10 Grootste ruimtevaartrampen in de geschiedenis

De eerste mens in de ruimte was Joeri Gagarin, die op 12 april 1961 in het ruimteschip Vostok 1 één uur en 48 minuten in een baan om de aarde vloog (een aantal dieren gingen hem trouwens voor!). Sindsdien volgden de bemande ruimtevluchten elkaar in een snel tempo op.

Elke ruimtemissie vergde een zeer grondige voorbereiding. Pas na talloze testen en experimenten met een nieuwe raket of een nieuwe capsule, stuurde men een bemanning de ruimte in. Dit verklaart waarom er relatief weinig ongevallen gebeurden in de ruimte zelf: slechts vier ongevallen zijn bekend, waarbij 18 personen de dood vonden. De meeste rampen gebeurden tijdens de voorbereiding van ruimtevluchten, bijvoorbeeld door exploderende raketten op het testplatform. Hieronder een lijstje van de tien grootste ruimtevaartrampen in de geschiedenis. We hebben bij de volgorde rekening gehouden met menselijke slachtoffers, maar ook met de impact op de ruimtevaartindustrie.

10. De bijna-ramp met Voschod 2 (1965)

De missie van de Sovjet-Russische Voschod 2 ging de geschiedenis is als de eerste ruimtevlucht waarbij een ruimtewandeling werd gemaakt. Kosmonaut Aleksej Leonov verliet het ruimteschip en zweefde twaalf minuten lang in de ruimte. Hierbij zwol zijn ruimtepak zo sterk op, dat Leonov niet meer in de Voschod 2-capsule raakte. Hij vond er niets beter op dan een beetje lucht uit zijn ruimtepak te laten ontsnappen, zodat hij terug in de luchtsluis kon. Daarna had Leonov de grootste moeite met het sluiten van het luik van de Voschod 2.

Tijdens deze gebeurtenissen onderbrak de Sovjet-Russische televisie haar rechtstreekse uitzending van de vlucht. Ook op het einde van de missie traden er problemen op. De Voschod 2 landde meer dan 300 kilometer voorbij de geplande landingsplaats, in een bos in de bergen van de Oeral. Pas een dag later kon een bergingsteam de gestrande kosmonauten bereiken. De bemanning bracht de nacht door in hun capsule, omgeven door een horde wolven.

9. Het incident met Intelsat 708 (1996)

Intelsat 708

Intelsat 708 was een telecommunicatiesatelliet gebouwd door een Amerikaans bedrijf. De satelliet werd met een Chinese raket van het type Lange Mars 3B gelanceerd vanaf de Chinese lanceerbasis Xichang. Direct na het opstijgen van de raket raakte deze uit koers en stortte neer op een dorp in de omgeving. Minstens zes Chinese burgers kwamen om bij dit incident.

Het onderzoek van de ramp wees uit dat er problemen waren met het geleidingssysteem van de Lange Mars 3B-raket. Ook werd duidelijk dat Amerikaanse bedrijven hadden samengewerkt met China om de Intelsat 708-satelliet gelanceerd te krijgen. Dat veroorzaakte flink wat opschudding bij de Amerikaanse overheid. Sindsdien verbiedt de Amerikaanse wetgeving om satelliettechnologie prijs te geven aan andere landen.

8. Het ongeval met de Sojoez 1 (1967)

Sojoez 1 was de eerste bemande vlucht van de Sovjet-Russische Sojoez-ruimteschepen. Bij deze eerste bemande vlucht was er slechts één kosmonaut aan boord: Vladimir Komarov. T

ijdens de vlucht traden er veel technische problemen op met het ruimteschip, waardoor de Sojoez 1 vroeger dan gepland moest terugkeren naar aarde. Tot overmaat van ramp bleek tijdens de terugkeer in de dampkring de hoofdparachute niet te ontplooien en raakte de reserveparachute verstrikt in de touwen van de hoofdparachute. De capsule sloeg op 24 april 1967 met een snelheid van 40 meter per seconde te pletter tegen het aardoppervlak. Vladimir Komarov vond onmiddellijk de dood.

Na deze ramp liep het Sojoez-programma grote vertraging op. Sojoez 4 en Sojoez 5 zouden na grote technische verbeteringen de eerste Sovjet-Russische ruimtetuigen worden die met elkaar koppelden op 16 januari 1969.

7. Het drama van Apollo 1 (1967)

NASA / publiek domein

Ook het Amerikaanse ruimtevaartprogramma liep niet altijd over rozen. In de tweede helft van de jaren 60 van de vorige eeuw streefden zowel de Verenigde Staten als de Sovjet-Unie ernaar om als eerste een mens op de maan te zetten.

Als voorbereiding op de eerste bemande vlucht met het nieuwe Apollo-ruimteschip, voerde ruimtevaartorganisatie NASA een test van de Apollo 1 uit op het lanceerplatform. De drie bemanningsleden Virgil Grissom, Ed White en Roger Chaffee bevonden zich in de capsule tijdens de test. Plotseling brak er brand uit in de capsule, waarschijnlijk veroorzaakt door een vonk in de bedrading. Omdat de capsule was gevuld met zuivere zuurstof, kon de brand zich zeer snel uitbreiden. De drie astronauten stierven binnen enkele minuten door het inademen van giftige rook. Hun lichamen werden zwaar verbrand teruggevonden.

Na deze ramp, die plaatsvond op 27 januari 1967, legde NASA het Apolloproject tijdelijk stil. Het ontwerp van het Apollo-ruimteschip werd grondig herzien. Ruim twee jaar later, in juli 1969, zou Apollo 11 de eerste mensen naar de maan brengen.

6. Het Alcântara VLS incident (2003)

AEB – Agência Espacial Brasileira / CC BY 3.0 br

Niet alleen China, maar ook landen als Brazilië en India proberen een eigen ruimtevaartprogramma op poten te zetten. Helaas ontbreekt het vaak nog aan de nodige kennis en ervaring in deze landen om met succes ruimtevaartuigen te lanceren. Het incident met een VLS 1-raket in 2003 op het Alcântara-lanceerplatform in Maranhao (Brazilië) is hiervan een voorbeeld. Het was al de derde poging om een VLS 1-raket te lanceren toen deze op 22 augustus 2003 explodeerde op het lanceerplatform. Een van de motoren ontstak per ongeluk te vroeg en vernietigde de volledige raket.

Op het platform waren 21 mensen aanwezig, die allemaal de dood vonden. Ook ontstond er brand in de nabijgelegen jungle, waarvan de rookpluim op honderden kilometers afstand te zien was. Het Braziliaanse ruimtevaartprogramma liep ernstige vertraging op door deze ramp.

5. De ramp met Sojoez 11 (1971)

De bemanning van de Sovjet-Russische Sojoez 11 maakte op 7 juni 1971 een geslaagde koppeling met het eerste ruimtestation Saljoet 1. Op 29 juni 1971 keerden ze in de Sojoez 11-capsule terug naar de aarde. De kosmonauten vestigden daarmee het toenmalige record van het langst durende verblijf in de ruimte. Ze waren eveneens de eerste mensen die op een loopband oefenden in een ruimtestation.

Helaas zou de missie slecht aflopen. Vlak voor de terugkeer in de dampkring werd de terugkeercapsule gescheiden van de orbitale capsule en de servicemodule. Een drukventiel werkte echter niet goed, waardoor de druk in de terugkeercapsule wegviel. Alle drie bemanningsleden kwamen om het leven.

4. De ramp op het Plesetsk-lanceerplatform (1980)

Op 18 maart 1980 ontplofte een Sovjet-Russische Vostok 2M-raket op het Plesetsk-lanceerplatform in het Russische Mirny. De explosie gebeurde tijdens het voltanken van de raket, ongeveer twee uur voor de geplande lancering. De ontploffing doodde onmiddellijk 44 mensen; vier andere personen overleden later aan hun verwondingen. Niet minder dan 87 personen raakten gewond.

Eerst legden de autoriteiten de schuld bij de omgekomen bemanning van de raket, die een verkeerde handeling uitgevoerd zou hebben. Een soortgelijk incident werd echter minder dan een jaar later op het nippertje vermeden. Hieruit bleek dat de ware oorzaak van de explosie een ontwerpfout was in de brandstoffilters.

De Westerse wereld hoorde in 1980 helemaal niets over de ramp. Volgens het Sovjet-Russische dagblad Pravda was de lancering een groot succes. Pas in 1989, toen er meer openheid kwam in de Sovjet-Unie, kwam de ramp op het Plesetsk-lanceerplatform aan het licht.

3. De ramp met het ruimteveer Columbia (2003)

NASA / publiek domein

Op 1 februari 2003 keerde het ruimteveer Columbia na een missie terug naar de aarde. Tijdens de lancering op 16 januari 2003 was er een stuk isolatieschuim van de brandstoftank van Columbia losgeraakt. Dit losgekomen stuk vloog tegen het hitteschild en veroorzaakte een beschadiging die later fataal zou blijken voor het ruimteveer.

Tijdens de terugkeer in de dampkring raakte de vleugel van Columbia oververhit, waardoor het ruimteveer uiteindelijk desintegreerde. Alle zeven bemanningsleden kwamen om het leven. Columbia was het eerste ruimteveer waarmee in 1981 een ruimtevlucht werd gemaakt. Het toestel was al 27 keer in de ruimte geweest toen het tijdens zijn 28ste vlucht in brokstukken uiteenviel in de atmosfeer. Het space shuttle-programma werd twee jaar stilgelegd na deze ramp.

2. De Nedelinramp (1960)

De grootste catastrofe met de test van een ruimteraket gebeurde op 24 oktober 1960. Op de Sovjet-Russische lanceerbasis Bajkonoer vond een test plaats van een nieuwe raket, die voor militaire doeleinden was ontworpen. Tijdens de ontwikkeling van de nieuwe raket kampten de ingenieurs met allerlei problemen en tegenslagen. De druk om de nieuwe raket een eerste keer te lanceren was echter groot.

Op 24 oktober stond de volgetankte raket op het lanceerplatform van de basis Bajkonoer in Kazachstan. De allerlaatste reparaties en voorbereidingen werden snel uitgevoerd, zonder rekening te houden met de geldende veiligheidsvoorschriften. Door een menselijke fout ontstak de motor van de tweede rakettrap terwijl de raket nog op de grond stond. Het gevolg was een catastrofale explosie, waarbij officieel 90 personen de dood vonden. Ook maarschalk Nedelin, bevelhebber van de Sovjet-Russische raketstrijdkrachten, kwam hierbij om het leven.

1. De explosie van de Challenger (1986)

Een ramp die velen zich nog herinneren was de explosie van het ruimteveer Challenger op 28 januari 1986. 73 seconden na de lancering explodeerde de Challenger ten gevolge van een lekkende dichtingsring van de rechtse stuwraket.

De dichtingsring bleek niet bestand tegen de koude buitentemperatuur van twee graden Celsius op het ogenblik van de lancering. De zeven bemanningsleden stierven onmiddellijk toen de cockpit van de Challenger zestien kilometer omlaag viel en in de Atlantische Oceaan terechtkwam.

NASA / publiek domein

Onder de zeven bemanningsleden bevond zich een lerares, Christa McAuliffe, die vanuit de ruimte les zou geven aan schoolkinderen. De leerlingen van haar klas zagen het ongeval op televisie gebeuren.

Na de ontploffing van de Challenger legde NASA het space shuttle-programma stil. Het zou twee jaar en acht maanden duren voordat een volgend ruimteveer de ruimte zou ingaan, met een volledig nieuw ontwerp van de stuwraketten.

Meer lijstjes over de ruimtevaart