Ze is een nationale heldin van Frankrijk en een katholieke heilige: Jeanne d’Arc, bijgenaamd de Maagd van Orléans. Jeanne werd geboren rond 1412 in het plaatsje Domrémy in het Franse Lotharingen. Ondanks haar jonge leeftijd speelde ze een belangrijke rol in de Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk. Als jong meisje voerde zij de troepen van het Franse leger aan in de strijd tegen de Engelse bezetters. Jeanne d’Arc was pas 19 toen ze, valselijk beschuldigd van ketterij, stierf op de brandstapel. Haar proces werd 25 jaar na haar dood herzien, waarna bleek dat Jeanne onschuldig ter dood was gebracht. In 1920 werd Jeanne d’Arc heilig verklaard door paus Benedictus XV. Sindsdien wordt zij vereerd als een katholieke heilige. Hieronder 10 interessante weetjes over de Maagd van Orléans.
10. Verschillende versies van haar naam
Jeanne d’Arc, geboren in 1412, heette in feite Jehanne d’Arc, of mogelijk Jehanne Tarc, Jehanne Romée of zelfs Jehanne de Vouthon. In de middeleeuwen stonden achternamen niet altijd vast en dochters kregen soms de achternaam van hun moeder. Tijdens haar proces verklaarde Jeanne dat haar vader Jacques d’Arc werd genoemd en haar moeder Isabelle Romée. Volgens anderen heette haar moeder Isabelle de Vouthon. Vandaar dat er verschillende versies van haar naam mogelijk zijn. De heldin van Frankrijk ging echter de geschiedenis in als Jeanne d’Arc, in het Engels bekend als ‘Joan of Arc’.
9. Opgegroeid als boerenmeisje
internet Archive Book Images/flickr
Jeanne d’Arc groeide op in een boerengezin dat niet rijk, maar ook niet arm was. Het gezin woonde in Domrémy (tegenwoordig Domrémy-la-Pucelle genoemd) in Lotharingen. Het geboortehuis van Jeanne bestaat nog steeds en is tegenwoordig een drukbezocht museum. Ze was volgens getuigen een vroom meisje, dat haar ouders hielp met het werk op de boerderij. Jeanne heeft nooit leren lezen of schrijven. Ze leerde katholieke gebeden van haar moeder en ging ’s zondags steevast naar de kerk. Haar eenvoudige leven veranderde drastisch toen ze op 13-jarige leeftijd ‘hemelse stemmen’ hoorde.
8. Leed Jeanne d’Arc aan schizofrenie of epilepsie?
Hermann Stilke
Op erg jonge leeftijd, toen Jeanne slechts 13 jaar oud was, zag zij visioenen en hoorde ze stemmen in haar hoofd. Die stemmen riepen haar op om een devoot leven te leiden en regelmatig de mis bij te wonen.
Later droegen dezelfde stemmen haar op om Frankrijk te beschermen tegen de Engelsen en om de wettelijke troonopvolger van Frankrijk, Karel VII, op de troon te helpen. Jeanne verklaarde tijdens haar proces dat deze stemmen en visioenen soms gepaard gingen met een helder licht. Ze hoorde de stemmen ook duidelijker wanneer de kerkklokken luidden.
Louis-Maurice Boutet de Monvel
Tegenwoordig worden dergelijke ervaringen vaak in verband gebracht met epilepsie of een psychische afwijking, bijvoorbeeld schizofrenie of een bipolaire stoornis. Sommige historici beweerden zelfs dat Jeanne aan tuberculose leed, een longziekte die ook beroertes en dementie kan teweegbrengen. Niets van dit alles is historisch bewezen. Als Jeanne inderdaad geestesziek was of aan tuberculose leed, was het weinig waarschijnlijk dat zij het Franse leger kon bijstaan in de strijd tegen de Engelsen.
7. Een legeraanvoerster die zelf niet deelnam aan de strijd
August Gustav Lasinsky
Jeanne wilde gehoorzamen aan de stemmen in haar hoofd en trok naar het Franse leger, om daar deel te nemen aan de strijd tegen de Engelsen. Ze maakte eerst haar plannen bekend aan de rechtmatige Franse troonopvolger, Karel VII. Deze stond toe dat ze aan het hoofd van een bevoorradingskonvooi naar de belegerde stad Orléans zou trekken. Jeanne kleedde zich als man, leerde paardrijden en ontving een wapenuitrusting.
Hoewel Jeanne d’Arc de geschiedenis inging als een heldhaftige aanvoerster van het Franse leger, heeft ze waarschijnlijk zelf nooit deelgenomen aan de gevechten. Ze trok wel samen op met de Franse troepen en was een inspirerende figuur die de manschappen moed en vertrouwen gaf. Jeanne stippelde soms ook de militaire strategie uit en bedacht diplomatieke voorstellen, die door de Engelsen allemaal verworpen werden. Zelf heeft ze echter nooit een Engels soldaat gedood.
Jules Eugène Lenepveu
Hoewel ze niet actief deelnam aan de gevechten, raakte ze wel tweemaal gewond. Tijdens de opmars tegen de Engelsen bij de stad Orléans kreeg ze een pijl in haar schouder. Toen ze samen met de Franse troepen Parijs op de Engelsen wilde heroveren, werd ze geraakt door een projectiel uit een kruisboog.
6. Jeanne had een vurig temperament
Ze was geen katje om zonder handschoenen aan te pakken, Jeanne d’Arc. Hoewel ze van boerenafkomst was en nog slechts een jong meisje, schrok ze er niet voor terug om edele officieren van het Franse leger aan te manen om niet te vloeken, regelmatig de mis bij te wonen en zich sterk te tonen in de onderhandelingen met de Engelsen. Prostituees en minnaressen die het leger vergezelden, wat gebruikelijk was in die tijd, stuurde ze zonder pardon weg. Wanneer ze werd beledigd en voor een dom en zwak boerenmeisje werd uitgemaakt, barstte ze in woede uit.
5. In handen van de Engelsen
Adolf Alexander Dillens
Na een aantal belangrijke overwinningen van het Franse leger bij Orléans en andere steden aan de rivier Loire, werd troonopvolger Karel VII tot koning van Frankrijk gekroond in de kathedraal van Reims. In het jaar 1430 trok Jeanne met het leger naar de stad Compiègne, dat belegerd werd door de Bourgondiërs, bondgenoten van de Engelsen.
Tijdens de gevechten viel Jeanne van haar paard en werd gevangengenomen door de Bourgondiërs. De Engelsen wilden Jeanne graag in hun handen krijgen, omdat ze wisten dat deze opmerkelijke jonge vrouw het Franse leger aanmoedigde en een goddelijk geïnspireerde heldin was in de ogen van de Franse bevolking. De Engelsen kochten Jeanne d’Arc van de Bourgondiërs voor het bedrag van 10.000 frank, wat in die tijd een bom geld was.
Vreemd genoeg deed de pas gekroonde Franse koning Karel VII geen enkele poging om Jeanne vrij te kopen. Blijkbaar was het Franse hof de heldendaden van Jeanne d’Arc al vergeten.
4. Jeanne werd niet terechtgesteld omwille van hekserij
ules Eugène Lenepveu
In veel geschiedenisboekjes staat dat Jeanne d’Arc tot de brandstapel werd veroordeeld wegens hekserij. Dat klopt niet helemaal. Toen Jeanne in 1430 werd gevangengenomen, beschuldigde men haar van zo’n 70 misdrijven, waaronder paardendiefstal, tovenarij en, inderdaad, hekserij. Toen ze in 1431 voor een kerkelijke rechtbank verscheen, was het aantal misdrijven al teruggebracht tot 12. Het werd Jeanne vooral kwalijk genomen dat ze zich kleedde als man en dat ze beweerde direct door God gestuurd te zijn. Van hekserij was er geen sprake meer. Toen ze onder druk een schuldbekentenis ondertekende, kreeg ze een levenslange gevangenisstraf. Jeanne trok in de gevangenis echter opnieuw mannenkleren aan, uit schrik dat de mannelijke bewakers haar zouden verkrachten. Ze beweerde ook dat ze opnieuw hemelse stemmen hoorde. Dat was een stap te ver voor haar rechters, die haar beschuldigden van het hervallen in ketterij, waarop de doodstraf stond. Jeanne stierf op de brandstapel op 30 mei 1431 op de Oude Markt te Rouen.
3. De dubbelganger van Jeanne d’Arc
Inconnu — Publié en couverture du livre “Pourquoi Jeanne d’Arc ?” Eliane Le Rolland-Lenoir, 1999 – Isbn:2951359500
In de jaren na de dood van Jeanne d’Arc beweerden vele vrouwen dat ze de Maagd van Orléans waren, die zogezegd op het nippertje aan de brandstapel was ontsnapt. Een van de bekendste ‘dubbelgangers’ van Jeanne was Claude des Armoises. Zij trok in de periode 1434 tot 1440 samen op met de twee broers van Jeanne. Het trio ontving veel giften van medestanders en bewonderaars van Jeanne. Claude des Armoises viel door de mand toen ze in 1440 werd ontvangen door koning Karel VII. Omdat ze een bepaald geheim niet kon vertellen aan de koning, werd ze ontmaskerd. Gelukkig toonde Karel VII zich genadevol: noch Claude, noch de twee broers van Jeanne werden gestraft voor hun bedrog.
2. Onschuldig verklaard 25 jaar na haar dood
Charles-Amable Lenoir
Koning Karel VII, die geen moeite deed om Jeanne vrij te krijgen toen ze gevangen was door de Bourgondiërs, zag twintig jaar later pas in dat hij de Franse overwinningen en zijn eigen koningschap aan de Maagd van Orléans te danken had. Hij vroeg in 1450 om een herziening van het proces dat in 1431 tegen Jeanne was gevoerd. Het duurde nog tot 1455 alvorens deze herziening uiteindelijk van start ging.
Verschillende getuigen verklaarden dat Jeanne d’Arc een dappere, eerlijke en vrome jonge vrouw was, en dat ze louter om politieke redenen ter dood was veroordeeld. In 1456 werd het eerste proces nietig verklaard en werd Jeanne van alle blaam gezuiverd.
Jeanne d’Arc werd een heldin van de Franse natie. Door haar optreden veranderde de loop van de Franse geschiedenis. In de ogen van de Franse bevolking was zij een martelares, die gestorven was voor het vaderland. In 1909 sprak paus Pius X haar zaligverklaring uit. In 1920 verklaarde paus Benedictus XV Jeanne d’Arc heilig. Voortaan wordt de Heilige Jeanne d’Arc vereerd als een patroonheilige van Frankrijk. Haar feestdag valt op 30 mei.
1. Jeanne was de inspiratiebron voor het bob-kapsel
Jeanne d’Arc bleef voor velen een inspiratiebron, zelfs tot in de twintigste eeuw. Het bob-kapsel was het favoriete kapsel van vele dames in de jaren 1920. De bob werd gecreëerd door de Parijse kapper Antoni Cierplikowski, bijgenaamd ‘Monsieur Antoine’. Naar eigen zeggen werd hij geïnspireerd door de haardracht van Jeanne d’Arc. Jeanne knipte haar haren immers kort, omdat ze wilde doorgaan voor een man toen ze zich aansloot bij het Franse leger.