Dam werd gebouwd tijdens het Sovjettijdperk, in de periode 1961 – 1980. Hij doet dienst als stuwdam in de rivier Vakhsh. De negen hydro-elektrische generatoren van de stuwdam wekken een vermogen op van 3200 megawatt. De dam is 300 meter hoog en heeft een volume van 54 miljoen kubieke meter. De constructie bestaat uit rotsblokken en aarde.
Hij is gelegen in een diepe kloof van de Vakhsh en vormt een stuwmeer met een wateroppervlakte van 98 vierkante kilometer. Het opgestuwde water dient niet alleen om hydro-elektrisch vermogen op te wekken, maar ook voor irrigatie van het land in de omgeving van de stuwdam.
9. San Luis Dam in Californië (VS)
Centraal in de staat Californië, in Merced County, vind je de San Luis Dam. Deze stuwdam stuwt het water op van de San Luis Creek, maar het stuwmeer ontvangt ook water van andere rivieren via aquaducten. Het belangrijkste doel van de dam is het opvangen en bewaren van water in het stuwmeer (het San Luis Reservoir), dat gebruikt wordt voor irrigatie van de omliggende regio.
Op tijdstippen waarop er een overschot is aan elektriciteit, worden pompen gestart die water vanuit een lagergelegen reservoir naar het San Luis stuwmeer oppompen. Dat water laat men via turbines teruglopen om elektriciteit op te wekken, op ogenblikken dat er een grote vraag is naar elektriciteit. De San Luis Dam is dus ook een van de energieleveranciers in de regio en speelt een belangrijke rol in het opvangen van pieken en dalen in het elektriciteitsverbruik. Het volume van de dam is 59,6 kubieke meter. De constructie is 93 meter hoog. De San Luis Dam werd gebouwd in de periode 1963 – 1968.
8. Oroville Dam in Californië (VS)
Net als de San Luis Dam heeft ook de Californische Oroville Dam een structureel volume van 59,6 miljoen kubieke meter. De dam werd gebouwd in de periode 1961 – 1968, met als voornaamste doel de opslag van water in het gevormde stuwmeer, het voorkomen van overstromingen en het opvangen van pieken en dalen in het stroomverbruik. De 230 meter hoge dam bevindt zich op de Feather River. De dam bestaat vooral uit rotsblokken en aarde. Het water in het stuwmeer Lake Oroville wordt in deze regio eveneens aangewend voor irrigatie.
7. Gardiner Dam (Canada)
In 1959 begon de constructie van de Gardiner Dam op de zuidelijke Saskatchewan River in Canada. Het werd de op twee na grootste stuwdam in het land. Wereldwijd komt de Gardiner Dam op de zevende plaats qua structureel volume. De dam is 64 meter hoog en bijna vijf kilometer lang, met een volume van 65,4 miljoen kubieke meter. Het stuwmeer aan de stroomopwaartse zijde van de dam is Lake Diefenbaker, dat 9,4 kubieke kilometer water kan bevatten. De drie generatoren van de stuwdam wekken gezamenlijk een hydro-elektrisch vermogen op van 186 megawatt.
6. Mangla Dam (Pakistan)
De Pakistaanse Mangla Dam heeft hetzelfde structureel volume (65,4 miljoen kubieke meter) als de Gardiner Dam en staat dus op dezelfde plaats in dit lijstje. Hij bereikt een hoogte van 147 meter en bestaat vooral uit aarde en klei. De Mangla Dam is gebouwd op de Jhelum River in het noordoosten van Pakistan, in de periode 1961 -1965.
De dam werd vooral gebouwd om voldoende water op te stuwen, dat aangewend wordt voor irrigatie. Daarnaast dient de stuwdam ook voor het opwekken van elektriciteit: de tien geïnstalleerde turbines genereren in totaal 1000 megawatt aan hydro-elektrisch vermogen. De bouw van de dam en de vorming van het stuwmeer had grote gevolgen voor de dorpen in de buurt. Zo’n 110000 mensen moesten hun huizen verlaten en verhuizen naar andere gebieden.
5. Oahe Dam (Verenigde Staten)
In 1948 begonnen Amerikaanse ingenieurs en aannemers met de bouw van de Oahe Dam op de Missouri-rivier in South Dakota (VS). Het was president J. F. Kennedy die de afgewerkte dam mocht inhuldigen in 1962. De Oahe Dam werd opgericht voor vier doelen: irrigatie, het regelen van het waterniveau en voorkomen van overstromingen, opwekken van elektriciteit en het vergemakkelijken van scheepvaart op de rivier. Met een structureel volume van 70,3 miljoen kubieke meter is de Oahe Dam de op vier na grootste dam ter wereld.
De zeven turbines wekken 786 megawatt op. Het bijhorend stuwmeer, Lake Oahe, heeft een wateroppervlakte van 151000 hectare. Door het stuwmeer ging er veel land verloren van het Cheyenne River Indian Reservation, een reservaat voor de oorspronkelijke (indianen)bevolking van het gebied. Veel indianen moesten zich vestigen in andere gebieden, wat een grote impact had op hun levenswijze.
4. Houtribdijk (Nederland)
Ook een Nederlandse dam komt voor in de top tien van ’s werelds grootste dammen. De Houtribdijk scheidt het IJsselmeer van het Markermeer en verbindt Enkhuizen met Lelystad. Hoewel de benaming doet vermoeden dat het over een dijk gaat, is de Houtribdijk wel degelijk een dam: aan beide zijden ervan bevindt zich water.
De dam is zo’n 30 kilometer lang, 68 meter breed en 13 meter hoog. De Houtribdijk heeft een volume van 78 miljoen kubieke meter en staat daarmee op de vierde plaats in dit lijstje. Oorspronkelijk was het de bedoeling om van het Markermeer een polder te maken (Markerwaard), maar dit project werd niet uitgevoerd.
3. Atatürk Dam (Turkije)
De Atatürk Dam werd opgericht in het zuidoosten van Turkije op de rivier Eufraat. De dam zorgt zowel voor irrigatie als voor het opwekken van elektriciteit. De constructie begon in 1983 en was voltooid in 1990. Het volume van de dam loopt op tot 84,5 miljoen kubieke meter, met een hoogte van 166 meter en een lengte van 1820 meter. Het stuwmeer aan de stroomopwaartse zijde, het Atatürk-meer, heeft een oppervlakte van 817 vierkante kilometer. Het stuwmeer bevat veel vis en er vindt veel recreatie plaats op en rond het meer. De Atatürk Dam zorgt ook voor de opwekking van 2400 megawatt aan hydro-elektrisch vermogen.
2. Fort Peck Dam (Montana, Verenigde Staten)
Op de Missouri-rivier in het noordoosten van Montana (VS) bevindt zich de op een na grootste stuwdam ter wereld: de Fort Peck Dam. De constructie ervan begon nog voor de Tweede Wereldoorlog, in 1933. De dam was klaar in 1940 en begon vanaf 1943 elektriciteit te leveren. Het volume van de Fort Peck Dam loopt op tot 96 miljoen kubieke meter. De constructie is 76,4 meter hoog.
Het stuwmeer is het op vier na grootste kunstmatige meer in de Verenigde Staten. De Fort Peck Dam dient voor het regelen van het waterpeil van de Missouri en voor opwekking van elektriciteit. De hydro-elektrische centrale van de dam wekt 185 megawatt op met behulp van vijf turbines.
1. Tarbela Dam (Pakistan)
De eerste plaats van deze top tien van ’s werelds grootste dammen gaat naar de Tarbela Dam in Pakistan. Zijn volume bedraagt maar liefst 153 miljoen kubieke meter. De dam is 143 meter hoog en 2743 meter lang. De Tarbela Dam werd gebouwd in de Indus-rivier in het noorden van het land. De constructie begon in 1968 en was voltooid in 1976. Het water van het stuwmeer, dat tijdens het natte seizoen flink wordt aangevuld, wordt gebruikt voor irrigatie tijdens het droge seizoen. Veel water is afkomstig van smeltende sneeuw en gletsjerijs van de zuidelijke uitlopers van de Himalaya.
Het Tarbela-stuwmeer heeft een oppervlakte van 250 vierkante kilometer en kan 13,69 kubieke kilometer water bevatten. In de loop van de jaren 1970 werd de dam ook voorzien van turbines voor elektriciteitsproductie. Tegenwoordig kan de Tarbela Dam een vermogen van 4888 megawatt opwekken. Na de vorming van het stuwmeer waren 135 dorpen verdwenen onder water. Ruim 96000 mensen moesten gedwongen verhuizen wegens de constructie van de dam en de vorming van het stuwmeer.
2 reacties
De Afsluitdijk dan? Dat is ook een dam
De afsluitdijk is heel lang (32.5 km), maar het volume van de afsluitdijk (of eigenlijk dus afsluitdam) is minder groot dan de andere dammen in de ze lijst. zie: https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_largest_dams