In ons dagelijks leven consumeren we tal van vruchten, noten en groenten, maar wist je dat veel van deze voedingsmiddelen eigenlijk creaties zijn van menselijke vindingrijkheid? Dit artikel onthult de verrassende oorsprong van tien alledaagse voedingsmiddelen, die door selectieve teelt en genetische manipulatie door de mens zijn ontwikkeld. Van de oranje wortel met een Nederlands tintje tot de exotische boysenbes.
1. Kool, Broccoli, Bloemkool, Boerenkool, en Meer
Deze groenten, waaronder kool, broccoli, bloemkool, boerenkool, spruitjes, koolrabi, en enkele nauw verwante groenten, zijn allemaal afkomstig van dezelfde plantensoort: Brassica oleracea, beter bekend als wilde mosterd. Ongeveer 2.500 jaar geleden begonnen de oude Romeinen en Grieken met het selectief kweken van wilde mosterd met grotere bladeren, wat resulteerde in de groenten die we nu kennen als boerenkool en brocolli. Deze selectieve teelt leidde uiteindelijk tot de ontwikkeling van de verschillende groenten die we vandaag de dag eten.
2. Sinaasappel
De sinaasappel, zoals we die nu kennen, is een kruising van de pomelo en de mandarijn. De pomelo is bijna net zo bitter als de grapefruit, terwijl de mandarijn zoet is. De sinaasappel kent zijn oorsprong in Zuid-China. Door de jaren heen hebben mensen verschillende variëteiten van sinaasappels gekweekt door selectieve teelt.
3. Pinda
De moderne pinda is een hybride van twee eerdere soorten pinda’s: Arachis ipaensis en Arachis duranensis. Deze planten werden oorspronkelijk gevonden in de Andesvalleien tussen Bolivia en Argentinië en in Bolivia. Onderzoekers ontdekten dat de vroegste bewoners van Zuid-Amerika de Arachis duranensis meenamen naar het huidige Bolivia, waar bijen uiteindelijk beide soorten kruisten, wat resulteerde in de voorouder van de hedendaagse pinda.
4. Banaan
De moderne, gangbare banaan is een door de mens gemaakte hybride van de wilde Musa acuminata en Musa balbisiana bananensoorten. Ongeveer 10.000 jaar geleden ontdekten vroege mensen deze hybride en leerden dat ze nieuwe bomen konden kweken door de scheuten te herplanten. Dit leidde tot de creatie van de moderne banaan. Interessant is dat bananen uitsterven als we stoppen met het planten ervan, omdat ze geen zaden hebben en allemaal dezelfde genetische eigenschappen hebben.
5. Amandel
De amandel is een door de mens gemaakte hybride van de wilde amandel, die berucht is om zijn bitterheid en in aanzienlijke hoeveelheden zelfs dodelijk kan zijn. Wetenschappers vermoeden dat de wilde voorouder van de amandel de Amygdalus fenzliana is, omdat de bomen, zaden en vruchten lijken op de moderne amandel. Deze soort wordt ook gevonden in Armenië en Azerbeidzjan, waar men denkt dat de hedendaagse amandel door mensen is gekweekt.
6. Grapefruit
De grapefruit is een relatief nieuwe hybride, vermoedelijk ontstaan rond 1693 toen Captain Shaddock pomelozaden naar de West-Indië bracht en ze dichtbij enkele sinaasappelbomen plantte. De pomelo en sinaasappel kruisten elkaar, wat leidde tot de creatie van de grapefruit. De grapefruit bleef lange tijd onbekend buiten het Caribisch gebied.
Pas in 1750 werd deze citrusvrucht in Europa bekend, toen Eerwaarde Griffith Hughes er een tegenkwam en het “de verboden vrucht” noemde. De grapefruit bereikte uiteindelijk in 1823 de Verenigde Staten, maar werd aanvankelijk aangezien voor de pomelo.
7. Boysenbes
De boysenbes werd in 1923 gecreëerd door Rudolph Boysen in Orange County, Californië. Boysen, een hovenier, kweekte met succes een hybride door het enten van bessenranken. Walter Knott, een andere boer uit Californië, hoorde over de bes en bracht de hybride weer tot leven op zijn boerderij in Buena Park, Californië. De boysenbes wordt beschouwd als een variant van de braam, maar is eigenlijk een hybride van een braam en een loganbes of rode framboos.
8. Tangelo (Minneola)
De tangelo is een door de mens gemaakte hybride van de mandarijn en de pomelo. De tangelo verscheen voor het eerst in de bossen van Zuidoost-Azië 3.500 jaar geleden, toen insecten de mandarijn kruisten met een vrucht die nauw verwant is aan de grapefruit.
De populaire Minneola werd in 1931 door het Amerikaanse Ministerie van Landbouw (USDA) gecreëerd.
9. Wortel
Wortels waren niet altijd de levendige oranje kleur die we vandaag kennen. Natuurlijke wortels waren oorspronkelijk ofwel wit of paars en waarschijnlijk oneetbaar. De moderne oranje wortel die we nu eten, is een hybride van de gele wortel, die op zijn beurt een hybride is van de witte wortel. De vroegst bekende voorouder van de moderne eetbare wortel verscheen in Perzië in de 10e eeuw. Deze wortels hadden veel kleinere wortels van verschillende groottes. Door selectieve teelt muteerden de wortels van wit of paars naar geel en uiteindelijk naar oranje.
Interessant is de Nederlandse connectie met de oranje wortel. In de 16e en 17e eeuw begonnen Nederlandse boeren met het kweken van oranje wortels, vermoedelijk als een eerbetoon aan Willem van Oranje, de leider van de Nederlandse opstand tegen de Spaanse overheersing. Oranje is sindsdien de nationale kleur van Nederland en de oranje wortel werd een symbolisch teken van de Nederlandse strijd voor onafhankelijkheid. Hoewel dit verhaal wijdverbreid is, suggereren sommige historici en botanici dat de oranje wortel simpelweg het resultaat was van selectieve teelt om de smaak en de landbouwkundige eigenschappen te verbeteren, zonder directe politieke of symbolische bedoelingen.
10. Aardbei
De moderne aardbei is een door de mens gemaakte hybride van de kleinere wilde aardbei. De moderne aardbei verscheen voor het eerst in Frankrijk in de 18e eeuw. Antoine Nicolas Duchesne creëerde de moderne aardbei op 6 juli 1764, toen hij een mannelijke Fragaria moschata (Grote bosaardbei) kruiste met een vrouwelijke Fragaria chiloensis uit Chili. Voordat Duchesne zijn aardbei creëerde, hadden Franse botanici nooit gerealiseerd dat aardbeien mannelijke en vrouwelijke delen hadden.