Top 10 Meest Gruwelijke Oorlogen met veel teveel doden

Oorlog voeren is een van de meest verschrikkelijke uitvindingen van de mensheid. Een oorlog is ‘officieel’ een gewapende strijd tussen volkeren, staten of naties. Volgens sommige onderzoekers moet een oorlog voldoen aan de volgende drie eisen, om écht een oorlog genoemd te kunnen worden: 1) het moet een bepaalde omvang hebben, van ten minste 1000 doden op één slagveld, 2) de vechtende partijen moeten deze gewapende conflicten hebben voorbereid en de conflicten pogen vol te houden met steun in de vorm van aanschaf, opslag en distributie van militaire troepen en materiaal en 3) het doden van de ‘vijand’ moet worden gerechtvaardigd door de overheid als iemands plicht, in plaats van als moord en misdaad.

Het woord oorlog is oorspronkelijk een samenstelling tussen de woorddelen or- en log. Log stamt van het oud Germaanse woord voor ‘regelmatigheid’ af. Tegenwoordig gebruiken de Scandinavische talen nog altijd het woord låg (spreek je uit al log) als woord voor ‘de wet’. Or komt van de oud Germaanse stam wurdiz, waaruit later ook ons woord ‘worden’ uit zou ontstaan. Wurdiz (de W sprak men niet echt uit) gaf aan dat iets nog ‘moest komen’ in de toekomst. Or en log betekende letterlijk de ontbinding van orde in de toekomst, ofwel wanorde. Tevens gebruikten schrijvers uit het oude Noorwegen en IJsland de term örlog voor de voorspellingen die gemaakt werden door de Norns (waarzegsters). Hun oorlogen waren dus helemaal niet de oorlogen die wij voor ogen hebben! Het Engelse woord ‘war’ stamt overigens ook van een oud Germaans woord af, namelijk ‘werso’. Het Oud Engelse woord was werre. De stam werd gebruikt om ‘verwarring’ aan te duiden.

Maar genoeg over de woorden zelf. Welke oorlogen uit de geschiedenis van de mensheid zijn het meest gruwelijk geweest? Zoiets valt natuurlijk onmogelijk exact uit te drukken in getallen en woorden. Ten eerste is het niet altijd duidelijk wie er gestorven is als gevolg van de oorlog, en wie niet. Voor de gesneuvelden op een veldslag is het misschien duidelijk, maar hoe zit dat met oude mensen, of zieken? Zijn zij gestorven door de erbarmelijke omstandigheden die gevolg zijn van het gewapend conflict? Hongersnood, ziektes en plagen, het zijn allemaal oude bekenden die in het zog van een oorlog meereizen. Waren oude en zieke mensen toch al gedoemd om te sterven, of stierven zij voortijdig als indirect gevolg van de oorlog?

Daarnaast is dood natuurlijk niet het enige gevolg van een oorlog. Martelingen, zowel geestelijk als lichamelijk, hoeven niet perse tot dood te leiden, maar kunnen desalniettemin gruwelijk zijn. Is een oorlog met weinig doden, maar de meest afgrijselijke martelpraktijken minder erg, of erger, dan een oorlog waarin duizenden om het leven komen, op relatief snelle en pijnloze wijze? Zoiets valt natuurlijk niet te beoordelen! We houden ons hierbij daarom maar tot de gegevens die we wel kunnen beoordelen, namelijk het aantal mensen dat als gevolg van de oorlog is omgekomen. Dat getal is al moeilijk genoeg te vinden, en vooral als we naar oorlogen in het verre verleden kijken, enkel een ‘benadering’ van de daadwerkelijke getallen.

10. Chinese Burgeroorlog

De Chinese Burgeroorlog tussen 1927 en 1936 was een strijd tussen de Republiek van China (KMT) en de Communistische partij (CPC). Dezelfde oorlog laaide opnieuw op tussen 1946 en 1950. Het was, net als in Europa, in principe een strijd tussen links en rechts, tussen communisme en nationalisme. Deze ideologische schermutseling, echter, zou in de eerste fase twee miljoen militairen het leven kosten, en in de tweede periode maarliefst zes miljoen mensen het leven kosten, waaronder ruim vier miljoen burgerslachtoffers! Omdat er nooit een officieel vredesverdrag is getekend tussen de twee staten die gedurende deze oorlog van elkaar af splitsten (Taiwan en de republiek van China) is deze oorlog eigenlijk nog steeds gaande. Echter, het is tegenwoordig een strijd in economische en politieke arena, en zodoende vallen er veel minder slachtoffers dan in de eerste helft van de twintigste eeuw. Met 8 miljoen in totaal beginnen we met deze oorlog de lijst.

9. Chimei

Chimei is de overkoepelende term die gebruikt wordt voor de agrarische rebellie die tijdens keizer Wang Mang’s heerschappij rond het jaar 0 in China gaande was. Na jaren van conflict zouden de rebellen uiteindelijk de goudkist van Wang Mang uitputten, en zo een einde maken aan zijn dynastie. De Chimei kregen na een hoop geworstel hun zin, en plaatsten een 17-jarige Liu Penzi op de troon. Deze jonge keizer, echter, faalde in het beheersen van de onrust in zijn land, en werd even later weer afgezet. In de loop van de jaren van dit conflict kwamen ongeveer 10 miljoen mensen om het leven. Dat is iets minder dan twee derde van alle (huidige) Nederlanders!

8. Het era van de vechtende staten

Tevens in China, maar dan enkele eeuwen eerder, vond het ‘era’ plaats van de vechtende staten. Een periode ruwweg tussen 475 voor Christus tot 221 voor Christus (het jaar dat de staat geleidt door de Qin dynastie de andere staten overwon) besloeg dit era en gedurende deze jaren kwamen een geschatte 10 miljoen mensen om het leven als gevolg van deze oorlog en gewapende conflicten. De periode duurde veel langer dan de schermutselingen van de Chimei, en daarom hebben we deze ‘oorlog’ op een hogere positie gezet. Immers, het conflict sleepte zich ruim twee eeuwen voort! Echter, als je naar intensiteit van oorlogen kijkt, dan is deze oorlog milder dan de voorgaande. Hoe dan ook, ook hier stierven ongeveer 10 miljoen mensen als gevolg van de onenigheden tussen staatshoofden.

Neem bijvoorbeeld generaal Bai Qi. Hij had gedurende zijn carrière de verantwoordelijkheid voor een grove 890.000 doden. En tijdens de veldslag om Yique kwamen in een slagveld maarliefst 240.000 mensen om het leven! Deze oorlog bracht ook inspiratie tot vier van de zeven beroemde Chinese geschriften over oorlog voeren. Onder andere ‘de kunst van het oorlogvoeren’ van Sunzi. Een tijd van moord en doodslag, dus, maar ook van innovatie en vernieuwing…

7. De Dungan Opstand

Ook wel de Hui minderheden oorlog genoemd, de Dungan opstand was voornamelijk een etnische strijd tussen religieuze groeperingen in China in de negentiende eeuw. Het was echter meer een opstand dan een echte oorlog, en er was weinig centrale directie van troepen en militairen. In totaal kwamen er zo’n 12 miljoen mensen om het leven in deze bloederige chaos, zowel militairen als burgers. Veel islamitische chinezen verlieten na deze opstand China om de Westelijke landen in te trekken, zoals Turkmenistan. Naast een groot aantal doden bracht deze opstand dus ook een enorme volksverhuizing teweeg!

6. An Lushan Rebellie

We blijven nog even in China hangen. Op 16 December 755 begon dit conflict officieel, op de dag dat generaal An Lushan zichzelf tot keizer van Noord China kroonde. Hiermee startte hij de Yan dynastie als parallel aan de heersende Tang dynastie. Deze nieuwe Yan dynastie echter, viel op 17 februari 763. Het conflict zou drie keizers van de Tang dynastie kosten en sommige wetenschappers beweren dat het een slachtofferaantal van ruim 39 miljoen mensen zou opleveren. Andere wetenschappers, echter, zijn conservatiever in hun schattingen, zo rond de 13 miljoen. Volgens die inschattingen komt de An Lushan Rebellie dus op plek nummer zes.

5. De Eerste Wereldoorlog

U.S. National Archives photo 28-0840

Deze oorlog, die tussen 1914 den 1918 bijna geheel Europa besloeg, en bijna de hele wereld betrok, eindigde in een dodenaantal van grofweg 17 miljoen mensen. Hiervan waren 10 miljoen militair personeel, en maar liefst 7 miljoen burgerslachtoffers. Wat betreft militaire slachtoffers waren de Duitsers het zwaarst getoffen met ruim 2 miljoen slachtoffers. De Russen verloren 1.8 miljoen militairen en Frankrijk bijna 1.4 miljoen. Burgerslachtoffers als direct gevolg van de gevechten waren het grootst voor Rusland, zij verloren op deze wijze zo’n 500.000 mensen. Servië en Oostenrijk-Hongarije verloren respectievelijk 150.000 en 120.000 mensen als direct gevolg van de militaire acties. Elders waren de directe burgerslachtoffer aantallen lager. Echter, het aantal indirecte slachtoffers, bijvoorbeeld door hongersnoden, ziekten en ongelukken, was het hoogst voor het Ottomaanse rijk, zij verloren ruim 2 miljoen mensen in deze oorlog. Russische slachtoffers bedroegen ongeveer een miljoen, gevolgd door Italië (ruim een half miljoen) en Duitsland (krap een half miljoen).

Alles bij elkaar opgeteld waren het de Russen die de meeste doden te verwerken kregen. Echter, de bevolking van Rusland was dan ook veel groter dan andere landen. Ongeveer 2 % van de Russische bevolking stierf in deze oorlog, terwijl in Servië maar liefst 16 % van de bevolking stierf, en bijna 14 % in het Ottomaanse rijk. Vergeleken met de meeste Europese landen was het percentage van Rusland eigenlijk vrij laag, Griekenland, Italië, Frankrijk, Engeland, Roemenië, Oostenrijk-Hongarije Bulgarije en Duitsland hadden allemaal zwaarder te verduren! Nederlandse cijfers zijn niet bekend, omdat Nederland officieel neutraal bleef en dus zogenaamd geen slachtoffers zou hebben mogen ervaren.

4. De Taiping Rebellie

Tussen 1850 en 1864 brak er een massale burgeroorlog uit het Zuiden van China, tussen de heersende Qing dynastie en een groep revolutionaire protestanten onder leiding van Hong Yiuquan. Hong kondigde aan dat hij visioenen had ontvangen waarin hij leerde dat hij de broer van Jezus was en zodoende was hij gerechtvaardigd om het Taiping Hemelse Rijk te stichten, met Nanjing als hoofdstad. Sociale hervormingen die in dit Rijk zouden worden doorgevoerd waren onder andere algemeenheid van alle goederen, en gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Met de hulp van zowel Franse als Britse troepen, echter, wist de Qing dynastie deze rebellie te onderdrukken. In dat proces kwamen zo’n 20 miljoen mensen om het leven.

3. Tweede Chinees-Japanse Oorlog

publiek domein

Deze oorlog vond plaats vlak voor, en tijdens de beginjaren van-, de Tweede Wereldoorlog. De Japanners vielen China binnen in Mantsjoerije, en de Chinezen waren het daar uiteindelijk niet mee eens. Aanvankelijk was deze oorlog onafhankelijk van de Tweede Wereldoorlog, maar nadat deze in Europa uitbrak, mengden de twee conflicten zich perfect.

Een van de tactieken die het Japanse leger aanhield werd ook wel het “drie-in-een” beleid genoemd, waarmee men bedoelde dat soldaten moesten plunderen, moorden en verbranden wat op hun pad kwam. Dit beleid pasten ze onder andere toe op de stad Nanking, en tijdens deze gruwelijke aanval werden niet alleen soldaten, maar ook burgers op brute wijze verkracht en vermoord.

Deze tweede Chinees-Japanse oorlog zou de grootste worden in de twintigste eeuw in Azie. Aan de Chinese kant werden maar liefst 35 miljoen ‘doden en gewonden’ geregistreerd, en historici geloven dat minstens 20 miljoen hiervan in de categorie ‘dood’ vielen. De Japanse statistieken rapporteren dat er een ruime miljoen Japanners in het conflict zijn omgekomen. Dit waren voornamelijk soldaten, en weinig burger slachtoffers, sinds de oorlog voornamelijk op Chinees grondgebied werd uitgevochten. Met een dodental tussen de 20 en 30 miljoen komt deze oorlog op een derde plek in deze lijst.

2. De Mongoolsee invasie

In de 13e eeuw vielen de Mongolen Europa en China binnen (en alles wat daartussen lag!). Met een gruwelijke efficiëntie en vastberadenheid overwonnen zij stam na stam en natie na natie. Bijna niet te stuiten was deze machtige Mongoolse poging tot wereld-dominantie, geleidt eerst door Genghis Kahn en later door zijn nazaten, vooral zijn kleinzoon Kublai Kahn.

De schattingen variëren, zoals altijd, maar tussen de 30 en 40 miljoen slachtoffers is wat de meeste bronnen toch wel vermoeden. De invasie van de Mongolen betrof dan ook een enorm gebied. Van Oost-Europa tot de kust van China, het Mongoolse rijk strekte zo ver dat het in haar hoogtij dagen twee maal zo groot was als het Romeinse Rijk! De Mongoolse leider Genghis Kahn bracht gruweldaden naar Europa die hun weerga niet zouden zien tot aan de Eerste Wereldoorlog, volgens historicus Brian Landers. In centraal Azië werden hele steden totaal vernietigd. Mannen en vrouwen werden de stad uitgejaagd, van elkaar gescheiden, en vervolgens omgebracht. Om te zorgen dat iedere Mongoolse krijger een deel van de actie kreeg, werd van te voren vastgesteld hoeveel iedere soldaat moest ombrengen. Bijvoorbeeld na de overwinning op Urgench (in Turkmenistan); iedere soldaat was verplicht om 24 mensen om het leven te brengen. Het totale leger bevatte ongeveer 20.000 soldaten…

1. De Tweede Wereldoorlog

publiek domein

Tot nu toe heeft (gelukkig) nog geen enkele oorlog of ander gewapend conflict deze gruwel-oorlog weten te slaan wat betreft slachtoffers. In 1939 barstte het conflict uit, en het zou tot 1945 duren voor er een einde aan kwam. Verschillende schattingen over het dodenaantal bestaan, omdat veel doden ongeregistreerd zijn gebleven. Echter, de schattingen liggen grofweg rond de 75 miljoen. Een ruwe 20 miljoen hiervan waren soldaten, en de rest burgers. Bijvoorbeeld in de Sovjet Unie stierven een kleine 27 miljoen mensen, waarvan 19 miljoen burgers. Dat was een op vier Russen, ofwel 25 % van de totale bevolking! Duitsland ervoer het verlies van 5.3 miljoen soldaten, voor Rusland was dit getal 8.7 miljoen.
Wat betreft de verdeling van de doden: de meeste slachtoffers vielen aan de kant van de Geallieerden. Ruim 85 % van de slachtoffers waren Geallieerd, vergeleken met slechts 15 % aan de Asmogendheden (Duitse) zijde. Zo’n 17 miljoen van deze doden kwamen om het leven als gevolg van de Duitse rassenideologie, onder andere 6 miljoen Joden, en vijf miljoen Polen en andere Slavische naties. Maar ook de Japanners konden er wat van. Ruim 7.5 miljoen kwamen onder de Japanse occupatie om het leven op Chinese bodem.

Zoals we al zeiden, het is extreem moeilijk om een nauwkeurige inschatting van het aantal slachtoffers in oorlogen te maken, zeker als je burgerslachtoffers meetelt, en als je naar het verre verleden kijkt. De getallen hierboven gepresenteerd zijn natuurlijk allemaal slechts schattingen (hoewel voor de twee wereldoorlogen de indicaties vrij accuraat zijn). Hoe dan ook, (te) veel mensen kwamen in deze oorlogen en opstanden om het leven. Waren de uitkomsten van deze oorlogen ooit de slachtoffers waard?