Top 10 Meest extreme plaatsen waar leven voorkomt op aarde

Voor zover bekend is de aarde de enige planeet in het heelal waarop leven voorkomt. Het is best mogelijk dat er in de toekomst een of andere vorm van leven gevonden wordt op een verafgelegen hemellichaam, maar tot nu toe kennen we alleen levensvormen op onze eigen aarde. Het is verbazingwekkend hoe het leven op onze wereld zich heeft aangepast aan de soms extreme omstandigheden die er in sommige gebieden heersen. We vinden leven op het diepste punt van de oceanen, in het zeer hete water van vulkanische geisers, op de droogste locaties van onze planeet, in teerputten, radioactief besmette gebieden en in de permafrost van Siberië. Zet je schrap voor onze top 10-lijst van meest extreme plaatsen ter wereld waar leven voorkomt.

Inhoudsopgave

10. De permafrost

Boris Radosavljevic/flickr

In bepaalde gebieden op aarde, voornamelijk rond de polen en in het hooggebergte, is de bodem voortdurend bevroren. Om van permafrost te spreken, moet per definitie de grond gedurende meer dan twee jaar permanent bevroren zijn. Een van de bekendste gebieden met permafrost is Siberië. Wetenschappers ontdekten dat in permanent bevroren bodems en in gletsjers levensvormen extreem lang kunnen overleven. Bacteriën, virussen, schimmels, organische moleculen: ze houden het met gemak honderdduizenden jaren uit in een bevroren omgeving.

Virussen die honderden of duizenden jaren geleden mensen en dieren ziek maakten, sluimeren nog steeds in de zeer koude ondergrond van gebieden met permafrost. In de toendra van Alaska werden lijken gevonden van mensen die in 1918 stierven aan de zeer gevaarlijke Spaanse griep. Het griepvirus sluimert nog steeds in die lijken. Specialisten vrezen ervoor dat door de opwarming van de aarde de inactieve bacteriën en virussen in de permafrostbodem terug actief zouden worden. In dat geval zou de mensheid geteisterd kunnen worden door wereldwijde epidemieën van besmettelijke ziekten die in het verleden heel veel slachtoffers eisten.

9. Leven in de beschadigde kernreactor van Tsjernobyl

Het is niet direct een plaats om je vakantie door te brengen: de radioactief besmette zone rond de ontplofte kernreactor van Tsjernobyl. De explosie in Tsjernobyl in 1986 wordt beschouwd als de ergste nucleaire ramp in de menselijke geschiedenis. In de beschadigde reactor heersen er nog steeds extreem hoge stralingsniveaus. Onderzoekers wagen zich slechts enkele minuten in de zones met de sterkste straling, en dan alleen nog met sterk beschermende pakken en speciale uitrusting.

In een dergelijke omgeving zou je geen enkele levensvorm verwachten. Toch bleek in 1991 dat er radiotrofische schimmels goed gedijden op de wanden van de hoogradioactieve reactor. Radiotrofische schimmels voelen zich blijkbaar kiplekker in radioactieve straling en gebruiken deze straling als energie om te kunnen groeien. De schimmels bevatten allemaal het pigment melanine, dat gammastraling omzet in chemische energie.

8. Microben in de Dode Zee

De Dode Zee, het laagst gelegen meer ter wereld op de grens tussen Israël en Jordanië, heeft haar naam niet gestolen. Het zoutgehalte van het water in het meer is zo extreem hoog, dat er geen vissen of andere waterdieren in voorkomen. Als je in de Dode Zee gaat zwemmen, blijf je drijven omwille van de hoge zoutconcentratie. Na een zwempartijtje in de Dode Zee moet je onder de douche om het zout van je af te spoelen.

Vissen of andere dieren overleven niet in deze omgeving. Wetenschappers ontdekten op de bodem van de Dode Zee echter grote kraters, waaruit zoet water stroomt. In de omgeving van deze kraters bleken verschillende soorten micro-organismen goed te gedijen.

7. Op het diepste punt ter wereld

De zogenaamde Challengerdiepte, een deel van de Marianentrog ten zuiden van Japan, is het diepste punt van alle oceanen ter wereld. De diepte bedraagt 10.994 meter en de druk die op de bodem heerst bereikt maar liefst 1.086 bar. Dat is meer dan 1.000 keer de normale atmosferische druk op zeeniveau. Meerdere robots daalden al af in de diepte en brachten bodemmonsters mee, waarin amoeben en bacteriën werden aangetroffen. Zelfs onder deze enorme druk slagen sommige levensvormen er blijkbaar in om zich zonder problemen stand te houden.

6. Leven boven vulkanische hotspots

Een vulkanische hotspot is een plaats op de aardkorst waar vloeibaar magma de oppervlakte dicht nadert. Dit veroorzaakt een zwakke plek in het aardoppervlak, waar vulkanisme kan ontstaan. Bekende hotspots bevinden zich onder meer bij de Galapagoseilanden, de Canarische eilanden en Hawaï.

Ook het Yellowstone National Park in de Verenigde Staten ligt op een vulkanische hotspot, wat meteen verklaart waarom er in Yellowstone zoveel warmwaterbronnen voorkomen. Het park telt niet minder dan 10.000 warmwaterbronnen en zo’n 200 geisers. De temperatuur in het centrum van zo’n warmwaterbron kan oplopen tot 87 graden Celsius en het water heeft bovendien een hoge zuurtegraad. Nochtans leven er verschillende soorten bacteriën in, de zogenaamde thermofielen. Deze bacteriën zorgen voor kleurschakeringen op het wateroppervlak. Afhankelijk van de plaatselijke temperatuur van het water leven er bepaalde soorten bacteriën, die elk een eigen kleur aan het water geven. Dit verklaart de mooi gekleurde concentrische ringen van de beroemde ‘Grand Prismatic Hot Spring’ in het Yellowstone-park.

5. Pekmeren die bacteriën bevatten

Op de wereld komen er op meerdere plaatsen pekmeren voor. Door een breuk in de aardkorst komt er aardolie naar boven, waarvan de vluchtige bestanddelen aan de oppervlakte verdampen zodat er pek overblijft. In de staat Californië bevinden er zich verschillende pekmeren, zoals de La Brea Tar Pits, de Carpinteria Tar Pits en de McKittrick Tar Pits.

Het grootste pekmeer ter wereld is het Pitch Lake bij La Brea op het eiland Trinidad. Uit dit meer wordt op een industriële manier pek gewonnen. Wie denkt dat er in dat hete pek absoluut niets levends zit, heeft het lelijk mis. Onderzoekers vonden maar liefst één tot tien miljoen extremofiele micro-organismen per gram pek.

4. Bacteriën op de bodem van goudmijnen

Op een diepte van meer dan drie kilometer onder het aardoppervlak, zonder een straaltje zonlicht en bij een temperatuur van 60 graden: zelfs daar komen bacteriën voor! Op de bodem van een drie kilometer diepe Zuid-Afrikaanse goudmijn werd een bacteriesoort aangetroffen die weet te overleven in een omgeving waar schijnbaar geen voedsel of energiebron te vinden is. Waarvan halen deze bacteriën dan hun energie? Het radioactief verval van elementen als uranium, dat in gesteenten voorkomt, zorgt voor de splitsing van watermoleculen in waterstof en zuurstof. De waterstof zorgt mogelijk voor de energie die deze bacteriën nodig hebben. Nu vraagt men zich af, zou dit leven ook mogelijk zijn op Mars?

3. Leven in een extreme woestijn

De McMurdo Droge Valleien in Antarctica vormen de meest extreme poolwoestijn ter wereld. De luchtvochtigheid is er extreem laag en de valleien zijn zo goed als ijsvrij. Het enige ijs dat er te zien is, maakt deel uit van gletsjers of behoort tot het bevroren oppervlak van meren. Het is er zeer koud en de droge wind bereikt snelheden tot 320 kilometer per uur. De McMurdo Droge Valleien zijn de droogste plaats op aarde. Maar… zelfs op deze droogste plaats ter wereld is er leven! Onder de valleien hebben wetenschappers zout grondwater ontdekt, waarin micro-organismen welig tieren. In 2009 is er zelfs een kolonie van microben ontdekt die al 1,5 miljoen jaar van de rest van de wereld afgesloten is.

2. Overleven in de Danakilwoestijn

De Danakilwoestijn in het noordoosten van Ethiopië is een van de droogste, maar ook een van de heetste plaatsen op aarde. De temperaturen stijgen er overdag tot boven 50 graden Celsius. Er komt veel vulkanische activiteit voor, met lavaformaties, warmwaterbronnen, vulkanische gassen en zoutmeren. Niet direct de ideale plaats om levensvormen rijkelijk te doen groeien en bloeien, zo lijkt het althans. Maar toch wordt zelfs deze locatie ingepalmd door massa’s bacteriën, waarvan sommige soorten tot de oudste levensvormen op aarde behoren.

1. Een bacterie die bijna overal kan overleven

Het World Guinness Book of Records vermeldt een bacteriesoort die als de taaiste ter wereld wordt beschouwd: Deinococcus radiodurans. Deze levensvorm weerstaat zowat alles: extreme koude, uitdroging, het vacuüm van de ruimte, een zuur milieu, maar vooral een hoge dosis radioactiviteit. Deinococcus radiodurans trekt zich weinig aan van een stralingsdosis van 5000 Gray. Ter vergelijking: een dosis van 10 Gray overleeft vrijwel geen enkele mens. De bacterie wordt terecht een polyextremofiel genoemd: je krijgt dit ‘beestje’ zelfs in de meest extreme omgevingen niet kapot. Laat Deinococcus radiodurans los in een hoop hoogradioactief nucleair afval, en de bacterie leeft er lang en gelukkig…

Meer extreme plekken op aarde

Dit zijn de tien droogste plekken op aarde. We hebben veel meer lijstjes van extreme plaatsen op aarde, mogelijk vind je die ook interessant: