Top 10 Nederlandse Zeehelden uit de Zeventiende Eeuw

Als je denkt aan een zeeheld, dan verschijnt vast het beeld van een bebaarde zeebonk op je netvlies. Compleet met houten been en papegaai op de schouder! Eigenlijk moet je werkzaamheden van deze mensen vergelijken met die van de marine. Hieronder tref je een lijst van zeventiende-eeuwse zeehelden aan uitgaande van het aantal prenten, dat is gepubliceerd per zeeheld.

10. Pieter Florisse – 9 prenten

Vrijwel elke inwoner van Hoorn heeft wel gehoord van Pieter Florisse. Zo is er in de plaats een straat vernoemd naar deze zeeheld. In de Grote Kerk van Hoorn kun je het marmeren praalgraf – dat ter ere van Pieter Florisse is opgericht – bewonderen. Ook os het een feit dat de Nederlandse marine maar liefst vier schepen naar hem heeft vernoemd. Hoewel van de eerste jaren van Florisse’s carrière niet veel bekend is, gaat men ervan uit dat hij ooit begonnen is als kapitein op de koopvaardij. Het duurde tot 1652 – het jaar waarin de eerste Engels-Nederlandse oorlog uitbrak – toen zijn naam vaak genoemd werd door zeevaarders. Al snel promoveerde Pieter Florisse tot kapitein. Hij heeft onder meer deel uitgemaakt van de Slag bij de Singels, de Driedaagse Zeeslag en de‘Portugees-Nederlandse oorlog. Pieter Florisse stierf op 8 november 1658 in de ‘Slag in de Sont’ ter hoogte van Kopenhagen.

9. Jacob van Heemskerck – 10 prenten

Op 25 april 1607 – bij Gibraltar – overleed Jacob van Heemskerk. Voor het eerst in de Nederlandse geschiedenis werd een zeevaarder geëerd als zeeheld. Op het grafschrift van Jacob van Heemskerk – begraven in de Oude Kerk van Amsterdam – prijken woorden van Pieter Corneliszoon Hooft. Het harnas, waarin hij is gestorven, kun je bewonderen in het Rijksmuseum. Het moge duidelijk zijn dat aan deze verering ware heldendaden vooraf gingen. Misschien wel het meest legendarische avontuur was zijn deelname aan Willem Barents’ derde reis, die hen bracht naar Nova Zembla. Hier wist men de barre winter te overleven. Onder de bezielende leiding van Jacob van Heemskerk kwam het schip op 1 november 1597 weer aan in Amsterdam. Gedurende zijn loopbaan op zee was het er Van Heemskerk niet om te doen zoveel als mogelijk guldens te verdienen. Jacob van Heemskerk stond bekend als een man van eer.

8. Johan Evertsen de Oude – 16 prenten

Ook Johan Evertsen de Oude wordt genoemd als zeeheld. Uit een bewaard gebleven scheepsverslag van oktober 1618 blijkt dat hij toen al werkzaam was als kapitein. In 1624 volgde de benoeming tot ‘vast kapitein’. Johan Evertsen verwierf faam in de strijd tegen de Duinkerker Kapers. Tijdens de eerste Engels-Nederlandse oorlog speelde hij een grote rol van betekenis. Daarna wilde hij een leven aan het vasteland opbouwen. Toen zijn broer – Cornelis Evertsen – sneuvelde tijdens de ‘Vierdaagse Zeeslag’, deed men een dringend beroep op Johan. Plichtsgetrouw als hij was, zette Johan Evertsen voet aan boord van de ‘Walcheren’. Precies zeven weken later – op de eerste dag van de Tweedaagse Zeeslag – werd een van zijn benen afgeschoten. De dag erna stierf Johan Evertsen de Oude aan zijn verwondingen.

7. Jan van Galen – 17 prenten

Noodgedwongen bouwde Jan van Galen een bestaan op in de zeevaart. Zijn vader overleed op jonge leeftijd; het gezin, waarin Jan opgroeide, leefde in grote armoede. Hoewel Van Galen niet bekend was met het vak, ging het hem goed af. Nadat hij enkele jaren had gevaren als luitent-commandeur op een klein schip, trad hij in 1630 toe tot de ‘directie voor Vaart op het Oosten en Noorwegen’. Het betrof een particuliere organisatie met als doel het bijstaan van de oorlogsvloot. Als kapitein op de ‘Maurits’ wist Jan van Galen onder meer twee Duinkerker kapers te veroveren. Tijdens deze strijd – de eerste Engels-Nederlandse oorlog – behaalden de Nederlanders weinig overwinningen. De veroveringen van Jan van Galen werden dan ook groots gevierd. De beste man ontving een gouden ereketen. Na zijn dood viel Jan van Galen een enorme heldenverering ten deel. Zo is op zijn graf – in de Nieuwe Kerk in Amsterdam – een praalgraf opgericht.

6. Jacob van Wassenaer Obdam – 18 prenten

In de geschiedenisboeken wordt Jacob van Wassenaer Obdam omschreven als Nederlandse admiraal. Er zijn welgeteld 18 prenten van de man opgetekend. Hierbij dient meteen te worden opgemerkt dat Jacob van Wassenaer Obdam niet bekend staat als heldhaftig bevelhebber. Sterker nog, er zijn diverse verslagen gevonden waarin hem een zwakke, weinig agressieve houding wordt verweten. Toch is er een praalgraf opgericht voor Jacob van Wassenaer Obdam. Hij was dan misschien niet de meest heldhaftige zeeman, wel stond hij aan de basis van de modernisering van de Nederlandse vloot. Zo gaf hij leiding aan het verbeteren van zowel de schepen als ook de tactiek. Omstreeks 1665 werd pijnlijk duidelijk dat het aantrekken van mensen uit de koopvaardijvloot – zoals Nederland van oudsher gewend was om te doen – niet tot de gewenste successen leidde. Jacob van Wassenaer Obdam was een groot voorstander van het organiseren van de zeevaart volgens de inzichten van het Nederlandse leger.

5. Witte Corneliszoon de With – 21 prenten

In tegenstelling tot vele van zijn collega’s, heeft Witte Corneliszoon de With – bij leven bekend als ‘dubbelwit’ – de zeedienst niet van huis uit meegekregen. Van knopenmaker en lijndraaier tot wantsnijder en zeilmaker; eerst probeerde hij allerlei baantjes aan de wal. Ook het vak van kleermaker paste Witte Corneliszoon de With niet. Op 21 januari 1616 ging hij aan boord van de Gouden Leeuw. In slechts enkele jaren tijd werkte de vastberaden De With zich op van kajuitsjongen tot luitenant. Zijn zeeloopbaan bracht hem over de hele wereld. Opmerkelijk was zijn eerbesef; toen hij in 1638 werd beschuldigd van plichtsverzuim, liet hij een officieel onderzoek instellen om zijn naam te zuiveren. Witte Corneliszoon de With werd geheel in eer hersteld. Na een heldhaftige strijd stierf hij op 59-jarige leeftijd voor de kust van Zweden. Het verhaal gaat dat men zijn degen pas na zijn dood uit zijn handen heeft gepakt. Witte Corneliszoon de With weigerde gewoonweg om het wapen vrijwillig af te staan.

4. Pieter Pietersen Heijn – 21 prenten

Als de melodie van ‘Een triomfantelijk lied van de Zilvervloot’ wordt ingezet, zingt vrijwel iedereen de eerste woorden: ‘Heb je wel gehoord van de zilveren vloot?’. In 1844 schreef J.P. Heije de tekst van dit eerbetoon aan Pieter Pietersen Heijn. Zijn naam is onlosmakelijk verbonden aan de verovering van de Spaanse Zilvervloot. Dit feit speelde zich af in het jaar 1628. Onder aanvoering van Pieter Pietersen Heijn onderschepte men maar liefst 11.509.425 gulden. De stadhouder had recht op 10% van de winst; de inspanningen van Piet Heijn werden gewaardeerd met 6.000 guldens, die van de overige bemanningsleden met 200 guldens per man. Ook veroverde de Nederlandse zeevaart toen 15 schepen. Misschien nog wel belangrijker was dat Spanje een enorm verlies – de opbrengst van deze goud- en zilvertransporten werd aangewend om de strijd tegen de Nederlandse opstandelingen te bekostigen – kreeg te verduren. Hoewel hij genoot van alle lof en waardering, kon Pieter Pietersen Heijn het niet nalaten om op te merken dat zijn eerdere wapenfeiten meer erkenning verdienden.

3. Cornelis Tromp – 31 prenten

Cornelis Tromp schopte het tot opperbevelhebber van de Nederlandse én Deense vloot. Overigens gingen hier de nodige dubieuze voorvallen aan vooraf. Vooropgesteld, Cornelis Tromp heeft zijn zeeheldenstatus te danken aan eigen inzet en moed. Het feit dat zijn vader een alom gewaardeerde admiraal was heeft hem wel de nodige credits opgeleverd. Deze kwamen Cornelis Tromp gedurende zijn loopbaan goed van pas! Zijn meest memorabele wapenfeiten speelden zich af tijdens de laatste drie slagen van de derde Engels-Nederlandse oorlog. Volgens de verhalen heeft Tromp toen gestreden met ‘felle eerzucht’. Opmerkelijk is dat hij als vlootcommandant zijn eerste – én enige – overwinning boekte, toen hij onder de Deense vlag voer. Als een van de weinige zeehelden stierf Tromp niet op zee; op 26 mei 1691 bezweek zijn lichaam als gevolg van drankzucht.

2. Maarten Harpertszoon Tromp – 44 prenten

Met maar liefst 44 prenten op zak verslaat vader Tromp zijn zoon Cornelis in dit overzicht. Ook heeft de Nederlandse marine verschillende schepen vernoemd naar Maarten Hapertszoon Tromp. De Slag bij de Singels – op 9 december 1653 – staat bekend als zijn grootste overwinning. Volgens de verhalen voer Maarten Hapertszoon Tromp toen met een bezem in zijn mast. Dit stond symbool aan vijanden wegvegen uit de zee. Overigens voerde hij tijdens zijn werkend bestaan als zeeman lange tijd een interne strijd. In Witte Corneliszoon de With heeft hij vaak zijn meerdere moeten erkennen. Na diens dood werd hij Tromp aangesteld als bevelhebber. Niet veel later stierf Maarten Hapertszoon Tromp tijdens de Slag bij Ter Heijde. De Britse vloot bleek te sterk; Tromp werd dodelijk getroffen in zijn borst en was op slag dood.

1. Michiel Adriaanszoon de Ruyter – 45 prenten

Michiel de Ruyter is de onbetwiste aanvoerder van de lijst der Nederlandse zeehelden. Niet alleen nam hij deel aan oorlogen tegen piraterij in de Middellandse Zee en in de Oostzee, ook speelde De Ruyter een belangrijke rol tijdens de eerste drie Engels-Nederlandse oorlogen. Al op 11-jarige leeftijd zette hij voet aan boord van een schip. In de daaropvolgende jaren werkte hij zich op tot de grootste admiraal van zijn tijd. Opmerkelijk aan zijn loopbaan is dat hij dienstverbanden bij de staat en reders afwisselde met periodes, waarin hij zich als zelfstandig ondernemer bezighield met de walvisvaart. Tijdens de Slag bij Agosta stierf Michiel de Ruyter op 69-jarige leeftijd aan de complicaties van een schotwond.