Atlantis – 10 Weetjes over de beroemde gezonken stad

De Griekse filosoof Plato was de eerste die op de proppen kwam met verhalen over een verdwenen stad op een eiland: Atlantis. Waar die stad en het eiland precies lagen, blijft onduidelijk. Er is geen enkel onweerlegbaar bewijs van het bestaan van Atlantis bekend. Nooit zijn er overblijfselen van het mythische Atlantis gevonden. Nochtans leeft het verhaal van Atlantis voort in talloze verhalen, boeken en films.

Sommigen beweren zelfs dat hun eigen volk afstamt van de hoogontwikkelde Atlantiërs. Lees hieronder meer over Atlantis, de verloren stad.

10. De legende van Atlantis

Plato wordt over het algemeen beschouwd als een geloofwaardige historische bron. Daarom geloven veel mensen nog steeds dat Atlantis daadwerkelijk bestaan heeft. Plato hoorde het verhaal over Atlantis van familieleden, die het op hun beurt hadden vernomen van de Atheense dichter Solon. Volgens de geschriften van Plato bestond de stad Atlantis uit een reeks concentrische stukken land, die door grachten van elkaar gescheiden waren. Al deze grachten waren met elkaar verbonden door een kanaal, dat helemaal tot in het midden van de stad liep.

Atlantis bereikte volgens Plato haar volle bloeiperiode 9.000 jaar voor zijn geboorte, nu dus ongeveer 11.400 jaar geleden. De bevolking van Atlantis leefde in een soort aards paradijs, met voedsel in overvloed en een schitterende fauna en flora. De Atlantische beschaving was gesticht door een soort halfgoden. Een of andere natuurramp (een aardbeving, tsunami of vulkanische uitbarsting) zorgde ervoor dat de eilanden en de stad overspoeld werden door de zee.

9. Waar lag Atlantis

De benaming ‘Atlantische Oceaan’ doet vermoeden dat Atlantis ergens tussen het huidige Europa en het huidige Noord-Amerika in lag, maar ook dat is helemaal niet zeker. Volgens sommigen bevond Atlantis zich ergens in de Middellandse Zee. De eilanden Malta, Kreta, Cyprus en Santorini zouden vlak bij de locatie van het verloren gegane Atlantis liggen.

Volgens anderen was Atlantis gesitueerd ten zuiden van Spanje. Nog anderen beweren dat de Azoren de plaats aangeven waar Atlantis zich ooit bevond. Zelfs Antarctica wordt genoemd als een mogelijke locatie van de verdwenen stad. Andere kandidaten zijn onder meer: Mauritanië, Madagaskar, Indonesië, Scandinavië, Cuba, Egypte,… en zo kunnen we nog wel even doorgaan. Zowat elke plaats op aarde is ooit genoemd als potentiële locatie van Atlantis. In feite weten we het gewoon niet. Atlantis is een mythische stad, waarvan het bestaan nooit wetenschappelijk is aangetoond en waarvan de ligging onbekend blijft.

8. Hoe groot was Atlantis?

Dat is alweer koffiedik kijken, want uit de geschriften van Plato worden we niet veel wijzer. Volgens de Griekse wijsgeer was het eiland waarop Atlantis lag ‘groter dan Noord-Afrika en Klein-Azië bij elkaar’. Het zou dus over een enorm groot eiland gaan, maar dat lijkt erg onwaarschijnlijk. Als Atlantis in de Middellandse Zee was gesitueerd, zou het misschien een eiland geweest zijn zo groot als het huidige Kreta. Over de afmetingen van de stad Atlantis geeft Plato nauwkeuriger aanwijzingen. De stadskern had bijvoorbeeld een diameter van 1,7 kilometer en buiten de stad lag er een stuk landbouwgebied van 530 kilometer lang en 190 kilometer breed.

7. Hoe ontstond Atlantis?

Volgens de legende speelde de Griekse zeegod Poseidon een hoofdrol in de ontstaansgeschiedenis van Atlantis. Poseidon werd tot over zijn oren verliefd op de mensenvrouw Kleito. De zeegod schiep een heuvelachtig eiland in de zee als cadeau voor zijn geliefde Kleito. Op dit eiland stichtte hij de stad Atlantis. De kinderen van Poseidon en Kleito, die half god en half mens waren, kregen elk een deel van het gebied. Poseidon kreeg volgens de overlevering vijf tweelingen, dus tien kinderen van Kleito, allemaal jongens. Elke zoon heerste over een tiende deel van het eiland. Zij werden later allemaal opgevolgd door hun zonen. Atlas was de eerstgeborene en hij werd de eerste koning van de stad Atlantis.

6. Het standbeeld van Poseidon

Poseidon was volgens de legende de stichter van Atlantis. Het is dan ook begrijpelijk dat de bevolking van Atlantis ter ere van hem een kolossale tempel bouwde in het centrum van de stad, met een enorm gouden standbeeld van Poseidon in een strijdwagen, getrokken door zes gevleugelde paarden. De tempel was volgens de geschriften van Plato 200 meter lang en 90 meter breed. Het beeld van Poseidon raakte bijna de zoldering, die bestond uit ivoor, ingelegd met goud en zilver. Rond het standbeeld stonden honderd beelden van Nereïden, zeenimfen die de god Poseidon begeleidden, gezeten op dolfijnen.

5. Paleis van gevangenschap

Hoe verliefd Poseidon ook was op zijn vrouw Kleito, hij vertrouwde haar niet helemaal. Volgens de overlevering hield Poseidon zijn vrouw min of meer gevangen in het paleis op de heuvel waarop de stad Atlantis werd gebouwd. Poseidon zorgde ervoor dat wachters voortdurend de omgeving van het paleis in de gaten hielden. Indringers konden onmogelijk tot bij het paleis geraken, maar even goed kon Kleito het paleis niet verlaten zonder dat iemand haar zag.

4. De rijkdom van Atlantis

Manfred Beck Arnstein

Volgens alle mythen en verhalen was de bevolking van stad Atlantis, en van het eiland waarop de stad lag, hoogontwikkeld. De beschaving van Atlantis kende een enorme bloeiperiode. De bevolking van de stad voorzag in haar eigen behoeften. De inwoners kweekten groenten, fokten dieren en hadden voedsel in overvloed. Een uitgekiend irrigatiesysteem zorgde voor vruchtbare landbouwgrond. Atlantis stond vol met prachtige gebouwen, waarin kostbare materialen waren verwerkt. De bevolking had overigens toegang tot zeldzame metaalertsen en kon hiervan hoogwaardig metaal maken. De hoogontwikkelde inwoners wisten ook hoe metaallegeringen, zoals brons, geproduceerd moesten worden. Overal in de stad schitterde het van kostbaarheden. Atlantis wordt in de verhalen van Plato daarom ook voorgesteld als een aards paradijs, een Utopia in de oudheid.

3. Het hardnekkige geloof in het bestaan van Atlantis

Plato was, zoals gezegd, een vrij betrouwbaar schrijver. Wat hij beschreef, was over het algemeen waar. Omdat de geschriften van Plato de enige schriftelijke bronnen zijn over Atlantis, werd er lang geloofd in het bestaan van deze vergane stad. Zelfs tot op de dag van vandaag zijn er mensen die rotsvast overtuigd zijn van het bestaan van Atlantis.

Volgens ene Edgar Cayce (1877 – 1945), een zelfverklaarde helderziende, zou Atlantis ooit terug op aarde verschijnen in de vorm van nieuw land. Hij beweerde de volledige geschiedenis van de mensheid, vanaf de beschaving van Atlantis, in een visioen aanschouwd te hebben. De kracht van Atlantis was volgens hem afkomstig van kristallen. De complete kennis van de vroegere bewoners van Atlantis zou bewaard worden in een verborgen kamer die zich bevindt in een van de voorpoten van de sfinx van Gizeh (Egypte).

Tal van organisaties organiseerden excursies om de resten van Atlantis te zoeken. Tot nu toe werd er niets gevonden. De bodem van de Atlantische Oceaan en de Middellandse Zee is vrij nauwkeurig in kaart gebracht, maar niets wijst erop dat er ergens ruïnes zouden liggen van een stad uit de oudheid. De theorie dat Atlantis zich onder ijskap van Antarctica zou bevinden, wordt tegengesproken door wetenschappers. Geologen weten dat Antarctica al tientallen miljoenen jaren onder een dikke ijskap ligt. Het gebied was dus ook 11.400 jaar geleden volkomen onbewoonbaar, laat staan dat er zich een bloeiende beschaving had ontwikkeld. Er zijn ook geen geologische sporen gevonden van enorme zeebevingen bij de Azoren die een volledig eiland van de kaart hadden kunnen vegen.

Atlantis prikkelt de verbeelding van fantasten en sciencefictionliefhebbers. Er duiken verhalen op over buitenaardse wezens die afkomstig zouden zijn van uit het sterrenbeeld Lier. Die hoogintelligente wezens, die veel groter waren dan de huidige mens en een leeftijd van 800 jaar konden bereiken, zouden volgens de ‘believers’ zo’n 50.000 jaar geleden naar de aarde zijn gereisd en daar Atlantis hebben gesticht. Volgens anderen was Atlantis niet meer of minder dan een kolonie op Mars, gesticht door een beschaving die van buiten ons zonnestelsel afkomstig was. De vreemdste verhalen doen de ronde over Atlantis, maar geen enkel wetenschappelijk bewijs van het bestaan van de stad werd tot nu toe gevonden.

2. Waaraan ging Atlantis ten onder?

De bevolking van Atlantis was hoogontwikkeld en welvarend, en leefde naar verluidt in een aards paradijs. Toch zou er ook hebzucht en afgunst bestaan hebben tussen de inwoners van de utopische stad.

Onderlinge ruzies, machtsvertoon, corruptie: alle slechte menselijke eigenschappen kwamen op de duur naar boven op Atlantis. Dat was niets voor een volk dat afkomstig was van halfgoden, zo dacht oppergod Zeus. Het werd tijd om de bevolking van Atlantis te straffen. En net zoals in het Bijbelse verhaal over een zondvloed, zorgde Zeus ervoor dat een enorme vloedgolf het eiland vernietigde. Tot zover de vertelsels over een goddelijke inmenging in de ondergang van Atlantis.

Maar wat kan er echt gebeurd zijn? Het is zeker mogelijk dat een enorme aardbeving, met een daarmee gepaard gaande vloedgolf of tsunami, een eiland vernietigt. Ook een gigantische vulkaanuitbarsting kan er de oorzaak van zijn dat een eiland onder water komt te liggen. De gigantische uitbarsting van de Krakatau (Indonesië) in 1883 toont aan dat een compleet eiland aan flarden kan worden gerukt door vulkanische activiteit. Gigantische natuurrampen die in de oudheid plaatsvonden, liggen misschien aan de basis van de mythe over Atlantis.

1. Kan Atlantis toch hebben bestaan?

Zoals gezegd, Plato was er niet de man naar om ongeloofwaardige verhalen te verzinnen. Hij had de legende over Atlantis via-via vernomen van afstammelingen van Solon, een Atheense dichter en politicus die leefde in de zesde eeuw voor Christus, meer dan honderd jaar voor de geboorte van Plato. Het is bekend van Solon dat hij veel reisde, veel gebieden heeft bezocht en veel mensen heeft ontmoet.

Mogelijk heeft Solon een aantal verhalen door elkaar gehaald, waaruit later de legende van Atlantis is ontstaan. Er zijn een aantal ware gebeurtenissen die misschien aan de basis lagen van de legende over Atlantis. Het eiland Thera in de Middellandse Zee (het huidige Santorini) werd in de 17de of 16de eeuw voor Christus getroffen door een enorme vulkaanuitbarsting. Die uitbarsting zorgde voor een enorme krater in het midden van het eiland. Het centrum van het oorspronkelijke Thera bevindt zich nu op de bodem van de zee. Lijkt sterk op wat er met Atlantis gebeurd zou zijn, niet? Thera splitste door de vulkanische uitbarsting in meerdere stukken.

Het huidige Santorini bestaat uit een ringvormige eilandengroep. De vorm van deze eilandengroep doet denken aan Plato’s beschrijving van Atlantis, met concentrische stukken land gescheiden door water. Ten tijde van de vulkaanuitbarsting bloeide op Thera en op het nabijgelegen Kreta de zogenaamde Minoïsche beschaving. De Minoërs beschikten over een lucratieve handelsvloot en dreven handel met andere eilanden in de Egeïsche Zee en streken in Griekenland. Ook dat klopt met de verhalen over de welvarende stad Atlantis.

Wat er niet klopt met de verhalen van Plato, is het tijdstip waarop het centrum van Thera naar de zeebodem zonk. Volgens geologen vond de eruptie op Thera plaats in de 17de eeuw voor Christus, wat dus vele honderden jaren vroeger was dan de ondergang van Atlantis volgens Plato. Hoe dan ook, het is heel goed mogelijk dat de werkelijke gebeurde vulkaanuitbarsting op Thera een belangrijke inspiratiebron is geweest voor de legende over Atlantis.

Of Atlantis werkelijk bestaan heeft of niet, de mythe over de verloren gegane utopische stad blijft voortleven in onze moderne samenleving. Atlantisch vormt een interessant onderwerp voor hedendaagse boeken, tv-reeksen, films, computerspellen, stripverhalen, attracties in pretparken en kinderspeelgoed. Dat is allemaal vrij onschuldig, maar helaas vormde de mythe van Atlantis ook een inspiratiebron voor ideologen met minder goede bedoelingen. Het is erg verleidelijk om te beweren dat je eigen volk afstamt van de hoogontwikkelde, superintelligente en ‘bijna’ perfecte Atlantiërs. En dat is precies wat de nazi-ideoloog Alfred Rosenberg deed in de jaren dertig van de vorige eeuw. Volgens hem stamde het superieure Arische ras af van niemand minder dan… de vroegere inwoners van Atlantis.