Aan de vooravond van de Russische Revolutie was heel Rusland in de ban van één man. Een raadselachtige gebedsgenezer uit Siberië. Een groezelige verschijning met een lange onverzorgde baard en hypnotiserende ogen die dwars door je ziel heen priemden. Zijn naam? Grigori Jefimovitsj Raspoetin (1869 – 1916).
De enigmatische zelfverklaarde volksheilige die een haast bovennatuurlijke macht uitoefende over tsaar Nicolaas II en tsarina Alexandra Fjodorovna en dat met een gruwelijke aanslag op zijn leven bekocht. Uiteraard op onnavolgbare wijze. Want volgens de legende wou Raspoetin maar niet dood, toen enkele wraakzuchtige Russische aristocraten in de winter van 1916 een sluw moordcomplot op hun duivelse kwelgeest beraamden.
En springlevend blijft die sinistere wonderdoener inderdaad, decennia na zijn onfortuinlijke einde in het ijskoude water van de Malaya Nevka. Boney M. scoorde in 1978 een stevige hit met ‘Rasputin’, het stampende eurodisco-eerbetoon aan deze onwaarschijnlijke womanizer. In de jaren 90 bleek de bezeten monnik een geliefkoosde booswicht als baardige antagonist in Don Bluths animatieklassieker ‘Anastasia’ en Mike Mignola’s ‘Hellboy’-comics.
Gevierde filmsterren als Lionel Barrymore (oudoom van Drew!), Hammer-veteraan Christopher Lee, Alan Rickman en Gérard Depardieu maten zich de smoezelige monnikspij en bijbehorende kaplaarzen van de gevreesde tsarenadviseur aan. Laatste in het rijtje is de Welshman Rhys Ifans, die in 2021 Matthew Vaughns spionnenspektakel ‘The King’s Man’ van wat raspoetineske hocus pocus voorziet.
Fictiewerken nemen altijd een loopje met hun historisch bronnenmateriaal. Grappig genoeg deden Raspoetins tijdgenoten dat ook al met verve. Want over weinig historische figuren werd bij leven al zoveel quatsch, kul en toogpraat verkocht als deze mysterieuze pelgrim. Na deze 10 weetjes over Raspoetin begrijp je meteen ook waarom!
1. Geboren als een onbenullige Siberische boerenzoon
Begin 20ste eeuw was Raspoetin hét gespreksonderwerp bij uitstek voor wie een woordje wou meepraten over het reilen en zeilen van het machtige tsaristische Rusland. Met zijn groezelige lange baard, sjofele boerenkledij en indringende hypnotiserende ogen was de Siberische gebedsgenezer een onuitputbare inspiratiebron voor krantencartoonisten. Naast zijn opvallend uiterlijk, waren er uiteraard de onthutsende geruchten over Raspoetins vermeende invloed op de Romanov-monarchie en dan vooral tsarina Alexandra. Tussen de opeenstapeling van WO I-lijken door vertelden stoutmoedige soldaten elkaar aan het oorlogsfront sappige roddels over de ranzige mysticus die het aanlegde met de tsarenvrouw en zo achter de schermen als een duivelse poppenspeler de touwtjes van het eeuwenoude Romanov-regime vasthield.
Raspoetin liet niemand onberoerd, zoveel was zeker. Zelfs duizenden kilometers van Sint-Petersburg volgde de Britse Secret Intelligence Service de man met argusogen. Toen enkele maanden na Raspoetins onfortuinlijk dood de Russische Revolutie een einde maakte aan het eeuwenoude tsarenrijk, was iedereen er dan ook rotsvast van overtuigd dat de sinistere wonderdoener de ondergang van de Romanovs had bezegeld. Niet slecht, voor een onbenullige Siberische boerenzoon.
Jawel. De zo gehate en verguisde man die Rusland jarenlang in de ban hield, werd geboren in een allerbescheiden milieu. Baby Grigori Jefimovitsj Raspoetins wiegje stond in het even barkoude als afgelegen West-Siberische dorpje Pokrovskoje aan de Toera-rivier. Zijn ouders Efim Jakovlevitsj Raspoetin en Anna Vasilievna waren ongeletterde boeren en het zag er op die 21ste januari 1869 niet bepaald naar uit dat hun zoon later zijn eenvoudige afkomst zou overstijgen. Op 18-jarige leeftijd schoof de jonge Raspoetin in februari 1887 een ring rond de vinger van Parskjeva Fjodorovna Dubrovnina, de boerenmeid met wie hij vervolgens bij zijn oudjes introk en een gezinnetje stichtte.
Wat een verschil met de grandeur van Sint-Petersburg, de Russische hoofdstad waar Raspoetin nauwelijks 20 jaar later volgens zijn vijanden de tsarenfamilie als willoze marionetten bespeelde. Hoe kon deze onbeduidende boerenzoon uitgroeien tot de meest besproken man van Rusland? Die op de koop toe nog eens eigenhandig de ondergang van de machtige Romanov-dynastie bestendigde?
2. Een jeugd vol vraagtekens
Je kan moeilijk beweren dat Raspoetin als Siberisch keuterboertje al voorbestemd was voor grootse dingen. Raspoetins jeugdjaren vormen namelijk een groot vraagteken. Geschiedkundigen gokken ook maar een beetje als ze zeggen dat-ie op 21 januari 1869 geboren werd. Het kan evengoed twee dagen eerder of later zijn. Ook over Raspoetins naam bestond lang onduidelijkheid. Zo verklaren oudere bronnen weleens dat zijn naam ‘de losbandige’ betekende. Een verleidelijke titel, voor een knul die als enige zijn broers en zussen overleefde en volgens kwatongen zelfs mogelijks een handje in hun vroegtijdige dood had.
Naarmate Raspoetins ster in de Russische hoofdstad rees, beweerden er ook steeds meer tegenstanders dat de mystieke tsarenadviseur als jonge snaak al over bovennatuurlijke krachten beschikte en zich in het dorp liet opmerken met allerlei buitengewoon wrede tijdsverstrooiingen.
Uiteraard is dat allemaal zever in pakjes en deel van de mythevorming. Net als de bezwaarlijk betrouwbare memoires van Raspoetins dochter Maria, die haar vader afschilderde als een soort van Moeder Teresa zonder scheermes. We weten eigenlijk gewoon amper iets concreets over Raspoetins jeugdjaren. En die wereldberoemde naam? Het is veelzeggend dat geschiedkundigen vandaag geloven dat die louter verwijst naar zijn geboorteplaats en zoveel betekent als ‘de plaats waar twee rivieren elkaar ontmoeten’.
3. Plots het goddelijk licht gezien als ‘strannik’
Het had niet veel gescheeld, of de wereld had nooit over Raspoetin gehoord. Dat veranderde allemaal in 1897. Toen kreeg de 28-jarige Raspoetin namelijk plots een acute midlifecrisis. Als je op de barre 19de-eeuwse Siberische boerenbuiten leeft met alweer 10 jaar huwelijk op de teller en een tweede bengel op komst, heb je namelijk geen zin om daarvoor te wachten tot je 40 bent. Zo kwam het dat Raspoetin op pelgrimstocht trok. En waarom ook niet? De groezelige baard had hij toch al.
Zo belandde Raspoetin in het Sint-Nicolaasklooster van Verchotoerje. Kennelijk was dat nogal een openbaring. Als een herboren man keerde de pelgrim terug naar zijn geboortedorpje. Daar ging hij voortaan door het leven als vegetariër en zwoer hij de fles af. Tijdelijk dan toch. Want enkele jaren later zoop Raspoetin zich alle dagen klem in zijn hoedanigheid van spirituele raadsman van de Romanov-dynastie. Maar daarover later meer.
Eerst moest Raspoetin nog een reputatie opbouwen als ‘strannik’, een religieuze pelgrim met praatjes. Op zich was dat geen bijzondere betrekking. In het tsaristische Rusland strompelden er eind 19de eeuw tenslotte wel een miljoen van dat soort vieze vagebonden rond. Deze zelfverklaarde heilige mannen vulden hun dagen met het vastklampen van voorbijgangers voor een aalmoes en het blootvoets afvinken van heilige plaatsen op hun Tripadvisor-bucketlist als ware het speciality coffeebars met gratis wifi.
Iets opzienbarender waren echter de geruchten dat Raspoetin ook nog tot een ander, veel exclusiever kliekje hoorde. Dat van de Chlysten. Over deze sekte vallen heel wat saillante dingen te vertellen. Hun corebusiness bestond volgens criticasters uit twee bezigheden: zelfkastijding en wulpse orgiën. Dat kan tellen. Later, toen Raspoetin grote sier maakte aan het tsaristische hof, beweerde ene Sofia Ivanovna Tjoetsjeva in het jaar 1910 dat de Siberische pelgrim beslist een lidkaart van die Chlysten in de voering van zijn rafelige jas had zitten. Een grove beschuldiging uit onverwachte hoek, want deze dame was tenslotte de gouvernante van de tsarendochters die gilde dat ze Raspoetin in de vorstelijke kinderkamer had aangetroffen.
Raspoetins dochter Maria repliceerde echter in haar memoires dat de gouvernante uit haar nek kletste. Haar vader had weliswaar even gesnuffeld aan de merkwaardige Chlysten-doctrine, maar besloot al snel dat hij niets in die vlezige sekte verloren had. Een kleurrijk figuur overigens, die dochter van Raspoetin. Na de dood van haar vader verhuisde ze naar Amerika waar ze aan de bak ging als leeuwentemmer in het befaamde Hagenbeck-Wallace Circus. Volgens minder geautoriseerde bronnen spoorde ze later ook haar vaders verloren gewaande geslachtsdeel op. Geduld, die bevreemdende historie komt later nog.
Hoe dan ook. De jaren waarin Raspoetin het duffe boerenleven inruilde voor een nieuwe carrière als heilige zwerver, legden de Siberiër alvast geen windeieren. Raspoetin onderscheidde zich al snel van zijn mede-‘stranniki’ met zijn sublieme sociale vaardigheden en ongeëvenaard inlevingsvermogen. In een ander leven was hij beslist een waarzegger of winkeldetective geworden. Zijn aangeboren talent om mensen te lezen en daaruit voortvloeiende reputatie als gebedsgenezer bracht Raspoetin uiteindelijk omstreeks 1903 tot het epicentrum van het Russische Rijk. Sint-Petersburg, de glorieuze hoofdstad waar de Romanov-dynastie al eeuwen de plak zwaaide. Enkele jaren later beitelde hij daar voorgoed zijn vermaledijde naam in de geschiedenistabellen als naaste vertrouweling van Tsaar Nicolaas II Aleksandrovitsj en dan vooral diens echtgenote tsarina Alexandra Fjodorovna.
4. De laatste hoop van tsarevitsj Aleksej Nikolajevitsj Romanov
Goed. Rasputin was ondertussen een ‘heilige zwerver’. Maar van dat slag schrale batsers liepen er zoals gezegd wel meer rond in het eind 19de-eeuwse Rusland. Hoe schopte uitgerekend deze pelgrim uit een verwaarloosbaar Siberisch boerendorpje het tot boezemvriend van de tsarenfamilie? Kwam het door zijn positie binnen de Russische-Orthodoxe Kerk? Goed geprobeerd.
Ondanks koosnaampjes als ‘bezeten’, ‘waanzinnige’ en ‘gekke monnik’ was Raspoetin zelfs niet eens een échte monnik binnen de Russisch-Orthodoxe Kerk. Die droge realiteit ontmoedigde filmstudio Hammer niet om in 1966 het geweldige ‘Rasputin: The Mad Monk’ in de zalen te brengen. Voor een doorwrochte geschiedenisles ben je aan het verkeerde adres, maar de klassieke griezelprent is alleen al voor Christopher Lee’s uitzinnige vertolking als titulaire cenobiet een kijkbeurt waard. De geoefende filmkenner merkt overigens op dat de decors en castleden wel verdacht goed op die van Lee’s simultaan gedraaide ‘Dracula: Prince of Darkness’ lijken.
Even terug naar het rumoerige Rusland aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Je zou denken dat de machtige Romanovs, de tsarenfamilie die al sinds 1613 met ijzeren hand over het Russische Rijk heerste en in het verleden eindbazen als Peter en Catharina de Grote afleverde, wel wat beter te doen had dan over koetjes en kalfjes te keuvelen met een ongewassen Siberische zwerfhond, niet?
Nou, dat zat zo. Toen Raspoetin in Sint-Petersburg belandde, hield tsaar Nicolaas II daar alweer even de troon warm. Na vier dochters (waaronder de legendarische Anastasia) was deze laatste Russische keizer er op 12 augustus 1904 eindelijk in geslaagd om met zijn vrouw tsarina Alexandra Fjodorovna een zoontje op de wereld te zetten. Een cruciale gebeurtenis. Zo’n tsaar mocht dan wel de machtigste man van Rusland zijn, onsterfelijk was hij niet bepaald. De geboorte van Nicolaas II’s eerste én enige zoon Aleksej Nikolajevitsj Romanov ontketende dan ook een verlossende zucht die tot ver buiten de Russische hoofdstad te horen was. Maar niet lang na de fel geanticipeerde geboorte van deze oh zo cruciale tsarevitsj sloeg het noodlot toe. En dat is dan nog een eufemisme. Meteen na het doorknippen van de navelstreng verloor de pasgeboren Aleksej al 1/8ste van zijn grootvorstelijke bloed.
De kersverse troonopvolger leed namelijk aan hemofilie, een erfelijke stoornis in de bloedstolling. Erg onverwacht was dat nou ook weer niet. De gretig met elkaar copulerende Europese vorstenhuizen hamsterden wel meer nare erfelijke ziektes in hun genetisch materiaal. Tsarina Alexandra, geboren als de Duitse prinses Alix van Hessen-Darmstadt, erfde de bloederziekte als kleindochter van de Engelse koningin Victoria en gaf deze als draagster door aan haar zoontje Aleksej. Begin 20ste eeuw was hemofilie nog gruwelijk dodelijk. De gemiddelde levensverwachting was 13 jaar. Dat de pijnlijke ziekte fataal was, wist het tsarenkoppel donders goed. Alexandra’s broertje prins Frederik haalde zijn derde verjaardag niet en het mag een wonder heten dat haar oom, prins Leopold (de hertog van Albany) toch nog 30 werd.
De tsaar en zijn vrouw leefde bijgevolg voortdurend in angst. Een blauwe plek, een bloedneus of een simpel sneetje in de kleine Aleksejs vingertje … Het onschuldigste speelongelukje volstond voor de jonge troonopvolger om aan zijn ernstige inwendige bloedingen te bezwijken. Twee potige matrozen bewaakten de kleine jongen dan ook de klok rond tegen elk kleinste schrammetje. Wanneer de gewrichtspijn opspeelde, droegen ze het jongetje. Een aandoenlijk zicht, daar het baasje steevast gekleed ging in een speciaal op maat gemaakte matrozenpakje.
Kortom, de kleine troonopvolger moest tot elke prijs in leven blijven. En wie daarvoor zorgde, stond voor altijd in krijt bij de Romanovs. Tsaar Nicolaas II liet de beste en duurste dokters aanrukken en zelfs een hele resem wonderpelgrims en andere in magie grossierende helers met hun vieze stinkvoeten over de pas geboende vloer van zijn riante Peterhof-paleis sloffen, maar het zag er niet naar uit dat zijn tsarevitsj puberteit zou halen. En toen kwam Raspoetin.
5. Een wondergenezer met magische krachten?
Stel je eens voor. Je leeft begin jaren 1900 in het barkoude Rusland. Je bent een godsvruchtige tsaar die samen met zijn nog honderd keren godvrezende vrouw hoopt op een mirakel voor je teergeliefde zoontje. Een zoontje dat bovendien de enige troonopvolger is van je eeuwenoude dynastie én lijdt aan hemofilie. Een dan nauwelijks bekende, levensbedreigende ziekte met een gemiddelde levensverwachting van 13 jaar.
’s Werelds gerenommeerdste artsen krabben zich tevergeefs doorheen de haren van hun hooggeleerde bollen voor een behandeling. Je hebt al een hele stoet pelgrims met magische krachten en andere dubieuze wonderdoeners zien passeren en honderden uren tot je god gebeden. Maar niets helpt. En daar wandelt plots een charismatische zwerver binnen die je oogappel op slag geneest. Want dat is min of meer wat er gebeurde. Enkele jaren nadat Raspoetin met zijn inmiddels gedegen reputatie als mystieke gebedsgenezer in Sint-Petersburg aanspoelde, kwam hij in contact met de hopeloze Romanovs. En toen slaagde hij waar al zijn illustere voorgangers faalde. Hij genas de kleine Aleksej na een ongeluk dat het jongetje anders beslist fataal was geworden.
Wat doe je dan als tsaar? Je bombardeert die topgozer toch wel niet terstond als wondergenezer en eersteklas huisvriend, toch? Dat je nieuwe huisvriend annex spirituele raadsman ruikt als een beerput, drinkt als een volgeladen Ierse pub op St. Patrick’s Day en je keurige hofdames bespringt als een gemeenschap geslachtrijpe bonobo’s in volle paartijd? Allemaal bijzaak, toch?
Geschiedkundigen weten één ding zeker. Raspoetin had géén magische helende krachten. Maar hoe slaagde hij er dan wel in om het tsarenzoontje te genezen? Want het staat vast dat Raspoetin Aleksejs bloedingen wist te stoppen. Of beter gezegd: hij hield de tsarevitsj op zijn minst in leven. Hoe hij dat flikte? Daarover zijn wetenschappers het nog steeds niet uit. Al zijn er wel enkele mogelijke verklaringen. Misschien hypnotiseerde Raspoetin de jongen? Daar had de Siberiër anders wel de gepaste creepy dollemansblik voor. Of stopte hij het jongetje wat geneeskundige Tibetaanse kruiden toe die hij tijdens zijn vele omzwervingen had leren gebruiken?
Een andere theorie, is dat de kleine Aleksej aspirine kreeg en Raspoetin dit net ontdekte medicijn kordaat uit het paleisraam kegelde. Het in 1899 op de markt gebrachte acetylsalicylzuur heeft namelijk een bloed verdunnende bijwerking, wat niet meteen handig is bij chronische inwendige bloedingen. Raspoetins dochter Maria beweerde later in haar weinig objectieve memoires dat haar vader magnetisme gebruikte.
Eén ding is zeker. Raspoetin was géén magische gebedsgenezer. Wellicht klaarde hij de klus gewoon door zijn chille voorkomen. De Siberiër stond er namelijk om bekend dat hij het Russische hof binnenwandelde alsof het zijn stamkroeg was. Volgens deze theorie overtuigde de zogenaamde wonderdoener de tsarina om de bemoeizuchtige dokters ver weg van haar zieke zoontje te houden, zodat hij zich rustig hield en de bloedingen niet erger werden. Daar zijn zelfs bewijzen van. In een kort telegram na een bijna rampzalige koetsritje schreef Raspoetin sec “The Little One will not die. Do not allow the doctors to bother him too much.”
Mogelijks vroeg hij de tsarina op andere gelegenheden waarschijnlijk ook of ze daarbij ook even haar hysterische klep kon houden. Wat er ook van zei: Raspoetins aanpakt werkte wonderwel en daarvoor waren de Romanovs hun ongewassen toverdokter vanzelfsprekend eeuwig dankbaar voor.
6. Van wonderdoener naar zondebok van de natie
Dankzij zijn gunstige invloed op het welzijn van de kleine Aleksej genoot Raspoetin al snel een bijzondere positie aan het Russische hof. Tsarina Alexandra droeg de Siberische wonderdoener op handen en welgestelde edelvrouwen wierpen zich zonder al veel moeite in zijn welriekende harige boerenarmen. De doorsnee Rus begreep er geen snars van. Niet gek ook. Aleksejs medische toestand was namelijk een goed bewaard staatsgeheim. De Romanov-monarchie zat begin jaren 1900 sowieso al in slechte papieren.
Toen Nicolaas II in 1894 op de troon kwam erfde hij van zijn vader Alexander III een keizerrijk in verval. De tanende grootmacht maakte een slappe beurt in de Russisch-Japanse Oorlog en het land miste de trein van de Industriële Revolutie. Ondertussen klonk er steeds meer kritiek op de almacht van de tsaar. Kortom, dit was niet meteen het moment om nog wat meer olie op het vuur te gooien met een hoogst onzekere troonopvolging.
Klinkt allemaal erg logisch, maar vertel dat maar eens aan de onwetende bevolking. Verzet tegen Raspoetins aanwezigheid liet dan ook niet lang op zich wachten. Journalisten en politici fulmineerden hevig tegen deze kleurrijke nieuwe raadsman. De Orthodoxe Kerk schreeuwde dat hij een ketter was en de Ochrana, de geheime Russische politie, had hem maar wat graag bij zijn baard uit het Peterhof-paleis gesleept. Ondertussen schikte Raspoetin zich helemaal in zijn rol van sinistere wonderdoener. Daarbij ontkrachtte de tsarenadviseur de aantijgingen niet bepaald.
Integendeel: hij hitste lekker de gemoederen op met zijn seksuele escapades met tal van voorname Russische hofdames en dronken wangedrag. Raspoetins liederlijke levenswandel versterkte uiteraard alleen maar de vulgaire insinuaties over zijn (overigens nooit bewezen) affaire met de tsarina.
Nochtans moest je Raspoetins vermeende macht over de Romanovs met een korreltje zout nemen. Tot 1914 beperkte Raspoetins invloed zich louter tot de gezondheid van de tsarevitsj en wat religieuze huistaakjes. Dat veranderde allemaal met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.
De openingsmaanden van de Grote Oorlog verliepen niet bepaald gunstig voor de Russen. Miljoenen jonge soldaten sneuvelden aan het front. Dus vond tsaar Nicolaas II in september 1915 er niets beter op om zelf maar de Russische troepen te leiden. Niet meteen zijn slimste zet. Nu de tsaar ver weg van huis het opperbevel voerde, kreeg Raspoetin vrij spel. Tsarina Alexandra bedisselde als haar mans plaatsvervanger de interne staatszaakjes en daarbij hielp haar spirituele sidekick met plezier een handje. Als persoonlijke adviseur stak Rasputin zijn vettige vingers in belangrijke regeringsaangelegenheden zoals de benoeming van kerkelijke ambtsdragers, de samenstelling van de ministerkabinetten en naar verluidt had hij ook zo wel zijn mening over Ruslands militaire strategie.
Nu steigerde de Russische elite helemaal. Ze waren niet van gisteren. De tsarina was sowieso al bezwaarlijk geliefd in de hogere kringen en haar Duitse afkomst deed daar in volle oorlog geen goed aan. Geruchten dat Alexandra en haar verderfelijke raadsman spioneerden voor de Duitsers waren niet van de poes. Net als de sappige roddels dat Raspoetin flink van jetje gaf me de anders oh zo kuise tsarina. Het volk volgde gedwee in de haatcampagne. De militaire nederlagen, gesneuvelde jonge Russische zonen en socio-economische wantoestanden vroegen om een zondebok. Raspoetin, de ooit zo onbeduidende keuterboer, die overigens nog steeds geen officieel titel had.
7. Een onverzadigbare womanizer met een geurtje aan
Je voelt het al aankomen. Omstreeks 1915 keerde zowat het hele Russische Rijk zich tegen Raspoetin. Nochtans had de vermaledijde tsarenadviseur al bij al bitter weinig in de pap te brokken. Vandaag zijn historici het eens dat zijn tijdsgenoten heel wat onzin over hun elke dag viraal gaande staatsvijand verkochten. Berucht is bijvoorbeeld de anekdote waarin Raspoetin in een gedistingeerd Russisch etablissement plots zijn fors geschapen geslachtsdeel tevoorschijn toverde en daarbij trots wees naar het geheim van zijn vermeende invloed over de tsarina. Er bestaan veel varianten op dit verhaal … en ze zijn allemaal even onwaar. Maar zelfs de meest groteske leugens en verzinsels hebben een grond van waarheid. Want wat wél klopte, was dat de Siberische gebedsgenezer een onvervalste womanizer was.
Merkwaardig. Raspoetin was namelijk niet meteen moeders mooiste. En je kon de notoire zuipschuit van veel dingen verdenken, maar lichaamshygiëne hoorde daar alvast niet bij. Een bevoorrechte getuige herinnerde zich een penetrerende geitengeur. Raspoetins tafelmanieren droegen ook geenszins bij tot zijn vrouwelijke aantrekkingskracht. Raspoetin slurpte aan lepels alvorens zijn tafelgenoten ermee te bedienen en hij liet al eens een weekje een etensrestje in zijn baard rotten. Volgens andere bronnen vond hij twee verse onderbroeken per jaar ruimschoots voldoende.
En toch vielen tal van vermogende Russische dames bij bosjes voor deze viespeuk. Als we de dochter van een vooraanstaande Russische senator mogen geloven was Raspoetin een wandelende orgasmefabriek. Raspoetins vrouw – want even ter herinnering: hij had al die tijd een gezinnetje met drie kinderen – zag geen graten in de liederlijke levenswandel van haar man. “Hij heeft genoeg liefde voor iedereen”, suste Praskovya.
https://www.youtube.com/watch?v=SYnVYJDxu2Q
En hoe! Niet voor niets bejubelde de Boney M. de legendarische minnaar later in 1978 als “Russia’s greatest love machine”. Geen dubieuze lichaamshygiëne, vieze eetgewoontes en baard met rottende etensresten die daar iets kon tegeninbrengen: “Though he was a brute, they just fell into his arms.” Het nummer leverde de eurodiscogroep flink wat Duitse marken en andere valuta’s op. ‘Rasputin’ prijkte op nummer 1 in de Duitse, Oostenrijkse en Belgische hitlijsten en zorgde zelfs voor een heuse Raspoetin-revival in de Sovjet-Unie. In Nederland moest hij genoegen nemen met een vijfde plaats in de Single Top 100, terwijl John Travolta en Olivia Newton-Johns ‘Summer Nights’ de liefdesmonnik nipt de toppositie in de UK Singles Charts ontzegden.
8. Een waanzinnig moordcomplot
Geboren als een onbeduidend keuterboertje uit Siberië, ontpopte Raspoetin zich tot de meest besproken man van Rusland. Werkelijke elke Rus had wel zijn mening over deze verderfelijke mysticus. Om nog maar van de Russinnen te zwijgen. In de ogen van de tsarina en zijn talrijke vrouwelijke aanbidsters kon Raspoetin geen vlieg kwaad doen. Voor anderen was hij een vieze verkrachter en de zondebok van de natie.
Vijanden en criticasters had de verfomfaaide gebedsgenezer bij de vleet. Voor krantencartoonisten was hij een geliefkoosd onderwerp in hun dagelijkse spotprenten. Voor de Russische aristocratie en Orthodoxe Kerk was de onverzadigbare rokkenjager veeleer de nagel aan hun doodskist. Hoe sneller hij weg was, hoe beter. Hun redenering ging ongeveer als volgt. “Raspoetin hersenspoelt de tsarina. Als we hem voorgoed uitschakelen, krijgt ze beslist een flinke inzinking. Eens bevrijd van Stinkbaard en zijn Duitse spionnenvrouw komt die goede ouwe tsaar van ons wel weer tot inkeer. Misschien gunt hij ons dan zelfs wel een leuke hervorming of twee?”
Raspoetins einde stond dan ook in de sterren geschreven. In juli 1914 overleefde de tsarenadviseur tijdens een bezoekje aan zijn geboortedorp Pokrovskoje (waar hij overigens al die tijd een echtgenote en drie kinderen had zitten) op het nippertje een eerste moordaanslag. Een verwarde vrouw stak hem in de onderbuik, terwijl ze hysterisch krijste dat ze de antichrist vermoord had. Viel dat even lelijk tegen. Ook latere complotten (stond o.a. op het verlanglijstje: Raspoetin door een als hitman bijschnabbelende priester uit een rijdende trein kegelen) draaiden op niets uit. Dat veranderde in de nacht van 29 op 30 december 1916.
Wanneer je het wereldwijde web afschuimt voor wat extra info over het intrigerende moordcomplot op Raspoetin, zal je ook wel eens de data 16 en 17 december 1916 tegenkomen. Dat komt omdat die gekke Russen nog steeds de juliaanse kalender gebruikten. Die loopt 13 dagen achter op onze gecorrigeerde gregoriaanse kalender. Zo weet je meteen ook waarom die fameuze Februarirevolutie waarover je op school leerde zich eigenlijk in de maand maart afspeelde. Maar terug naar de essentie. De duivelse poppenspeler moest dus dood, en liefst snel wat. Enkele Russische aristocraten zouden dat Siberische zwijn wel even wassen.
Zeg maar gerust: enkele Russische superaristocraten. Want de samenzweerders die Raspoetins lot bezegelden waren niet de minsten. Groothertog Dmitri Pavlovitsj was de volle neef van tsaar Nicolaas II. Handig, want zo’n Romanov in je buurt levert je meteen wat strafrechtelijke immuniteit op. Vladimir Poerisjkevitsj was een prominent lid van de Doema, het Russische parlement waar hij met veel vertoon dreigde dat het einde van ‘de obscure moezjiek’ nabij was. Dat vond de Russische Orthodoxe Kerk een puik plan – want van Raspoetins hippiepraat over knuffeltjes en andere tralala moesten de bisschoppen weinig weten.
En dan was er nog prins Felix Feliksovitsj Joesoepov, de flamboyante echtgenoot van tsaar Nicolaas II’s nicht, Irina Aleksandrovna Romanova. Deze Joesoepov was de cyanide cupcakes bakkende partyplanner die met plezier zijn wijnkelder openstelde voor het hele spitsvondige moordplan. Hij kon er wel eentje missen, als rijkste man van Rusland bezat hij alleen al in Sint-Petersburg vier paleizen.
Wat was nou precies het meesterplan van dit kransje samenzweerders? Lees en huiver. Wetende dat de immer rokkenjagende Raspoetin nooit het vooruitzicht op een gezellige braspartij met vrouwelijk schoon van hoger komaf afsloeg, lokten de samenzweerders de tsarenadviseur naar de kelder van Moika Paleis. Een beetje een rare plaats, nee? Maar goed, misschien wouden Felix niet dat er vlekken kwamen op zijn collectie Rembrandts. Als extra stimulans verzekerden ze de onverbeterlijke vrouwenliefhebber ervan dat Felix’ vrouw Irina er ook zou zijn. Dat bleek niet het geval. Wat wel klaarstond in het keldergewelf: cake en rode wijn. Aangesterkt met een royale portie kaliumcyanide, dodelijk gif waarmee je volgens de gebruikelijke overdrijving een uit de kluiten gewassen stier kan omleggen.
Maar daarom nog geen Raspoetin. Die had wel al zwaardere feestjes meegemaakt. De door de wol geverfde beroepsdrinker raakte hoogstens wat in de wind. In wat volgt gooiden de samenzweerders het dan maar over een andere boeg. Een ouderwetse blaffer. Hier vertoont het verhaal enkele gaten. En dan hebben we het niet alleen over de drie pistoolkogels die door Raspoetins lijf gingen. Want als je de memoires van Felix Joesoepov mag geloven, sprong het slachtoffer keer op keer overeind als ambieerde hij een hoofdrol in een jaren 80 slasher-filmreeks.
Na wat een urenlange worsteling leek (incl. wat knuppelwerk hier en daar), kieperden de samenzweerders de netjes in een tapijt opgerolde Raspoetin in de vroege ochtend van 30 december vanaf de Grote Pertrovsky-brug in een wak in de Malaya Nevka. Volgens de legende was hij toen nog in leven. Uiteindelijke klaarde het ijskoude rivierwater de klus.
Tenminste, als je Felix Joesoepov mag geloven. Want die deed uitgebreid verslag van de controversiële executie. Ja, echt. Je kan het 304 pagina’s tellende ‘Lost Splendour and the Death of Rasputin’ vandaag nog steeds met enkele clicks bestellen op de Amazons en Bol.coms van deze wereld. De waarheid is een tikkeltje prozaïscher. De autopsiearts vond geen druppeltje gif in Raspoetins lijk, laat staan water in zijn longen. Een simpele hoofdschot werd Raspoetin fataal.
9. Een rechtszaak met filmmaatschappij MGM
Magische krachten of niet, Raspoetins laatste voorspelling kwam in elk geval wél uit. Kort voor zijn dood waarschuwde de verguisde raadsman zijn tsaar namelijk dat zijn dood het einde van de Romanovs zou betekenen. En kijk eens aan. Enkele maanden na Raspoetins executie raasde de Februarirevolutie als een ontspoorde stoomtrein door Rusland. Nog geen jaar later maakte de bolsjewieken in de kelder van het Ipatjev-huis met een salvo kogels een einde aan het leven van Nicolaas II, tsarina Alexandra en hun kinderen. Ja, kelders betekenden zelden goed nieuws tijdens de Russische Revolutie. Niet zijn tegensputterende bloedstolling, maar de wreedheid van de revolutionairen blies de 13-jarige Aleksej in de vroege ochtend van 17 juli 1918 naar het hiernamaals.
Raspoetins moordenaars hadden meer geluk. Dankzij hun door de tsaar bevolen verbanning ontsnapten ze ironisch genoeg aan de bloederige revolutionaire afrekeningen. Als je meer wil weten over het tragische einde van de laatste Romanovs te Jekaterinenburg, heeft Netflix met ‘Empire of the Tsars’ (2016) en ‘The Last Czars’ (2019) twee uitstekende docureeksen in huis. En natuurlijk figureert Raspoetin in tal van fictiewerken. Over fictie gesproken!
“This is a work of fiction. Any similarity to actual persons, living or dead, or actual events, is purely coincidental.” Dat zinnetje zag je allicht al tig keer passeren als je een film keek, niet? Maar heb je je ooit afgevraagd waar het vandaan komt? Wel? Eén antwoord: Raspoetin. Nou, nou. Hoe komt dat? Daarvoor moeten we terug naar 1932. In dat jaar verscheen ‘Rasputin and the Empress’, een Metro-Goldwyn-Mayer-productie geregisseerd door Richard Boleslawski. De zwartwitfilm volgt de opkomst en ondergang van Raspoetin aan het Russische hof en neemt daarbij een aardig loopje met de werkelijkheid. Zo suggereert de film o.a. dat Raspoetin (rol van Lionel Barrymore) een verhouding had met Irina Aleksandrovna Romanova … de vrouw van Felix Joesoepov.
Goed, de makers veranderden prins Felix’ en prinses Irina’s namen door ‘Prince Chegodieff’ en ‘Princess Natasha’, maar het was overduidelijk om wie het ging. Dat pikten de Joesoepovs niet. De vermogende familie sleepte filmmaatschappij MGM in 1933 voor het gerecht voor laster. Met succes. De rechtszaak leverde Irina 25.000 pond op bij het Engels Hof van Beroep. Na een buitengerechtelijke schikking met MGM in New York streek de belasterde dame nog eens een extra bedrag op dat gecorrigeerd met inflatie weleens 20 miljoen dollar zou kunnen zijn. Sapperloot. Daar kan een bescheiden filmstudio al iets leuks mee maken.
Daarnaast moest regisseur Richard Boleslawski de compromitterende scène knippen. ‘Rasputin and the Empress’ verdween voor jaren uit de roulatie. Hollywood had zijn lesje wel geleerd. Voortaan kregen films de befaamde “all persons fictitious”-disclaimer mee.
10. Raspoetins penis kreeg een laatste rustplaats in ‘The Museum of Russia Erotica’
Na Raspoetins onfortuinlijke einde voerde een zekere Dr. Dmitry Kosorotov een autopsie uit op het mismeesterde lijk van de gebedsgenezer. Daarbij noteerde de autopsiearts o.a. dat de vermoordde Rasputin géén water in zijn longen had en zijn zaakje intact was. Dat laatste is een belangrijk detail. Er bestaan namelijk heel wat legendes over Raspoetins liefdesknots. En die stopten heus niet bij zijn dood.
Sommige complotdenkers geloven dat het veelbesproken lichaamsdeel na de Joesoepov-executie werd afgesneden. Dat Raspoetins autopsieverslag onder Vadertje Stalin decennialang verloren ging, hielp de mythevorming alvast een handje. Of sloeg iemand nog snel zijn slag vóór de crematie van Raspoetins stoffelijke resten?
Er bestaan namelijk verhalen dat een stel Russische geëmigreerde bewonderaarsters begin jaren 20 van de vorige eeuw de Parijse straten afstruinden met een houten kistje. Je kan al raden welke schat deze bizarre damesclub daarin verborgen hield. Andere ‘believers’ zeggen dan weer dat Raspoetins dochter Maria, tussen het schrijven van drie memoires en leeuwentemmen in een Amerikaans circus door, ook nog even haar vaders verloren gewaande plasser opspoorde. Toe maar. Dat leek een zekere Michael Augustine best wel plausibel. Deze Amerikaanse verzamelaar groef in 1994 het mythische artefact op in een Californische kluis naast manuscripten van Maria Raspoetin. Of niet? Volgens nader onderzoek betrof Augustine’s fameuze vondst … een nietige zeekomkommer!
Daarmee was de zaak rond Raspoetins verdwenen zaakje nog niet rond. Als je de Russische arts Igor Knyazkin mag geloven, staat de roemruchtige liefdeslans heden op sterk water in ‘The Museum of Russia Erotica’ in Sint-Petersburg. Naast zijn professie als diensthoofd van een vruchtbaarheidskliniek, klust deze dokter in zijn vrije uren namelijk ook bij als museumuitbater. Het leven is duur, in Rusland. Het pronkstuk van Knyazkins vier zalen grote collectie? Een indrukwekkende, 30 cm grote penis op sterk water. In een glazen weckpot, plechtig versluierd door een roodfluwelen gordijntje dat opengaat als je op de juiste knop duwt: de penis van Raspoetin.
Dit artikel is geschreven door Matthias Van de Velde. Hij komt uit de verguisde carnavalsstad Aalst en studeerde Klassieke Geschiedenis en Europese Politiek aan UGent. Hij is nog steeds boos dat hij als 6-jarige dreumes niet mee mocht toen ‘Bram Stoker’s Dracula’ en ‘Jurassic Park’ in de bios draaide. Hij schrijft nooit een woord te veel, tenzij hij zich laat gaan.
5 reacties
pure christenvervolging, dit hele belastende verhaal, de belastende verklaringen van onze bolsjewieken die ’n schurfthekel hadden aan christenen, joden en zo’n beetje alles wat maar in een of andere god gelooft, inclusief de gehele tsarenfamilie die ze systematisch hebben uitgemoord maar daar praten men niet over.
Laat jij je maar lekker gaan Mattias….tranen met tuiten
Geweldig verhaal over grigori rasputin wonderbaarlijk dat hij niet stierf door vergiftiging met cyanide maar half doid geschopt en geslagen en later doodgeschoten een laatste.schot door het hoofd en later in een kleed gedumpt in het water.ik geloof niet dat prins felix joesoepov raspoetin in het hoofd heeft geschoten want io heb de film ovet rasputin van 1917 en 1932 gezien maar al met al wat er nu precies gebeurd dat is alleen maar gissen denk ik zo
Geweldig verhaal dit verhaal over rasputinhoudt mij al heel wat jaartjes bezig ik ben gek op geschiedenis niet alleen rasputin intergeerd mij maar ook de tweede wereld oorlog .hoe het in werkelijkheid is gebeurt is denk ik gissen .want ik heb in een film van rasputin gezien dat hij door zijn hoofd werd geschoten en niet door felix joesoepov .ik begrijp ook echt niet dat de moordenaar van rasputin nooit zijn beststraft
heerlijk geschreven 🙂 Een vaardige pen