De meesten van ons kennen de Noorse goden Odin, Thor en Loki al, bijvoorbeeld uit de recente Thor films, of via andere bronnen (Avengers films?). Andere bekende goden uit de Scandinavische mythologie zijn bijvoorbeeld de vrouw van Odin, Frigg, en Freya, de godin van vruchtbaarheid. Maar er zijn ook een aantal goden die in de mythologische verhalen uit die tijd beschreven worden, maar op een of andere manier nooit de naamsbekendheid gekregen hebben als hun collega goden.
De populariteit van de verschillende Scandinavische goden van tegenwoordig weerspiegelt ruwweg hun populariteit in hun eigen tijdperk. Ook toen was Odin, de oppergod, een van de belangrijkste figuren, en ook Thor was een populair figuur. Deze verhouding geldt echter niet voor alle goden! Loki was namelijk geenszins populair, men probeerde hem juist te vermijden. Destijds waren de goden er voornamelijk voor belangrijke situationele gebeurtenissen in het leven. Wanneer je op zee was, en er een storm aan kwam, was het bijvoorbeeld veel voordeliger om te offeren aan de zeegod Njord of Aegir, of zijn gemaal Ran en haar dochters. Wanneer je een krijger was, dan had je vaak Odin als favoriete god, terwijl Thor eigenlijk veel populairder was onder de boeren en werkende man (Thor is namelijk helemaal niet de god van oorlog, maar van de donder en (kleinschalig) van gevechten). Tyr is de god van de oorlog. Hem zullen we zo nog tegenkomen.
Wat hieruit blijkt is dat je als praktiserende Viking dus baat had bij het weten welke god bij welke situatie hoorde, en welke goden van toepassing waren in welke omgeving. Er waren echter een hoop goden, voor een plethora aan situaties, dus het was niet zomaar een simpele beslissing tussen Odin, Thor of Loki. Met alleen Odin, Thor en Loki kwam je er niet in het dagelijks leven!
We willen de moderne Viking dan ook een handje helpen met deze lijst. We hebben een tiental onbekende Scandinavische goden bijeen geraapt en ze hieronder beschreven. Er zit natuurlijk geen echte volgorde van onbekendheid in. De volgorde is compleet arbitrair, behalve dat deze goden in principe vaak onbekend zijn bij het grote publiek.
Voordat we beginnen, nog even een korte toelichting tot het Noorse pantheon: er zijn twee ‘soorten’ goden, de Aesir en de Vanir. Odin en zijn kameraden zijn van de Aesir, maar in het begin der tijden hadden zij een oorlog met een andere goddelijke stam, namelijk de Vanir. Om die oorlog uiteindelijk te eindigen werd er een vredesverbond besproken en om het te versterken werden aan weerszijden goden uitgewisseld. Een aantal goden danken hun specialiteit (en soms hun bestaan) aan deze vredespact!
10. Hoenir de Stille
Hoenir was een broer van Odin, en hij is vooral bekend om zijn onvermogen om beslissingen te maken. Hoenir is een van de Aesir goden die wordt overgeleverd als garantie voor vrede aan de Vanir. Samen met een andere god Mimir (meer over hem later) werd hij naar Vanaheim gestuurd (Vanaheim is het rijk van de Vanir. De clue zit hem in Vana, ‘van de Vanir’ en Heim, ofwel ‘huis, thuis’). Vanwege zijn komaf kreeg Hoenir daar een leiderschapspositie, maar hij bakte er niet veel van. Hij kon simpelweg nooit beslissen! De Vanir kwamen er namelijk snel achter dat hij behoorlijk besluiteloos was, en dat hij eigenlijk alle beslissingen maakte op basis van Mimir’s advies.
Wellicht vanwege zijn besluiteloosheid staat Hoenir bekend als (een van de) god van de stilte. Hij is blijkbaar zo stil geweest dat hij zijn eigen bekendheid niet heeft kunnen voorspoedigen, want bijna niemand tegenwoordig heeft van hem gehoord. Overigens is hij wel een van de goden die Ragnarok overleeft. Ragnarok is het einde der tijden, wanneer de goden in een laatste strijd met de reuzen op epische wijze bijna allemaal zullen omkomen, en de wereld herboren wordt. Dan blijkt de stille besluiteloosheid van Hoenir toch een gunstige eigenschap te zijn.
9. Mimir de koppige
Mimir was een van de Aesir goden, en samen met Hoenir een van de uitwisselingsgoden die naar Vanaheim reisden en daar voorspoedig leefden, totdat Mimir’s hoofd van zijn lichaam werd gescheiden. Toen de Vanir in de gaten kregen dat Hoenir een draaikont was die niet wist wat hij wou, en al zijn advies bij Mimir haalde, werden de Vanir boos (ze voelden zich wellicht verraden door de Aesir, die beloofden de beste goden als gijzelaars te sturen, en vervolgens een minkukel als Hoenir weggaven) en zodoende onthoofden ze Mimir. Waarom Mimir en niet Hoenir? Simpel, Hoenir was, ondanks zijn onkunde, een broer van Odin, en zulke dingen doe je nu eenmaal niet. Mimir was veel minder nauw verwant aan Odin, en het was dus veel makkelijker om de frustratie op hem te uiten. Zo ging dat nu eenmaal in die tijd…
De meeste stervelingen zouden door onthoofding toch enigszins belemmerd zijn, maar Mimir had er geen last van. Hij was immers de god van de kennis. Daarnaast had Odin ervoor gezorgd dat hij na de onthoofding Mimir’s hoofd terug kreeg van de Vanir, zodat hij het kon beheksen en voor later gebruik kon bewaren. Zo blijft Mimir tot Ragnarok een adviserend hoofd voor Odin en de Aesir.
Mimir had als god van wijsheid de Mimisbrunnr ter beschikking, ofwel de ‘bron van Mimir’ (inderdaad, brunnr betekent bron!). Het water uit deze bron schonk de drinker ervan wijsheid en een glimp van de toekomst. Het verhaal wil dat Odin, altijd belust op meer kennis, één van zijn ogen heeft opgeofferd aan Mimir om uit de bron te mogen drinken.
8. Gefion, dame met de ploeg
Gefion is een godin van vruchtbaarheid, voornamelijk gespecialiseerd in teelt. Dat valt wel op te maken uit haar symbool, de ploeg. In de saga’s stuurt Odin Gefion er op uit om meer land te vinden. Ze bezoekt een grote Zweedse koning genaamd Gylfi, en maakt een deal met hem. Ze mag zoveel land hebben als ze in 24 uur kan beploegen met behulp van vier ossen. Gylfi ziet het risico hiervan niet zo zeer en stemt toe, waarop Gefion even snel langs wipt bij de reuzen in Jotunheim. Hier wordt het verhaal opmerkelijk, want Gefion heeft namelijk snel vier zonen met een van de reuzen, en verandert deze in ossen. Dit soort dingen gebeuren nu eenmaal, in de Scandinavische mythologie. Denk er niet te veel over na! Met de reuzen ossen ploegt Gefion zo’n grote ploegvoor (gleuf in de aarde) dat deze volloopt met water, en tegenwoordig is het de grote inham genaamd Malaren, in de provincie Stockholm, en Sjaelland, een van de eilanden in Denemarken.
Tevreden met het werk van die dag trekt Gefion zich terug naar Sjaelland, en raakt uiteindelijk verstrengeld in een relatie met Skjold, een van de zonen van Odin. Ze krijgen nog een handvol zonen, en ditmaal verandert ze hen niet in ossen. Sterker nog, deze zonen vormen het Deense koningshuis, volgens de mythen.
De naam Gefion komt van Ged Fia, oftewel de maagdelijke. Ze wordt dan ook vaak gezien als de godin van de maagdelijkheid. Vraag niet waarom. Gefion’s oorspronkelijke mythe maakt haar veel meer een godin van vruchtbaarheid. Maagden maken doorgaans geen zonen en veranderen ze al helemaal niet in ploeg-ossen. Echter, een godin van vruchtbaarheid was er al (Freya) en dus moest Gefion waarschijnlijk genoegen nemen met maagdelijkheid.
7. Tyr, de helpende hand
Tyr is dé god van de oorlog. Hij wordt meestal verward met ofwel Odin, ofwel Thor, maar wanneer we het over grootschalige machtsstrijd hebben, dan is het eigenlijk Tyr die we moeten aanbidden. Daarnaast is Tyr een enorm dappere vent, en hij mist een hand. Hoe komt dat?
Laten we beginnen bij het begin. Loki, de god die iedereen tegenwoordig kent als Tom Hiddlestone, was eigenlijk een nogal merkwaardig individu, en had onder andere nogal opmerkelijke kinderen. Èén daarvan is Fenrir, een enorme reusachtige wolf. De goden waren nogal bezorgd dat Fenrir bloeddorstige vernietiging zou verspreiden (zeer waarschijnlijk, gezien zijn aard en formaat), en dus besloten ze om hem vast te binden. Na een aantal kabels en touwen te hebben geprobeerd, leek het onmogelijk om de wolf te binden, totdat er een magisch koord werd uitgevonden (het magische koord was gemaakt van onmogelijke dingen, zoals de wortels van een berg, de baard van een vrouw en het geluid van een kat, en omdat deze dingen zo zeldzaam zijn, is het koord nagenoeg onbreekbaar.
Logisch, toch?). De goden gingen naar Fenrir met het koord en daagden hem uit om dit koord te proberen te breken, gewoon, voor de lol. Fenrir echter rook lont, en eiste dat een van de goden zijn hand in de muil van de wolf legde als garantie dat ze hem zouden loslaten als hij het koord niet gebroken kreeg. Dappere Tyr stapte als vrijwilliger naar voren en legde zijn arm in de muil van het beest. Fenrir kreeg het magische draad inderdaad niet gebroken, en de goden waren tevreden, nu hadden ze de wolf voorgoed gebonden. Echter, als wraak voor de gemene truc die op hem was gespeeld beet Fenrir de hand van Tyr af. Daarom is Tyr altijd afgebeeld als een éénhandige krijger.
6. Sigyn, de trouwste
Totaal in de schaduw van de ondeugdelijke en oproer makende god Loki staat zijn officiële gemalin, Sigyn. Ze wordt nauwelijks gemeld in de Noordse mythologie, behalve in het verhaal dat vertelt hoe Loki, als hij het uiteindelijk toch echt te bont gemaakt heeft, aan een steen geketend word, en een slang boven het hoofd gepositioneerd krijgt, wier gif constant op zijn hoofd drupt. Sigyn is de enige onder de goden die medelijden heeft met Loki, en om haar man de gruwelijke marteling te besparen, houdt zij tot in het einde der dagen een grote kom boven het hoofd van Loki, opdat het gif in de schaal valt.
Echter, een schaal is maar een schaal, en zodoende raakt de schaal eens in de zoveel jaren vol. Dan moet Sigyn de schaal legen in een nabij gelegen stroompje, en op dat moment drupt het gif weer op Loki. Hij rukt en trekt dan zó hard aan zijn ketenen van pijn, dat de hele wereld beeft. Dit kennen wij stervelingen ook wel als het fenomeen ‘aardbeving’.
[criteo]5. Vidar, de zolen-verzamelaar
Stille wateren diepe gronden, zo gaat het gezegde. Dit is zeer van toepassing op de god Vidar, die ook wel de bijnaam ‘de Stille God’ heeft. Nog een stille god dus. Je kan al wel achterhalen dat verlegen zijn in het oude Scandinavië niet zeer gewaardeerd werd!
Vidar zegt nooit ofte nimmer een woord, maar dat maakt hem niet minder een man van daden. Zijn enige doel in het leven is het doden van Fenrir (hem kwamen we al eerder tegen). Vidar heeft daar een nobel motief voor, want de voorspelling is namelijk dat Fenrir de vader van Vidar, Odin, zal oppeuzelen. Hij krijgt uiteindelijk zijn wraak door met één voet de onderkaak van Fenrir aan de grond te houden, en vervolgens met zijn zwaard door het gehemelte van de reuzenwolf te boren. En dat alles zonder één woord te zeggen.
Vidar draagt, als bescherming tegen de vlijmscherpe tanden van Fenrir, een schoen met enorme leren zool. De mythe wil dat deze zool gemaakt is van de restantjes leer die over de jaren heen weggegooid zijn door schoendragers over de hele wereld.
4. Sol de vluchtige zonnegodin
In de meeste mythologieën is de god of godin van de zon een van de belangrijkste entiteiten. Dit is niet het geval in de Scandinavische mythologie, want Sol, godin van de zon, komt nauwelijks in de verhalen voor. Sol is de naam van de zonnegodin, en zij wordt achtervolgd door een wolf genaamd Sköll. Vandaar dat de zon van Oost naar West trekt, over de periode van een dag, dit is Sol die op de vlucht is. Hetzelfde is overigens het geval voor haar broer Mani, oftewel de maan, die op zijn beurt achtervolgd wordt door de wolf Hati.
Sol heeft een grote kar die getrokken wordt door twee paarden genaamd ‘vroege vogel’ en ‘heel snel’. Toepasselijke namen voor iemand die van dagenraad tot zonsondergang op de vlucht is. Overigens zijn er historische momenten geweest wanneer Sol toch echt wordt ingehaald door Sköll. We spreken dan namelijk van een zonnen eclips. Ze weet tot nu toe echter iedere keer te ontkomen. Als het einde der dagen (Ragnarok) eindelijk zover is, dan zal zowel de zon (Sol) als de maan (Mani) worden ingehaald door Sköll en Hati, en dan zal er een lange duisternis vallen. Maar voorlopig blijft Sol nog een tijdje vluchten.
3. Hermod
Niet ter verwarren met Hermus, de boodschapper-god van de Grieken! Toen Loki (voor de lol) de geliefde god Baldur had laten ombrengen zat iedereen (behalve Loki) in zak en as. Hermod was een van de zonen van Odin en kreeg na de dood van Baldur de nobele taak om af te dalen naar de onderwereld en om Baldur’s leven te pleiten. De godin van de onderwereld, Hel (dochter van Loki) gaf Hermod toestemming om zijn broer mee terug te nemen, op voorwaarde dat ieder levend wezen op aarde oprecht bedroefd was en om de dood van Baldur traande.
Vol goede moed gingen Hermod en zijn moeder op zoek naar alle levende wezens, en samen vroegen ze iedereen om te huilen om de dood van Baldur. Merkwaardig genoeg wordt er vermelding gemaakt van grienende stenen, die waren blijkbaar ook ‘levend’ genoeg om mee te tellen. Echter, één wezen, de reuzin genaamd Thokk, weigerde. Het zou kunnen zijn dat in het geheim Loki zich had vermomd als Thokk (zeer waarschijnlijk). Hermod faalde dus in zijn missie, en Baldur bleef netjes in de Hel, tot het einde der tijden. Een gelukje heeft hij wel, hij is een van de weinigen die Ragnarok overleeft.
2. Elli, het gigantische oude wijf
Elli heeft als bijnaam de reusachtige (gigantische, grote, hoe je het wil) oude wijf. Ze is sterk genoeg om Thor uit te dagen (en te winnen) in een worstel wedstrijd. Maar laten we wel eerlijk zijn, er was een truc verborgen achter die match. Hoewel Elli de zwakste reuzin is in het reuzenland Utgard, is ze ook de personificatie van ouderdom, en niemand kan winnen van de ouderdom! Zelfs Thor niet. Helaas, Thor, je zal toch echt op een gegeven moment aan je rimpels moeten werken.
1. Kvasir de spuuggod
Op nummer 10 stond Hoenir en op 9 Mimir, en met hen hebben we de strijd tussen de Asen en de Vanir geïntroduceerd. Kvasir was samen met Hoenir en Mimir deel van de uitwisselingsgoden, maar daarnaast was Kvasir ook een creatie van deze vrede. Namelijk, als bevestiging van de overeenkomst spuugden zowel Vanir als Asir in een kom, en van het spuug in deze kom maakte Odin de god Kvasir. Zijn naam betekent dan ook (in het Oud Noors) speeksel.
In essentie is Kvasir dus een mix van alle goden die die dag aanwezig waren. Hij heeft dan ook een opmerkelijke combinatie van krachten, maar is vooral erg wijs. En dat is niet per se goed in de Noorse mythologie…
Kvasir wordt op grove wijze vermoord niet lang na zijn genese, door twee dwergen die zijn bloed willen hebben. Ze mengen zijn bloed met honing en creëren zo Kvas, ofwel de Mede van Inspiratie. Deze drank werd bekend als de drank die wijsheid overbracht en natuurlijk was Odin de eerste in de rij om het te proeven. Een ietwat morbide, maar ja, de Scandinaviërs van toen hadden een levendige fantasie.
De lijst met onbekende goden is nog lang niet af, maar deze tien waren een leuke greep uit de ruime collectie. En hoewel sommige verhalen in mythologische verhalen (Scandinavische, of welke dan ook) soms erg fantastisch en absurd in onze oren klinken, gaat het niet om de letterlijke betekenis, maar om de figuurlijke. Hoe langer je in die tijd moest nadenken over die betekenis, hoe beter het verhaal was, want om de lange saaie nachten door te komen had je veel meer aan een verhaal dat je nog een uur of twee langer bezig hield dan de verteller nodig had om het te orakelen. Maar goed, dat maakt de verhalen zelf niet minder vreemd…
Vergelijkbare Top 10 Lijstjes
- Ragnar Lodbrok Weetjes – De ster van Vikings
- 10 Beroemde Noorse Goden
- 10 Beroemde Vikingen uit de geschiedenis
- 10 Scandinavische Namen: Moderne Vikingnamen uit de oudheid
