Talen zijn levend, veranderlijk én vergankelijk. Sommige ontstaan, bloeien en verdwijnen weer. Andere houden zich eeuwenlang staande — soms zelfs millennia. Ze vormen het fundament van culturen, religies, literatuur en identiteit.
Maar wat zijn eigenlijk de oudste talen ter wereld? Sommige bestaan nog steeds in (licht) aangepaste vorm, andere zijn alleen bekend via inscripties en oude manuscripten. Hoe dan ook: deze talen vertellen het verhaal van de mensheid zélf.
1. Egyptisch
Periode: ca. 3300 v.Chr. – 17e eeuw n.Chr.
Waar? Egypte
De vroegste hiërogliefen verschijnen rond 3300 v.Chr. (Naqada III-periode). Het Egyptisch evolueerde via hiëratisch en demotisch schrift en bereikte zijn laatste fase als Koptisch, dat nog steeds als liturgische taal in de Koptisch-Orthodoxe Kerk wordt gebruikt. Hiermee kent Egyptisch één van de langst ononderbroken schrifttradities, ruim 4 000 jaar lang.
2. Sumerisch
Periode: ca. 3100 v.Chr. – ca. 100 n.Chr.
Waar? Mesopotamië (nu Irak)
Sumerisch is de oudste bekende geschreven taal, met spijkerschrift op kleitabletten vanaf ca. 3100 v.Chr. Rond 2000 v.Chr. verdween het uit dagelijks gebruik, maar het bleef tot ca. 100 n.Chr. in literatuur en rituelen in gebruik, vergelijkbaar met Latijn in Europa. Het is een geïsoleerde taal zonder bekende taalfamilie.
3. Akkadisch
Periode: ca. 2500 v.Chr. – ca. 600 v.Chr. (priestscribenten tot ca. 100 n.Chr.)
Waar? Mesopotamië
Akkadisch, een Semitische taal (verwant aan Hebreeuws en Arabisch), verscheen rond 2500 v.Chr. Bekend via spijkerschriftteksten van Assyriërs en Babyloniërs, waaronder de Codex Hammurabi. Het was bestuurlijk en literaire voertaal tot ca. 600 v.Chr.; in priesterscholen bleef het tot ca. 100 n.Chr. in gebruik.
4. Sanskrit
Periode: mondeling ca. 1500 v.Chr. – heden (schriftelijk vanaf ca. 1e eeuw v.Chr.)
Waar? India, Nepal
Sanskriet ontstond mondeling rond 1500 v.Chr. en werd in klassieke vorm vanaf ca. 500 v.Chr. vastgelegd in Veda’s. De oudste schriftelijke inscripties (Brahmi) dateren van ca. 1e eeuw v.Chr. Het leeft voort in ritueel, literatuur en wetenschappelijke tradities in Zuid-Azië.
5. Myceens Grieks (Lineair B)
Periode: ca. 1450 v.Chr. – ca. 1200 v.Chr.
Waar? Griekenland (Mycene)
Lineair B-inscripties op kleitabletten uit ca. 1450 v.Chr. vormen de oudste vorm van het Grieks. Na de ineenstorting van de Myceense beschaving verdween Lineair B; later ontwikkelden zich archaïsch, klassiek en modern Grieks, met ononderbroken schrifttraditie tot heden.
6. Oud-Chinees (orakelbotten)
Periode: ca. 1250 v.Chr. – heden (via klassiek Chinees en Mandarijn)
Waar? China
Oud-Chinees is bekend van orakelbot inscripties uit de late Shang-dynastie (ca. 1250–1046 v.Chr.). Het schrift evolueerde tot klassiek Chinees en later tot modern Mandarijn. Ondanks grote veranderingen in uitspraak bleef het schrift en de literaire traditie grotendeels continu.
7. Aramees
Periode: ca. 1100 v.Chr. – heden
Waar? Midden-Oosten
Oud-Aramees verscheen rond 1100 v.Chr. en werd in het 1e millennium v.Chr. de lingua franca van het Nabije Oosten. Varianten van Aramees leven voort in kleine gemeenschappen in Syrië, Irak en Turkije en in liturgische contexten, en zijn daarmee een van de oudste continu gesproken talen.
8. Hebreeuws
Periode: ca. 1000 v.Chr. – heden
Waar? Israël, diaspora
De vroegste Hebreeuwse voorloper-inscripties dateren uit ca. 1000 v.Chr. (Khirbet Qeiyafa). Klassiek Bijbels Hebreeuws verscheen later. Na een lange periode als alleen liturgische taal werd Hebreeuws in de 19e eeuw herleefd en is het nu de officiële taal van Israël.
9. Latijn
Periode: ca. 700 v.Chr. – heden (liturgisch en academisch)
Waar? Rome, Europa
Oud Latijnse inscripties (bijv. Lapis Niger) gaan terug tot ca. 600 v.Chr.; traditioneel rekent men de vroege fasen vanaf ca. 700 v.Chr. Klassiek Latijn was de voertaal van het Romeinse Rijk en leeft voort in wetenschap, recht, kerk en als stamtaal van Romaanse talen.
10. Tamil
Periode: ca. 300 v.Chr. – heden
Waar? India, Sri Lanka
De vroegste Tamil-Brahmi-inscripties dateren uit ca. 300 v.Chr. Tamil is de oudste nog levende Dravidische taal en wordt door meer dan 75 miljoen mensen dagelijks gesproken. Het heeft een rijke literaire traditie vanaf de Sangam-periode (ca. 1e eeuw v.Chr. – 2e eeuw n.Chr.).
Talen zijn als levende fossielen: ze vertellen ons hoe mensen dachten, geloofden, droomden en vochten — eeuwen geleden. Sommige, zoals Egyptisch en Sumerisch, fluisteren alleen nog vanuit kleitabletten, terwijl anderen, zoals Tamil en Hebreeuws, nog dagelijks tot ons spreken. Al deze talen vormen stukjes van het grotere verhaal van de menselijke beschaving.
