De industriële revolutie in de 18de en 19de eeuw werd mogelijk gemaakt door de uitvinding van de stoommachine. In een stoommachine veroorzaakt stoom onder druk het wegdrukken van een zuiger in een cilinder. De beweging van de zuiger kan door een kruk- en drijfstangmechanisme worden omgezet in een draaiende beweging. Hiermee kunnen machines aangedreven worden, bijvoorbeeld weefmachines in textielfabrieken.
Bij een stoomlocomotief zorgt stoom onder druk voor het aandrijven van de wielen. George Stephenson wordt beschouwd als de bouwer van de eerste praktisch bruikbare stoomlocomotief. Deze eerste stoomlocomotief, de Blücher, zag het levenslicht in 1814. Hij was in staat om 30 ton steenkool voort de trekken tegen een snelheid van vier mijl per uur. In de jaren die volgden, ontwierpen ingenieurs steeds grotere en sterkere stoomlocomotieven. Deze konden vaak meer dan 5.000 pk aan vermogen leveren.
In de loop van de jaren vijftig van de vorige eeuw moesten stoomlocomotieven definitief wijken voor diesellocomotieven en elektrische locs. Toch zijn stoomlocomotieven nog niet helemaal van het toneel verdwenen. Op toeristische spoorlijnen kun je vaak nog een heuse stoomlocomotief aan het werk zien. Lees hieronder meer over de tien grootste stoomlocomotieven die ooit op de rails stonden.
10. De Norfolk & Western Y-klasse
M Huston / Shutterstock.com
Fabrikant Roanoke Shops begon in 1940 met het bouwen van de sterkste (niet de grootste) klasse van stoomlocomotieven van dat ogenblik. Deze Norfolk & Western Y-klasse werd voornamelijk ingezet voor het transport van steenkool. Het gevaarte woog zo’n 449 ton en ontwikkelde 5600 pk. In 1952 overwoog Norfolk & Western om over te stappen op diesellocomotieven, maar testen wezen uit dat de stoomlocomotieven van de Y-klasse niet minder presteerden dan de nieuwe dieseluitvoeringen. In de jaren die volgden bleek echter dat diesellocs minder onderhoud nodig hadden. In 1959 nam men de beslissing om de stoomlocomotieven van de Y-klasse uit dienst te nemen, hoewel sommige ervan tot in de vroege jaren 60 nog in gebruik waren. Het enige nog bestaande exemplaar van de Y-klasse is te bezichtigen in het Virginia Museum of Transportation.
9. De Pennsylvania Railroad klasse Q2
De locomotieven van de PRR Q2-klasse waren de krachtigste die ooit statisch werden getest. Maar liefst 7987 pk: dat was het verbluffende resultaat van de statische test in de fabrieken van Altoona Works. Er wordt beweerd dat de PRR Q2 in de praktijk gemakkelijk 8000 pk haalde. De locomotieven van deze klasse waren in staat om 125 volgeladen vrachtwagons te trekken met een snelheid van 80 kilometer per uur. Het eerste prototype stamt uit 1941, maar de meeste exemplaren werden gebouwd in 1944 – 1945. Een locomotief van de Q2-klasse was 38 meter lang, 3,45 meter breed en 5 meter hoog. Hij woog zo’n 475 ton. In 1951 werden de Q2-locomotieven uit dienst genomen, omdat diesellocomotieven met minder onderhoud vergelijkbare prestaties konden leveren.
8. De Pennsylvania Railroad klasse S2
Fabrikant Baldwin Locomotive Works ontwikkelde in 1944 samen met Westinghouse een stoomturbinelocomotief. Slechts één exemplaar werd geproduceerd. De S2 bevatte twee stoomturbines die de locomotief aandreven: één voor de voorwaartse beweging, één om achterwaarts te rijden. Jammer genoeg beperkte de Amerikaanse regering in oorlogstijd het gebruik van lichte staallegeringen. Daarom kreeg de locomotief een veel zwaarder gewicht dan oorspronkelijk was voorzien. De locomotief bereikte een mechanisch rendement van 97%. De S2 was 37,4 meter lang, 4,9 meter hoog en woog ongeveer 468 ton. Hij had een vermogen van 6900 pk. In augustus 1949 werd de S2 definitief buiten gebruik gesteld.
7. De Challenger
Mark Evans/flickr/CC BY 2.0
De Union Pacific 3985 is een van de twee nog overblijvende stoomlocomotieven van het Challengertype. Fabrikant American Locomotive Company begon in 1936 met het bouwen van deze reeks gigantische locs. De Challengerlocomotieven wogen een slordige 485 ton. Ze waren in staat om een vermogen van 5000 pk op te wekken. Dit type stoomlocomotief was oorspronkelijk bedoeld om er op een snelle manier vracht mee te transporteren. Later werd de Challenger ook ingezet voor personenvervoer. De Union Pacific 3985 deed nog lange tijd dienst om er toeristische ritjes mee te maken. Wegens mechanische problemen werd deze locomotief in 2010 definitief buiten dienst gesteld.
6. De PRR S1
University of Southern California Library/California Historical Society
De Pennsylvania Railroad Class S1 (PRR S1), alias ‘The Big Engine’, was een locomotief met een opvallend art-deco design. De stijlvolle behuizing van de locomotief werd in 1939 ontworpen door ene Raymond Loewy. De PRR S1 was een zogenaamde duplex locomotief, wat betekent dat hij werd aangedreven door twee paren cilinders die vast gemonteerd waren op het frame van de loc. De PRR S1 ging de geschiedenis in als de grootste loc die ooit werd gebruikt voor personenvervoer. Het gevaarte woog in totaal zo’n 481 ton. De PRR S1 was bijna 43 meter lang, meer dan 3 meter breed en 4,9 meter hoog. De locomotief ontwikkelde een vermogen van 7200 pk. Hij was in gebruik voor personentransport in de Verenigde Staten vanaf 1940 tot 1946.
5. De Erie P1-klasse
Rmislan/wikimedia /CC BY-SA 4.0
Baldwin Locomotive Works produceerde vanaf 1914 locomotieven van de Erie P1-klasse. Dit waren zogenaamde triplex locs. Zij gebruikten drie paren cilinders, vast gemonteerd op één enkel locomotiefframe. De P1 bezat twee wielen vooraan en achteraan, met ertussenin drie sets van telkens acht aangedreven wielen. De locs wogen zo’n 530 ton en werden gebruikt op de Erie Railroad spoorlijn die liep van New York naar Lake Erie.
4. De XA Triplex
Niet alleen op de spoorwegen van Erie Railroad experimenteerde men met zogenaamde triplex locomotieven, ook de Virginian Railway gebruikte een exemplaar: de XA Triplex. Deze loc bezat twee wielen vooraan, vier wielen achteraan met daartussen drie sets van acht aangedreven wielen. Het ontwerp van een triplex locomotief bleek niet bijzonder succesvol. De loc bleek niet in staat om voldoende snelheid te halen en werd al snel teruggezonden naar fabrikant Baldwin, waar hij werd omgebouwd tot twee afzonderlijke locs. De XA werd gebouwd in 1916 en woog een slordige 532 ton.
3. De Allegheny
De Allegheny was een gelede locomotief, gebouwd door Lima Locomotive Works. De loc kenmerkte zich door twee wielen vooraan, gevolgd door twee sets van zes aangedreven wielen en tenslotte zes wielen achteraan. Locs van dit type werden ingezet op een steile spoorlijn die over de Allegheny Mountains liep, helemaal van Richmond tot de Ohiorivier. Om volgeladen wagons met steenkool over deze bergen te krijgen, ontwikkelden de Allegheny-locomotieven het fenomenale vermogen van 7500 pk. Vrijwel alle locs van dit type werden gebouwd voor deze spoorlijn, op enkele uitzonderingen na. De productie ervan begon in 1941. De Allegheny woog 544 ton.
2. De Big Boy
Angel DiBilio / Shutterstock.com
De benaming van deze locomotief doet al vermoeden dat het hier over een flink uit de kluiten gewassen stoomlocomotief gaat. Big Boy is de bijnaam van een klasse van locs, gefabriceerd door de American Locomotive Company (ALCO) voor de Union Pacific Railroad Company. In totaal werden er vanaf 1941 tot 1944 zo’n 25 Big Boy’s vervaardigd. Deze krachtpatsers werden ingezet om zware vrachten te vervoeren tussen Ogden in de Amerikaanse staat Utah en Green River in de staat Wyoming. De locs moesten hiervoor over de Wasatch Mountains rijden. Tegenwoordig blijven er nog slechts acht Big Boylocomotieven over. De meeste ervan staan tentoongesteld in allerlei musea, maar één exemplaar is nog volledig operationeel. Deze Big Boy is op dit ogenblik de grootste nog werkende stoomlocomotief ter wereld. Het gevaarte weegt 548 ton en ontwikkelt een vermogen van 6290 pk.
1. De Yellowstone
De allergrootste stoomlocomotieven ooit gebouwd, behoorden tot de Yellowstone-reeks. Fabrikant Baldwin Locomotive Works produceerde er vanaf 1928 72 exemplaren van, onder meer voor de Northern Pacific Railway Company. Een aantal spoorlijnen van deze maatschappij bevonden zich in de buurt van het Yellowstone National Park, vandaar de benaming. De Yellowstone ontwikkelde een vermogen van 6250 pk en woog maar liefst 566 ton. De Yellowstone-locomotieven zijn onbetwist de zwaarste stoomlocs die ooit werden vervaardigd.
