Ragnar Lodbrok – 10 Weetjes over de Legendarische Viking

Sinds ‘History’ in 2013 met het geniale ‘Vikings’ op de proppen kwam, zijn Vikingen populairder dan ooit. Dat belooft, voor de aangekondigde spin-off ‘Vikings: Valhalla’. En vergeet die andere puike serie ‘The Last Kingdom’ niet! De Noormannen genoten nochtans eeuwenlang een kwalijke reputatie. Wat wil je ook? Geestelijken schreven de West-Europese middeleeuwse geschiedenis. Na honderden jaren van plunderingen en platgebrande kloosters had de katholieke kerk natuurlijk geen goed woordje over voor deze woeste heidense bezoekers.

De laatste jaren beklemtonen minder vooringenomen historici dat die Noormannen heus niet de kwaadste waren. De ervaren Scandinavische zeekrijgers dreven ruilhandel tot in Rusland en het Midden-Oosten, ontdekten én koloniseerden onontgonnen gebieden als IJsland en Groenland en waren bovendien de beste scheepsbouwers van hun tijd. Al 500 jaar voor Columbus de Nieuwe Wereld bereikte, voer Leif Eriksson al met zijn drakkar naar de Noord-Amerikaanse kust.

Niet dat de Vikingen nu plots troetelbeertjes blijken. Het bleven ruige mannen voor wie de halve wereld in zijn broek pieste van schrik. Van al deze Vikingen is er één die je beslist moet kennen: Ragnar Lodbrok (Oudnoors: ‘Ragnarr Loðbrók’).

Travis Fimmel vertolkte de legendarische Deense Vikingenleider op meesterlijke wijze in ‘Vikings’. De Iers-Canadese tv-serie draagt het ‘History’-keurmerk, maar neemt ook geregeld een loopje met de werkelijkheid. Over de historische persoon van Ragnar Lodbrok hangt dan ook een groot vraagteken. Dat er ooit, in de 9de eeuw een beruchte Deense Viking West-Europa teisterde, staat vast. De details zijn iets minder vanzelfsprekend.

De Noorse saga’s bezingen Ragnars lof, terwijl de Angelsaksische en Frankische bronnen het boekhoudkundig beknopt houden over deze ‘plaag van Engeland en Frankrijk’. Na Ragnars executie op bevel van koning Ælla van Northumbria namen zijn beroemde zonen wraak met hun Grote Heidense Leger. Dé waarheid over Ragnar blijft voer voor doorgewinterde geschiedkundigen. Maar deze 10 weetjes over Ragnar Lodbrok geven je alvast een aardige introductie!

1. Een Viking? Woordje uitleg.

De woorden ‘Vikingen’ en ‘Noormannen’ worden geregeld door elkaar gehaald. Onterecht. Alle Vikingen waren Noormannen, maar niét alle Noormannen waren Vikingen! Noormannen waren de vroegere bewoners van het hedendaagse Denemarken, Zweden, Noorwegen en IJsland. Hun standenmaatschappij bestond uit machtige ‘jarls’, de iets bescheidenere ‘karls’ en ten slotte de beklagenswaardige slaven genaamd ‘thralls’.

Je kan de ‘jarls’ vergelijken met onze middeleeuwse adel. Deze rijke elite die de plak zwaaide en zelden zijn handen vuil maakte. De ‘karls’ vormden een divers kransje van vrije boeren, handelaars, zeekrijgers, avonturiers, piraten en ontdekkingsreizigers. De ‘thralls’ knapten ondertussen alle smerige klusjes op en zwoegden op de plantages. Dankzij hun slavenzweet zat er voor de ‘karls’ al eens een leuk zeereisje in.

Deze Noormannen leefden aanvankelijk verspreid over Deense, Zweedse en Noorse koninkrijkjes in het vroegere Scandinavië. Hun geboortegrond was bar, koud en weinig vruchtbaar. Wanneer vaders hun erfenis verdeelden, viel er altijd wel een zoon of twee uit de boot. Wat doe je als je met lege handen achterblijft? Je gaat elders je fortuin zoeken.

Of het nu door ecologische armoede, overbevolking, een nijpend vrouwen- en slaventekort of gewoon een onstilbaar verlangen naar avontuur kwam … blijft koffiedik kijken. Of was West-Europa zo aantrekkelijk door de slappe weerstand die de Vikingen er aantroffen? Tenslotte waren onze voorvaderen geen partij voor deze fysiek superieure Scandinaviërs, die gemakkelijk een kop boven hen uittorenden. Maar ergens in de 8ste eeuw na Christus kozen steeds meer Noormannen het ruime sop.

En gelijk hadden ze. Ze beschikten tenslotte over de beste schepen van de toen bekende wereld. Hun langschepen waren snel, behendig en van uitstekende makelij. Je kon er gemakkelijk mee over de Noordzee cruisen, terwijl de drakkars door de ondiepe West-Europese rivieren kliefden als een vers gewet mes door een klont boter. Met zo’n formidabel langschip waren de plunderaars bovendien al lang weer huiswaarts voor de perplexe West-Europeanen goed en wel beseften wat er gebeurd was.

Op 8 juni 793 bereikten de Noormannen Lidisfarne, een kloostereiland voor de noordoostelijke Engelse kust. De Scandinavische bezoekers gingen er driest tekeer. Het Lidisfarne-klooster was geen partij voor de plunderende roversbende. Voortaan wist heel christelijk Europa wie de Noormannen waren, het Oosten zou al snel volgen. De bloederige inval markeerde het begin van het Vikingtijdperk. Pas met de dood van koning Harald III Sigurdsson van Noorwegen bij de Slag van Stamford Bridge op 25 september 1066 konden onze contreien eindelijk weer opgelucht ademhalen.

De Noormannen die hun bloederige handtekening onder deze invallen zetten waren dé Vikingen. ‘Vikingen’ is dus eigenlijk geen bevolkingsnaam. Het woord verwijst enkel naar de Noormannen die op strooptocht trokken. Volgens geleerde bollebozen komt van het Oudnoorse werkwoord ‘víking’ wat zoveel betekende als ‘in je drakkar springen en onderweg lekker wat blinkende kloosterspulletjes roven’.

Overigens namen onze tijdsgenoten gedurende de Vikinghoogdagen tussen 800 en 1050 nooit het woord ‘Viking’ in de mond. Ze spraken bang over ‘heidenen’, ‘Noormannen’ en vooral ‘Denen’. Eén van de bekendste Denen was Ragnar Lodbrok, de man om wie alles draait in het Michael Hirsts monstersucces ‘Vikings’.

2. Michael Hirsts ‘Vikings’: feit of fictie?

‘Vikings’ mag dan wel een miljoenenproductie zijn, uiteindelijk heeft één man alle creatieve touwtjes in handen. Michael Hirst bedacht de reeks, treedt op als uitvoerend producent en schrijft alle afleveringen liefst vooraf zonder pottenkijkers. De Brit castte zelfs zijn dochters Maude en Georgia Hirst als Vikingkrijgsters Helga en Torvi.

Dat is best opmerkelijk. Dat één vent alle afleveringen van zo’n megaproductie schrijft. Nepotisme in de entertainmentsector, daarentegen. Doorgaans sluiten tv-makers voor dergelijke successeries een half legertje scenaristen op in een donker muf schrijfhok. Af en toe gooit iemand een broodje kaas en een flesje water door het luikje naar binnen. Pas als de broodschrijvers een nieuwe aflevering klaar hebben, mogen ze even weer wat frisse lucht happen.

Niet zo bij Michael Hirst. Die tokkelde alle 6 ‘Vikings’-seizoenen als een eenzame heremiet in zijn nederig stulpje, ietsje buiten Oxford. De Brit is dan ook gepokt en gemazeld in historische fictie. Met ‘The Tudors’ gaf de scenarist al een eigenzinnige, in allerlei lichaamssappen gemarineerde draai aan het leven van koning Hendrik VIII en zijn 6 onfortuinlijke vrouwen. En laten we Hirsts script voor het fantastische Cate Blanchett kostuumspektakel ‘Elizabeth’ niet vergeten!

Wanneer Michael Hirst aan ‘Vikings’ schaaft, wil-ie natuurlijk dat zijn gedramatiseerde geschiedenisreeks een beetje overeenstemt met de geschiedenisboeken. Want voor je het weet krijg je bosjes zelfverklaarde Vikingkenners over je heen. Dat zal je altijd zien. Daarom trekt Hirst tijdens zijn noeste pennenwerk geregeld aan de mouw van Justin Pollard. Een veelgevraagde historische adviseur die ruimschoots zijn sporen verdiende als wandelend weetjeslijstje bij grote filmproducties als ‘Elizabeth’, ‘Les Misérables’, ‘Pirates of the Carribean’ en de tv-hits ‘The Tudors’ en ‘Peaky Blinders’.
Voor hun verhaallijnen graait het duo in de Noorse saga’s en West-Europese bronnen als de Angelsaksische Kroniek (‘Anglo-Saxon Chronicle’). De schermavonturen van Ragnar Lodbrok leunen dus best wel dicht bij de historische waarheid … maar worden ook aardig gekruid met hedendaagse fictie-elementen, tijdslijngemorrel en andere dichterlijk vrijheden.

Zo heeft Ragnar in de serie een potige chagrijnige oudere broer, Rollo. Rollo’s aanwezigheid bewijst al meteen in de allereerste aflevering dat je niet zomaar alles in historische fictie moet geloven. In werkelijkheid had Ragnar namelijk helemaal geen broer die Rollo heette. Sterker nog, tijdens heel wat dolle plundertochten zoals de inval van het Lidisfarne-klooster, was de historische Rollo nog niets eens geboren. Laat staan dat hij ooit Ragnar ontmoette!

3. Ragnar, Ragnall, Reghinerus: één pot nat?

Zeg eens eerlijk, had jij al over Ragnar Lodbrok gehoord vóór ‘Vikings’ verscheen? Waarschijnlijk niet. De Noormannen worden maar mondjesmaat vermeld in onze geschiedenisboeken. Er is dan ook niet zoveel bekend over de historische Ragnar. Sommige historici betwijfelen zelfs sterk of hij daadwerkelijk bestaan heeft! Hun tegenstanders zien dan weer overal onomstotelijk bewijs voor een historische Ragnar. Onderzoekers die het Vikingtijdperk bestuderen snuffelen daarom aan allerlei historische, archeologische en literaire bronnen, toetsen deze aan elkaar af en proberen zo uiteindelijk een stapje dichter bij de waarheid te komen.

Naast plunderaars, waren Vikingen ook enthousiaste ontdekkingsreizigers. Tijdens hun vele zoektochten naar nieuwe oorden stuitten ze op een quasi boomloos eiland ten noordwesten van het Europese vasteland. Voor hen waren er al Ierse monniken geweest. Maar het Noorse stamhoofd Ingólfur Arnarson vestigde er zich in 874 als eerste permanent en doopte zijn nieuwe thuis Reykjavik, wat vandaag nog steeds de IJslandse hoofdstad is. In de decennia daarop volgden steeds meer gelijkgestemde zielen Ingólfur en met hulp van hun slaven koloniseerden ze het eiland. Er mocht dan wel weinig groeien in IJsland, er ontsproten tegelijkertijd tal van magnifieke verhalen.

De held Ragnar Lodbrok is goed vertegenwoordig in deze IJslandse saga’s. Verhalen als ‘De Saga van Ragnar’ (‘Ragnars saga loðbrókar’ en ‘Het Verhaal van Ragnars Zonen’ (‘Ragnarssona þáttr’) bezingen de lotgevallen van een legendarische Deense en Zweedse koning die heel wat epische heldendaden verrichten. Ook op amoureus vlak zat die Ragnar beslist ook niet stil. Zijn roemrijk nageslacht telde illustere namen als Bjorn de IJzervreter, Ivar de Beenloze, Hvitserk, Sigurd Slang-in-het-oog, Ubbe en Halfdan Ragnarsson. Tal van Scandinavische hoofdmannen beweerden van hem af te stammen.

Deze Noorse bronnen loven Ragnar natuurlijk als een toffe peer. Het 12de-eeuwse skaldische gedicht ‘Krákumál’ bezingt bijvoorbeeld Ragnars laatste levensuren, waarin hij met ware doodsverachting op het Walhalla wachtte in zijn slangenkuil te Northumbria. Hoe mooi deze verhalen ook zijn, hun historische accuraatheid neem je beter met een korreltje zout.

In de 12de eeuw schreef Saxo Grammaticus de ‘Gesta Danorum’. Saxo was een gekerstende Scandinaviër met een kanjer van een baard en zo’n beetje de eerste échte Deense Historicus. In boek IX van zijn kroniek komt Ragnar ruimschoots aan bod, maar Saxo’s informatie over deze 9de-eeuwse Deense koning rammelt geregeld met de continuïteit van de IJslandse saga’s.

Was Ragnar dan toch een verzinsel? Allesbehalve! Want Ragnar duikt ook op in West-Europese bronnen. Zo komt hij indirect ter sprake in de Angelsaksische Kroniek (‘Anglo-Saxon Chronicle’), de belangrijkste bron over de vroegmiddeleeuwse geschiedenis van Engeland die o.a. uitweidt hoe Ragnars kroost met hun Grote Heidense Leger na hun vaders dood de Angelsaksische koninkrijkjes de stuipen op het lijf joegen. De ‘Irish Annals’ vermelden dan weer een ‘Ragnall’, terwijl de Latijns Frankische bronnen zich nog dondersgoed een ‘Reginherus’ herinneren: de Vikinghoofdman die in de lente van 845 Parijs binnenstormde. Als je al die puzzelstukjes naast de Noorse saga’s legt, wordt het toch heel verleidelijk om te geloven dat we hier met één en dezelfde kerel te maken hebben, toch?

4. Zoek niet naar Kattegat

‘Vikings’ introduceert Ragnar aanvankelijk als een eenvoudige boer in Kattegat. Naarmate de rusteloze Noorman uitgroeit tot een legendarische Vikingkoning, transformeert zijn bescheiden dorpje tot een belangrijke handelsplaats. Kijkers die dromen van een bezoekje aan Ragnars thuisstad hebben brute pech. In werkelijkheid is Kattegat een zeestraat tussen het Deense Jutland en het Zweedse Halland. De naam klinkt verdacht Nederlands en dat is zeker geen toeval. Het komt namelijk letterlijk van het Nederlandse ‘katte’ en ‘gat’.

De Scandinavische zeestraat stond in de late middeleeuwen bekend om haar gevaarlijke bevaarbaarheid. Kapiteins van de Hanzehandelsvloten beten hun tanden stuk op de nauwe doorgang. De vele riffen en ondiepe wateren maakte het gebied geen pretje om door te varen. Volgens deze zeelui zou zelfs een kat moeite hebben om zich door de het nauwe waterstukje te persen dat op sommige plaatsen minder dan 3,85 km breed is.

Niet alleen bestond er nooit een Vikingstad met de naam Kattegat, ten tijde van Ragnars gloriejaren had de bewuste zeestraat bovendien nog een heel andere naam. Noormannen noemden het gebied gewoon de Noorweegse Zee, of ‘Jótlandshaf’: de Jutland Zee. Omdat de tv-Ragnar nu eenmaal een uitvalsbasis moest hebben en er zo weinig over de historische Ragnar bekend is, verzonnen de makers een fictief plaatsje met de opvallende bestaande naam Kattegat. Maar toen de Nederlandse zeelui in de 15de eeuw die naam bedachten, vertoefden Ragnar en zijn roemrijk nageslacht alweer meer dan een half millennium in Odins Walhalla.

Ook opvallend: de serie geeft de indruk dat het fictieve Kattegat in Noorwegen ligt. Maar niet alleen was Ragnar eigenlijk een Deen, ‘History’ draait de reeks ook nog eens buiten Scandinavië. De Kattegatopnames zijn eigenlijk gefilmd in een studio in het Ierse Wicklow. Dat het geheel er zo Noors uitziet, komt doordat de makers de achtergronden digitaal opsmukken met beeldmateriaal van het Noorweegse Hellesylt.

5. Ragnars harige broek

De rol van Ragnar Lodbrok betekende de doorbraak van Travis Fimmel, de voormalige Calvin Klein-posterboy die volgens de legende ooit platzak en blootsvoets in 2002 het LA Models-kantoor binnenwandelde en daar meteen een miljoenencontract versierde. De Australiër met de intense blik oogstte bakken lof met zijn authentieke vertolking. Het nadeel is dat je elke keer als je hem in een iets anders aan het werk ziet denkt “hé, Ragnar!” Ja, soms kan je een rol ook té goed spelen.

Achter de naam Lodbrok (of Lothbrok, in het Engels) schuilt een merkwaardig verhaal. Het Oudnoorse ‘Loðbrók’ betekent namelijk Ragnar ‘harige broek’. Die gekke bijnaam kreeg de Viking via een liefje waarover ‘Vikings’ in alle talen zwijgt. In de ‘History’-reeks duikt uiteraard Ragnars eerste vrouw Lagertha op, die hij later inwisselt voor prinses Aslaug. Maar eigenlijk was Ragnar drie keer getrouwd! En nét aan deze compleet weggemoffelde romance dankte Ragnar zijn bijnaam.

Thora Borgarhjört (‘Þóra Borgarhjǫrtr’) was de dochter van Herraud (‘Herrauðr’), de legendarische heerser van het Zuid-Zweedse Västergötland. Haar norse ouweheer was niet van plan zijn kleine prinses zomaar met de eerste beste vagebond te laten trouwen. Daarom gaf hij het meisje als kind een baby-lintworm (‘lyngormr’) als huisdier – sommige bronnen zeggen zelfs dat het er 2 waren. Denk nu niet aan de parasiet die je krijgt wanneer je je biefstukje vergeet te bakken. Nee, een lintworm was een mythisch draakachtig serpent, met 2 venijnige voorpoten en een giftige stinkbek.

Het monstertje groeide flink en ontpopte zich tot een uitstekende bewaker voor Herrauds dochter. De volwassen lintworm vrat een os per dag en kronkelde zelfs met een volle maag onafgebroken rond Thora’s stulpje. Je begrijpt best dat elke ambitieuze vrijgezel die ook nog maar naar de schoonheid knipoogde, het meteen kon schudden.

Maar dat was buiten Ragnar gerekend. De doortrapte held smeerde zijn bonten kniebroek in met teer en zand, waarover het ijswater een beschermend laagje vormde zodat het monster hem niet kon bijten. Toen Ragnar naderde met speer en schild begon het giftige gedrocht natuurlijk meteen hongerig te schuimbekken. Maar de gevreesde lintworm kon zoveel smurrie oprochelen als het wou. Ragnars schild én veiligheidsbroek waren immuun voor zijn blikkerende tanden. Met gemak mieterde Ragnar zijn speer door de lintworms hart en na een stevige haal had hij ook meteen de kop van het monster beet.

Zoals beloofd, gaf graaf Herraud Ragnar de hand van Thora. Maar niet alvorens hij het uitproestte bij de aanblik van zijn aanstaande schoonzoons groezelige broek, die door het ijswater waarin Ragnar het serpent had bedwongen nu helemaal bevroren was. En zo kreeg Ragnar zijn befaamde bijnaam – Lodbrok (‘Loðbrók’): harige broek.

6. Schildmaagd Lagertha?

In de serie leer je Ragnar kennen als een eenvoudige boer met grootse ambities. De charismatische Noorman droomt openlijk van overzeese avonturen, tot grote afgunst van de duffe graaf Haraldson (gespeeld door de Ierse acteur Gabriel Byrne) die genoegen neemt met wat buitgemaakte Baltische spulletjes hier en daar. Naast zijn tomeloze ontdekkingsdrift, heeft Ragnar bij het begin van de reeks nog een andere troefkaart: zijn echtgenote, de stoere schildmaagd Lagertha (publieklievelinge Katheryn Winnick). In een vlaag van waanzin ruilt Ragnar zijn jeugdliefde later in de reeks in voor de kille koningin Aslaug (vakkundig kil en koninklijk vertolkt door de Australische Alyssa Sutherland). Odin mag weten waarom, maar de liefde laat zich nu eenmaal niet ringeloren.

De razend populaire Lagertha is zonder twijfel een van de bruutste vrouwenrollen die afgelopen decennium het kleine scherm inpalmde. Katheryn Winnick reïncarneert de schildmaagd met zoveel bravoure dat elke handtastelijke hork meteen de benen zou nemen als hij haar nog maar in de verte hoort naderen. En terecht, want de Canadese actrice heeft een derde dan Taekwondo en won op een blauwe maandag ooit nog zilver op de nationale Canadese kampioenschappen.

Dé geknipte vrouw kortom, om Lagertha te spelen. Kleine domper op de feestvreugde: de IJslandse saga’s zwijgen haar dood en wellicht heeft deze Lagertha dus nooit bestaan. Saxo Grammaticus vermeldt haar in zijn ‘Gesta Danorum’ weliswaar als Ragnars eerste vrouw. Allicht was deze door feministen op het schild gehesen Lagertha geen bestaand historisch figuur, maar een samenraapsel van allerlei ruige Vikingkrijgsters, mythische vrouwenstammen als de Amazones en de Noorse godin Thorgerd.

Máár, niet getreurd! De Noormannen kenden heus wel powervrouwen als Katheryn Winnicks Lagertha uit de serie. In 2017 bevestigde botanalyse dat de stoffelijke resten van de illustere, met een indrukwekkend wapenarsenaal begraven ‘Birka Viking’ in tegenstelling tot wat men sinds de ontdekking in 1889 dacht niet van een man waren … maar een vrouw! Een baanbrekende conclusie, die onderzoekers een niet te misverstane por in de ribben geeft om de rol van de vrouw in het Vikingtijdperk grondig te herbekijken.

Bovendien, waar zou die malle Saxo Grammaticus anders zijn inspiratie vandaan halen? De Scandinaviërs waren voor hun tijd namelijk heel ruimdenkend. Lang voor de suffragettes begin 20ste eeuw amok maakte in de Engelse straten voor meer vrouwenrechten, hadden Vikingvrouwen het al helemaal voor elkaar. Ze konden hun eigen landgoed bezitten en waakten over de centen en boerderijen wanneer hun echtgenoten weer eens op plundertocht waren. En als die echtgenoot te lang wegbleef, vroegen ze mooi de scheiding aan.

Sommige Vikingvrouwen gingen zelfs mee op avontuur. Ze kleden zich als mannen, hanteerden zwaarden alsof ze nooit iets anders gedaan hadden en sprongen tot verbazing van de misogyne vijand met hun lange sierlijke losse lokken mee in het strijdgewoel. Ook al ontsproot Lagertha uit de fantasie van een 12de-eeuwse chroniqueur, kan het niet anders dan dat er gelijkaardige onversaagde schildmaagden op het slagveld stonden.

7. Geen hoorns voor Ragnar

Opvallende afwezige in de kostumering van de ‘Vikings’-cast: de gehoornde Vikinghelm. Nochtans is dat toch hoe je je een Viking voorstelt, niet? Het idee dat Noormannen een zware metalen helm met runderhoorns op hun woeste hoofden zetten blijkt vandaag helemaal achterhaald. Het stereotype beeld dateert uit de 19de eeuw. Victoriaanse artiesten etaleerden ruim een millennium na het eigenlijke Vikingentijdperk de Noormannen met het bekende attribuut op fors aangedikte schilderijen en in operazalen. Ook de Amerikaanse striptekenaar Dik Brown deed met zijn ‘Hägar de Verschrikkelijke’ een flinke duit in het zakje.

Tot nu toe heeft nog geen enkele archeoloog zo’n hoornhelm opgeborsteld. Sterker nog, archeologen moesten al tergend lang graven voor ze überhaupt al een gewone metalen Vikinghelm vonden. In 1943 stuiten onderzoekers van de Universiteit van Oslo na een gulle tip op de ‘Gjermundbuhelm’, genoemd naar de gelijknamige boerderij waar het metalen hoofddeksel omstreeks 950-975 verloren ging.
Deense vechtjassen als Ragnar hadden weinig voordeel bij zo’n loodzwaar gevaarte op hun hoofd. En al zeker niet als er 2 mokers van hoorns tegen aan plakten. Wat ze wél handig vonden was hun ‘spangenhelm’: een beschermend hoofddeksel van aan elkaar geklonken stukjes metaal.

Een wollen overtuniek, linnen ondertuniek, een strakke of net flodderige broek, wollen beenbeschermers en waterdichte lederen schoenen gold als vaste kloffie. Wanneer er beukwerk op de agenda stond, haalden Noormannen naast hun spangenhelm ook een lederen of lamellen pantser en maliënkolder uit de kast. En hun bijl, speer, zwaard en schild. Of wat dacht je?

Ook de karakteristieke opgeschoren en gevlochten kapsels die je in ‘Vikings’ ziet, zijn goed mogelijk. Op het slagveld had een Viking als Ragnar weinig aan losse haren. Er moest maar eens een Engelse soldaat aan trekken in het strijdgewoel! De toenmalige Noorse kunst toont ook dat de vrouwen paardenstaarten hadden en de mannen forse baarden. Die roken overigens frisser dan je zou verwachten. Vikingen waren keurige heren die geregeld een bad namen.

Een modieus volkje, bovendien. Ooggetuigen verklaarden dat hun aanvallers getatoeëerd waren, een trend die ook ruim verspreid was bij de Kelten en Slaven. En vergeet hun blingbling niet. Alle juwelen in de ‘History’-reeks zijn handgemaakt door ‘The Crafty Celts’, een juwelier uit South Caroline die zich sinds jaar en dag in kostbare kleinoden uit het Vikingtijdperk en de Keltenwereld verdiept.

8. De Belegering van Parijs in 845

In ‘Vikings’ lijkt het alsof Ragnar eigenhandig het plunderen uitvond. Dat was natuurlijk niet zo. De Noormannen waren bekend met de Engelse en Schotse kusten via handelscontacten en waren er sinds de late 8ste eeuw kind aan huis. Ragnar was vermoedelijk wel een van de eerste Vikingen die verder keek dan zijn neus lang was. Kloosters leegroven en monniken de schedel in slaan? Dat gaat ook maar vervelen. Zou het niet slimmer zijn om verder in de toekomst te kijken? Zo maakten occasionele rooftochten plaats voor een doordachte langetermijnplanning. De Vikingen vestigden handels- en landbouwnederzettingen in veroverde gebieden van o.a. het vroegere Noord-Engeland, Ierland, Schotland en Frankrijk, waar ze vervolgens de vruchten plukten van hun nieuw land.

Klinkt dat saaier dan je gehoopt had? Denk nu niet dat Ragnar en zijn mannen plots braaf in hun moestuintje schoffelden en winkeltje speelden. Er was ook nog steeds tijd voor een spectaculaire schattenjacht. Ragnars magnum opus was natuurlijk de plundering van Parijs.

We schrijven het jaar 845 na Christus. Van Frankrijk is nog geen sprake, maar er is wel al West-Francië. Deze middeleeuwse voorloper van het land van ‘du pain, du vin, et du boursin’ had toen al Parijs als hoofdstad. Daar kijkt Karel de Kale uit zijn raam en schrikt zich een hoedje. Op de Seine dobberen 120 hoogwaardige langschepen met aan boord wel 5.000 Vikingen. Vastberaden vertrokken ze vanuit hun nederzettingen aan de Franse Kanaalkust. En dat doen ze niet om wat ‘baguettes’ in te slaan.

Aan de leiding van dit addergebroed staat ‘Ragnall’ aka ‘Reginherus’, beter bekend als Ragnar Lodbrok. De Frankische vorst jammert van schrik. De Vikingen plunderden sinds begin 9de eeuw de Franse contreien en kennelijk hebben ze vandaag hun grootste slag gepland. Enkele dagen voorheen plunderden ze routineus Rouen als opwarmertje. Karel de Kales garnizoenlegertje delft algauw het onderspit tegen Ragnars ruige roversbende. De Vikingen sleuren 111 soldaten van het stadsgarnizoen naar hun hoofdkwartier. En niet als gijzelwaar. De Noormannen offeren de onfortuinlijke stakkerds aan hun oppergod Odin, en wel op een eilandje in de Seine zodat de Franken alles kunnen zien.

Na 2 dagen belegering capituleert Parijs en komt Karel de Kale over de brug met 7.000 pond zilver, een astronomisch bedrag voor die tijd, als ‘Reginherus’ s.v.p. belooft de lichtstad te sparen.

Niet dat daarmee de kous af was. Ook na Ragnar beukten er nog geregeld Noormannen op de Frankische poorten. Denk maar aan het goed gedocumenteerde Beleg van Parijs in 885-886. Na de Slag van Chartres op 20 juli 911 gaf Karel de Eenvoudige, de Karel de Kales kleinzoon, hun nieuwe Deense hoofdman wijselijk een stuk land aan de Seinemonding. Die Viking was natuurlijk Rollo, de legendarische krijgsheer en stamvader van de Normandische graven wiens nazaat Willem de Veroveraar vanuit het Franse Vikinggebied ‘Normandië’ nog heel wat boeiende dingen zou verwezenlijken. De verovering van Engeland in 1066, bijvoorbeeld.

9. Ragnar in de slangenkuil

Al dat leuke plunderen kon natuurlijk niet duren. Je begrijpt best dat Ragnar flink wat vijanden gemaakt had in het middeleeuwse Europa. Als je de saga ‘Ragnarssona þáttr’ mag geloven, kwam de legendarische Viking in het jaar 865 aan zijn einde door koning Ælla van Northumbria, een Angelsaksisch koninkrijk in het noordoosten van het huidige Engeland en Schotland.

Nadat koning Ælla eindelijk zijn Deense kwelgeest bij de lurven had, gooide hij hem zonder pardon in een slangenkuil. Eenzaam wegkwijnen in een diepe put vol kronkelend addergebroed klinkt niet meteen als een aangenaam einde. Toch bleef Ragnar er verbazend kalm bij. In het 12de-eeuwse Schotse skaldische gedicht ‘Krákumál’ blikt Ragnar nostalgisch terug op zijn glorieuze krijgersleven. De scherpe giftanden mochten nog zo venijnig tekeer gaan op zijn door de Scandinavische wind geharde huid. Het maakte de Deense held niets meer uit. Hij wist namelijk dat er hem heerlijke dagen in Odins Walhalla wachten.

Niet alleen het vooruitzicht op het Noorse hiernamaals hield Ragnar sterk in zijn doodsuur. Hij verliet ook nog eens onze aardse wereld met een kamerbrede grijns, wetende dat zijn zonen hem zouden wreken. “Wat zullen de biggetjes krijsen, als ze horen over het lot van dit oude zwijn!”, monkelde Ragnar nog. En wees maar zeker dat de biggetjes krijsten. Want Ragnars zonen zouden hun vader wreken. En hoe!

10. Ragnars erfenis: Het Grote Heidense Leger

Het antwoord op Ragnars dood in 865 liet niet lang op zich wachten. Dat jaar nog beukte een onstuitbaar Vikingenleger op de poorten van de toenmalige Angelsaksische koninkrijkjes: het Grote Heidense Leger (Oudengels: ‘mycel hæþen here’). De strijdmacht stond ook wel bekend als het Grote Deense Leger. De naam geeft het al mee. Het waren Deense Vikingen én verdomd talrijk bovendien. Met honderden schepen voeren ze over de Noordzee naar de oostkust van Engeland voor een ongeziene plundertocht. Volgens de Noorse saga’s was deze invasie een regelrechte wraakactie. Bij hedendaagse historici klinkt een meer prozaïsche verklaring: ’t was deze Vikingmacht in de eerste plaats om nieuwe nederzettingen te doen. Maar episch was het sowieso!

Aan het roer van deze ‘stor hær’ stonden Ragnars zonen: Halfdan Ragnarsson, Ivar de Beenloze en hun oudere halfbroer, de Scaldingi-leider Ubbe. Volgens de saga ‘Ragnarssona þáttr’, waren ook Bjorn IJzervreter, Hvitserk en Sigurd Slang-in-het-oog van de partij. Een bont gezelschap, kortom! En opgefokt als de pest. Toen Sigurd hoorde over zijn vaders lot, sneed hij razend met het mes dat-ie toevallig net vast hield door zijn eigen bot. Bjorn kneep ondertussen met zoveel macht in een speer, dat zijn vingerafdrukken in het hout bleven staan.

Eens geland in het koninkrijk East Anglia, het midden oostelijke deel van het huidige Engeland, zetten de biggetjes meteen hun keelgat open. Koning Edmund van East Anglia besefte meteen dat hij geen match was voor deze ruige veroveraars. Het Grote Heidense Leger bracht de winter door in hun met geweld geboekte Airbnb. Met een fraai stel van koning Edmund afgetroggelde Engelse paarden trokken de Vikingen het jaar daarop naar Northumbria. In dat Angelsaksische koninkrijk zat een zekere Ælla op de troon, met wie Ragnars zonen nog een appeltje te schillen hadden.

Nadat hun eerste aanval mislukte, bedacht Ivar de Beenloze een snood plan. Ragnars pientere zoon stelde voor York te bezetten. York was in die tijd een bruisende metropool en een belangrijk economisch bolwerk. Voor de eigenlijke invasie koos Ivar Allerheiligen. Op die heilige feestdag woonden de York-leiders de mis bij in de kathedraal en was het een koud kunstje om de stad te veroveren. Met het tot Jórvík omgedoopte York beschikte het Grote Heidense Leger voortaan over een prima uitvalsbasis.

Na de verovering van Northumbria eind 866, viel in 870 ook East Anglia. Een jaar later was het pas echt feest. Toen vervoegde het Grote Zomerleger van de Deense koning Bagsecg zich bij de strijdmacht van Ragnars zonen. Tegen 874 ging Mercia voor de bijl. Het Wessex van Alfred de Grote bleek een ander paar mouwen. Niet alleen hield Wessex als enige Angelsaksische koninkrijk stand, Alfred de Grote wist ook de Vikingen te verslaan bij de Slag van Edington in 878.

Maar het kwaad was al geschied. Wessex bleef dan wel gespaard, het Verdrag van Wedmore bepaalde dat de Vikingen hun veroverde gebieden in nagenoeg het hele noorden en oosten van Engeland mochten houden. In een gulle bui gaf Alfred de Grote ze ook nog eens Essex. In ruil liet de Deense koning Guthrum zich dopen. Voortaan hadden de Denen hun eigen Engelse grond waar hun wil wet was: de ‘Danelaw’. Tenminste, tot de Wessex-Mercische Æthelstan hen begin 10de eeuw in de pan hakte.

Noem hem gerust de eerste échte koning van Engeland.

En hoe het met Ragnars moordenaar, koning Ælla afliep? Volgens de Angelsaksische Kroniek sneuvelde de Northumbrische vorst eervol op 21 maart 867 in de slag bij York. Typisch. Voor West-Europese kroniekschrijvers waren Vikingen heidense schurken. Al hun aandacht ging naar het verheerlijken van de dappere Frankische en Angelsaksische leiders die hun koninkrijkjes beschermden tegen dit Noorse schorriemorrie.

De IJslandse saga ‘Ragnarssona þáttr’ vertelt een minder nobel einde. Ragnars zonen veroordeelden hun vaders moordenaar tot de ‘bloedarend’. Bij dit weinig smakelijke folterritueel werd de konings ribbenkast langs achteren opgehakt, waarna Ivar en co zijn longen door zijn borst rukten en over zijn schouders drapeerden als een stel vleugels. Klinkt verschrikkelijk? Ragnar had Ælla toch vooraf netjes gewaarschuwd voor zijn zonen?

Dit artikel is geschreven door Matthias Van de Velde. Hij komt uit de verguisde carnavalsstad Aalst en studeerde Klassieke Geschiedenis en Europese Politiek aan UGent. Hij is nog steeds boos dat hij als 6-jarige dreumes niet mee mocht toen ‘Bram Stoker’s Dracula’ en ‘Jurassic Park’ in de bios draaide. Hij schrijft nooit een woord te veel, tenzij hij zich laat gaan.

Vergelijkbare Top 10 Lijstjes

• 10 Beroemde Noorse Goden
• 10 Beroemde Vikingen uit de geschiedenis
• 10 Scandinavische Namen: Moderne Vikingnamen uit de oudheid
• 10 Onbekende Scandinavische Viking-Goden

Meer geschiedenis lijstjes van Matthias

• 12 Werken van Hercules
• 10 Griekse Mythen
• 10 Weetjes over Pompeii & de Vesuvius uitbarsting
• Keizer Nero – 10 Weetjes over de beroemdste Keizer van het Oude Rome
• Caligula – 10 Weetjes over de beruchte Romeinse Keizer
• 10 Weetjes over Arminius en de Slag bij het Teutoburgerwoud
• Spartanen – 10 Weetjes over deze brute strijders uit de oudheid
• 10 Weetjes over Al Capone – Amerika’s beroemdste gangster.
• 10 Weetjes over Frankenstein en zijn Monster
• MKUltra: 10 Weetjes over de beroemde CIA-operatie
• 10 Weetjes over Gladiatoren en de Gladiatorengevechten
• Napoleon Bonaparte – 10 Merkwaardige weetjes over “le petit gereral”
• 10 Weetjes over Niccolò “het doel heiligt de middelen” Machiavelli
• Top 10 Gestoorde Koningen en Koninginnen in de Geschiedenis
• 10 Weetjes over de geschiedenis van het Romeins Colosseum
• Top 10 Brute historische martelmethoden