De geschiedenis wordt vaak verteld aan de hand van beroemde leiders en uitvinders, maar talloze ‘onbekende’ helden hebben cruciale bijdragen geleverd die de wereld ten goede hebben veranderd. Deze 10 personen verdienen meer erkenning voor hun moedige of baanbrekende daden.
1. Stanislav Petrov (Voorkwam nucleaire oorlog)
Op 26 september 1983 was Stanislav Petrov de dienstdoende officier in een Sovjet-bunker voor vroegtijdige waarschuwing toen het systeem aangaf dat er meerdere nucleaire raketten vanuit de VS waren gelanceerd. Volgens protocol had hij een grootschalige nucleaire tegenaanval moeten initiëren.
Petrov twijfelde echter aan de betrouwbaarheid van het systeem, oordeelde dat het vals alarm was (wat het ook bleek te zijn) en ging tegen zijn orders in.
Zijn koele hoofd en weigering om blindelings het protocol te volgen, hebben mogelijk een wereldwijde kernoorlog voorkomen.
2. Henrietta Lacks (Onwetende medische pionier)
Henrietta Lacks was een Afro-Amerikaanse vrouw die in 1951 stierf aan baarmoederhalskanker. Zonder haar medeweten of toestemming namen artsen cellen uit haar tumor af. Deze cellen, bekend als HeLa-cellen, bleken ‘onsterfelijk’ te zijn: ze konden zich buiten het lichaam oneindig blijven delen.
HeLa-cellen zijn sindsdien cruciaal geweest voor talloze medische doorbraken, waaronder de ontwikkeling van het poliovaccin, kankeronderzoek, gentherapie en IVF. Henrietta Lacks familie wist hier lange tijd niets van en leefden in armoede.
3. Maurice Hilleman (Redder van miljoenen levens door vaccins)
Microbioloog Maurice Hilleman beschouwd als een van de belangrijkste wetenschappers die aan vaccins heeft gewerkt. Hij ontwikkelde meer dan 40 vaccins, waaronder 8 van de 14 vaccins die nu routinematig worden aanbevolen voor kinderen (o.a. mazelen, bof, rodehond, waterpokken, hepatitis A en B).
Zijn werk heeft naar schatting meer levens gered dan dat van enige andere medische wetenschapper in de 20e eeuw. Hij werkte onvermoeibaar en vaak buiten de schijnwerpers.
4. Ignaz Semmelweis (Pionier van handhygiëne)
De Hongaarse arts Ignaz Semmelweis ontdekte halverwege de 19e eeuw dat het desinfecteren van de handen door artsen en verpleegkundigen de sterfte door kraamvrouwenkoorts drastisch verminderde. Hij stelde vast dat artsen ziektekiemen overbrachten van autopsies naar bevallende vrouwen.
Ondanks het duidelijke bewijs werd zijn theorie door de medische gemeenschap van zijn tijd verworpen en belachelijk gemaakt. Semmelweis raakte gefrustreerd, kreeg een zenuwinzinking en stierf in een psychiatrisch ziekenhuis.
Pas later werd het belang van handhygiëne algemeen erkend, mede dankzij het werk van Pasteur en Lister.
5. Norman Borlaug (Vader van de Groene Revolutie)
Landbouwkundige Norman Borlaug leidde initiatieven die wereldwijd de landbouwproductie transformeerden, bekend als de Groene Revolutie. Hij ontwikkelde hoogrenderende, ziekteresistente tarwesoorten en introduceerde moderne landbouwtechnieken in Mexico, Pakistan en India.
Zijn werk wordt gecrediteerd met het redden van mogelijk een miljard mensen van de hongerdood. Hij ontving de Nobelprijs voor de Vrede in 1970, maar blijft relatief onbekend bij het grote publiek.
6. Claudette Colvin (De onbekende Rosa Parks)
Negen maanden vóór Rosa Parks’ beroemde weigering om haar zitplaats in de bus af te staan, deed de 15-jarige Claudette Colvin in Montgomery, Alabama, precies hetzelfde. Op 2 maart 1955 weigerde ze haar plaats af te staan aan een blanke passagier en werd gearresteerd.
Hoewel haar daad moedig was, kozen burgerrechtenleiders ervoor om haar zaak niet het symbool van de bus boycot te maken, mogelijk vanwege haar jonge leeftijd, donkere huidskleur en het feit dat ze later dat jaar ongehuwd zwanger raakte.
Rosa Parks werd gezien als een ‘respectabeler’ gezicht voor de beweging, maar Colvins actie was een belangrijke voorloper.
7. Vasili Arkhipov (Voorkwam nucleaire escalatie tijdens Cubacrisis)
Tijdens het hoogtepunt van de Cubacrisis in 1962 was Vasili Arkhipov een hoge officier aan boord van de Sovjet-onderzeeër B-59, die werd opgejaagd door Amerikaanse marineschepen. De onderzeeër had een nucleaire torpedo aan boord en de kapitein, die dacht dat er een oorlog was uitgebroken, wilde deze afvuren.
Volgens de procedure was toestemming nodig van drie officieren. Arkhipov weigerde als enige zijn toestemming te geven, kalmeerde de kapitein en overtuigde hem om boven water te komen. Zijn weigering voorkwam waarschijnlijk een nucleaire confrontatie die de crisis had kunnen laten escaleren tot een catastrofe.
8. James Harrison (De man met de gouden arm)
James Harrison, een Australiër, heeft naar schatting meer dan 2,4 miljoen baby’s gered. Zijn bloedplasma bevat een zeldzaam, krachtig antilichaam (Anti-D) dat essentieel is voor de behandeling van Rhesusziekte, een aandoening waarbij het bloed van een zwangere vrouw haar ongeboren kind aanvalt.
Na zelf een bloedtransfusie te hebben ontvangen als tiener, doneerde Harrison gedurende meer dan 60 jaar (van zijn 18e tot zijn 81e) zijn plasma meer dan 1100 keer. Uit zijn plasma werd het Anti-D immunoglobuline vaccin ontwikkeld.
9. Irena Sendler (Redde 2500 Joodse kinderen)
Irena Sendler was een Poolse katholieke maatschappelijk werkster die tijdens de Tweede Wereldoorlog hoofd was van de kindersectie van Żegota, een Poolse ondergrondse verzetsorganisatie. Ze smokkelde op ingenieuze wijze ongeveer 2500 Joodse kinderen uit het getto van Warschau.
Ze voorzag hen van valse identiteitspapieren en bracht ze onder bij Poolse families, weeshuizen en kloosters. Ze hield gecodeerde lijsten bij van de oorspronkelijke identiteiten, in de hoop hen na de oorlog te herenigen met familie. Ze werd gevangengenomen en gemarteld door de Gestapo, maar verraadde niets. Haar werk bleef decennialang grotendeels onbekend.
10. Joseph Lister (Pionier van antiseptische chirurgie)
Voortbouwend op het werk van Pasteur over ziektekiemen, realiseerde de Britse chirurg Joseph Lister zich dat infecties na operaties werden veroorzaakt door micro-organismen. Hij introduceerde het gebruik van carbolzuur (fenol) als antisepticum om chirurgische instrumenten, de handen van de chirurg en de wond zelf te desinfecteren.
Zijn methoden leidden tot een dramatische daling van postoperatieve infecties en sterfte, en legden de basis voor moderne antiseptische en aseptische chirurgie. Hoewel hij erkenning kreeg, is zijn naam minder bekend dan die van bijvoorbeeld Pasteur, maar zijn impact op de geneeskunde was revolutionair.
