Top 10 Meedogenloze Dictators

De alleenheerschappij is zo oud als de politiek zelf. Veel van onze despoten bleken echter minder verlicht dan gewenst. Hieronder volgt een lijst van tien meedogenloze dictators, die voorgoed in ons collectief geheugen gegrift staan.

10. Kim Jong-il (Noord Korea 1994-2011)

Iedereen herinnert zich vast nog de beelden van ’s mans begrafenis, waarop extreem geëmotioneerde Koreanen afscheid namen van hun Grote Leider. Volgens een rapport van Human Rights Watch uit 2004 was Kims Democratische Volksrepubliek van Korea (Noord-Korea) echter één van de meest repressieve overheden ter wereld. De staat hield meer dan 200.000 politieke gevangenen en erkende geen enkele vrijheid: niet van pers of religie, noch van wettelijke oppositie of gelijkwaardig onderwijs. In elk facet van Kims totalitaire regime drong het politieke leven door. Zelfs tot in de private sfeer kon de overheid beslag leggen op het leven van zijn burgers. Kims overheid werd dan ook meermaals beschuldigd van ‘misdaden tegen de mensheid’, onder ander voor de creatie en het verlengen van de Noord-Koreaanse hongersnood in de jaren 1990.

9. Muammar Gaddafi (Libië 1969-2011)

Gaddafi greep de Libische macht in 1969, via een coup d’état. Tot 1977 leidde hij de Libisch Arabische Republiek als ‘voorzitter van de revolutie’. Vanaf 1977 leidde hij de ‘Grote Socialistische Jamahiriya van het Libisch-Arabische volk’ als ‘broederlijk leider’. Human Rights Watch rapporteerde onder andere hoe onder de dictatuur van Gaddafi honderden gearresteerden zonder proces veroordeeld werden. Er was ook melding van folterpraktijken en illegale executies, inclusief een massamoord in de Abu Salim, d.d. 29 juni 1996, waarbij 1.270 gevangenen afgeslacht werden.

8. Francisco Franco (Spanje 1936-1975)

Zoals het de dictator betaamt, stierf Francisco Franco Bahamonde op zijn ‘troon’. Van 1936 tot zijn dood in 1975 was hij dictator van Spanje. Franco is een geschokt generaal van het Spaanse leger wanneer in 1931 de Spaanse monarchie wordt omvergeworpen ten voordele van een democratische republiek. Verkiezingen roeien bovendien stelselmatig zijn geliefde conservatieve partij uit ten voordele van het progressieve Frente Popular (‘Populair Front’), dat in 1936 de macht grijpt. Voor Franco en zijn collega-generaals is dat het sein om de militaire rangen te sluiten. Wat volgt is een burgeroorlog. Met de steun van onder andere Nazi-Duitsland overwint Franco; en in 1939 installeert hij zijn autocratische dictatuur – een ijzeren hand vol politieke concentratiekampen, dwangarbeid en executies. Franco vermoordt zo tussen 200.000 en 400.000 mensen. Het blijkt de kostprijs voor het herstel van de Spaanse monarchie. Na zijn dood wordt Franco immers opgevolgd door koning Juan Carlos I. Hij zou uiteindelijk niet een republiek, maar zijn monarchie naar de democratie leiden.

7. Idi Amin (Uganda 1971-1979)

Idi Amin Dada was de derde president van Oeganda. Hij regeerde er tussen 1971 en 1979, na een militaire coup, waarbij voorganger Milton Obote werd afgezet. Eens staatshoofd promoveerde Amin zichzelf ook tot veldmaarschalk. Zijn beleid werd gekenmerkt door het misbruik van burger- en mensenrechten, politieke repressie, etnische vervolging, illegale moorden, nepotisme, corruptie en economisch mismanagement. Het aantal doden op zijn geweten wordt geschat tussen de 100.000 en de 500.000. In 1978 – toen Amins invasie van Kagera leidde tot de Oegandees-Tanzaniaanse oorlog – werd de dictator verplicht te vluchten naar Libië en Saoudi Arabië. Daar leefde hij tot aan zijn dood op 16 augustus 2003.

6. Benito Mussolini (Italië 1926-1943)

Van 1922 tot 1943 regeerde Benito Mussolini als Eerste Minister en leider van de Partito Nazionale Fascista (PNF) over Italië. Il Duce liet al snel de grondwet vallen en in 1925 schortte hij de democratie op. Geheime Politie schakelde systematisch de democratische oppositie uit. Stakingsrechten werden opgeheven. Vijf jaar later was Italië de facto een totalitaire staat met slechts één partij. Mussolini werd allicht echter het meest bekend voor zijn alliantie met Hitler tijdens de Tweede Wereldoorlog. Die duurt tot 1945, wanneer hij – verstoten door zijn partij – zelfs nog de Italiaanse Sociale Republiek te Salò, in Noord-Italië opricht, een pure marionet van Duitsland. Het is daar dat Mussolini in april 1945 wordt gevangen en geëxecuteerd door Italiaanse verzetsstrijders, nabij het meer van Como. Zijn lichaam en dat van zijn vrouw worden naar Milaan gebracht, door de straten gesleept en omgekeerd opgehangen in het publieke oog.

5. Saddam Hussein (Irak 1979-2003)

Vers in ons collectief geheugen ligt ongetwijfeld nog de ophanging van Saddam Hussein – voluit: Saddam Hussein Abd al-Majid al-Tikriti – op 30 december 2006. Hussein was de leider van de Arabisch-socialistische Ba’ath partij, die een mix van Arabisch nationalisme en socialisme voorstond. Ba’ath greep de Iraakse macht in 1968, tijdens een coup d’état, de zogenaamde ‘Revolutie van 17 juli’. Officieel kwam Saddam echter pas aan de macht in 1979. Op machtsposities koos hij daarbij consequent voor Sunnis, een Iraakse minderheidsgroep. Oppositie – met name Shi’a en Koerden – werd de kop ingedrukt. Alle belangrijke economische bronnen werden tot staatseigendom gemaakt. Op 2003 viel een coalitie van USA en UK Irak binnen en nam Saddam gevangen. Na zijn proces werd hij op 5 november 2006 (onder andere) schuldig bevonden aan de moord op 148 Sjiïeten in 1982. Het is voor dit misdrijf dat veroordeeld werd tot de dood door ophanging.

4. Mao Zedong (China 1949-1976)

portret: Zhang Zhenshi

Mao Zedong (Mao Tse-tung, Voorzitter Mao) is de vader van de Chinese Communistische revolutie en de oprichter van de ‘Volksrepubliek China’. Mao leidde zijn staat als voorzitter van de communistische partij en dit vanaf de oprichting op 1 oktober 1949 tot aan zijn dood in 1976. Zijn Marxistische en Leninistische theorieën, militaire strategieën en beleidsideeën staan algemeen bekend als het ‘Maoïsme’. Mao is een controversieel figuur, die wordt beschouwd als een van de meest voorname figuren uit de moderne wereldgeschiedenis. Voorstanders beschouwen hem als een groot leider, staatsman, poëet en visionair. Hij is de man die China moderniseerde en uitbouwde tot een beschaafde wereldmacht met oog voor vrouwenrechten, gezondheidszorg, universele huisvesting en dies meer. Critici en vele geschiedkundigen karakteriseren hem echter als een dictator, die systematisch de mensenrechten schond en wiens beleid het leven heeft gekost van naar schatting 40 tot 70 miljoen mensen door uithongering, dwangarbeid en executies. Mao’s beleid behoort zo tot een van de grootste ‘demociden’ uit de menselijke geschiedenis.

3. Pol Pot (Cambodja 1975-1979)

Geboren als ‘Saloth Sar’ leidde de communistische revolutionair Pol Pot tussen 1963 en 1997 de Cambodjaanse Rode Khmer. Op 17 april 1975 werd hij zo de dictator van Cambodja, nadat zijn troepen Phnom Penh veroverden. Pots totalitaire dictatuur stond een radicale vorm van agrarisch socialisme voor. Zelfs stedelingen werden verplicht naar het platteland te verhuizen om daar te werken op collectieve boerderijen of om andere dwangarbeid te verrichten. Executies, dwangarbeid, ondervoeding en een flagrant gebrek aan medische zorg roeiden onder Pots beleid ongeveer 25% van de Cambodjaanse bevolking uit. Tussen één en drie miljoen mensen (op een bevolking van acht miljoen) stierven als rechtstreeks of onrechtstreeks gevolg van zijn premierschap, dat nochtans amper vier jaar duurde. Na de Cambodjaans-Vietnamese oorlog vluchtte Pot in 1979 naar de jungle, nabij de grens tussen Cambodja en Thailand. Van daaruit zette hij zijn regime verder. Tot hij in 1998 zelfmoord pleegde, nadat hij door de ‘Ta Mok’ fractie van zijn eigen partij onder huisarrest was geplaatst. Sindsdien blijven er ook geruchten bestaan als zou Pot vergiftigd zijn.

2. Joseph Stalin (USSR 1924-1953)

In 1917 werd Stalin verkozen tot algemeen secretaris van het centrale comité van de communistische partij. Hij werd daarbij uitverkoren onder alle bolsjewistische revolutionairen die hadden deelgenomen aan de Russische Revolutie. Bij de dood van Lenin, in 1924, had Stalin zo alle middelen in handen om zijn macht te vestigen en de bevoegdheden van zijn functie als algemeen secretaris uit te breiden. Hij onderdrukte oppositie – zelfs de kritieken van vader Lenin – en, tegen het eind van het decennium, was hij de enige leider van Rusland. Stalins voornaamste repressie-middel was het Politburo (van het centrale comité van de communistische partij), waar hij zelf aan het hoofd van stond. Het bureau voerde onder andere de ‘Grote Schoonmaak’ van de jaren 1930 uit en blonk verder uit in deportaties, executies, afpersing, bedreiging en foltering.

1. Adolf Hitler (Duitsland 1934-1945)

foto: Bundesarchiv, Bild 183-S33882 / CC-BY-SA

Zeker voor westerlingen blijft de dictator der dictators uiteraard deze Oostenrijkse Duitser, die tussen 1939 en 1945 de wereld in totale chaos stortte. Veel is al geschreven en nog meer gezegd over dit haast mythisch geworden ‘icoon van het kwaad’. De ‘führer’ regeerde over Nazi-Duitsland tussen 1933 en 1945. Zijn Nationaal Socialistische Arbeiderspartij (NSDAP) was er al die tijd de enige wettige partij van het land. In Hitlers megalomane visie moest het Duitse volk – de vaandeldrager van het Arische ras – in oorlog treden voor zijn overleving, ontwikkeling en levensruimte; en ter vernietiging van alle inferieure rassen. Met name het joodse volk – maar ook elke min of meer ‘afwijkende’ bestaansvorm (waartoe naast politieke tegenstanders bijvoorbeeld ook homofielen, gehandicapten, zwarten, zigeuners… werden gerekend) – kreeg het daarbij hard te verduren. Alleen al in de Holocaust – de totale deportatie en uitroeiing van het joodse volk; Hitlers ‘eindoplossing’ voor het ‘joodse vraagstuk’ – werden tussen 4 en 6 miljoen joden vergast en gecremeerd in vernietigingskampen. Dat betekende toentertijd een goede tweederde van de totale joodse wereldgemeenschap.