Top 10 Weetjes over Neptunus – de verste planeet in ons zonnestelsel

Het is een gigantische planeet in ons zonnestelsel, de buitenste planeet Neptunus. Hij werd genoemd naar de Romeinse god van de zee en al in 1612 en 1613 waargenomen door Galileo Galilei. Galilei had echter niet door dat het over een planeet ging: hij dacht dat hij een ster zag. In de eerste helft van de 19de eeuw merkten astronomen afwijkingen op in de baan van Uranus, die alleen door een naburige planeet konden veroorzaakt worden. Wetenschappers berekenden de baan en startten een zoektocht naar dit onbekende hemellichaam, tot Neptunus uiteindelijk werd waargenomen op 23 september 1846.

Hieronder 10 interessante weetjes over deze merkwaardige reuzenplaneet.

10. Neptunus is de verste planeet in ons zonnestelsel

Dit klinkt misschien als een verrassing, want was het niet de planeet Pluto die het verst van de zon verwijderd was? Tot in 2006 moesten kinderen op de schoolbanken inderdaad leren dat ons zonnestelsel uit 9 planeten bestond en dat planeet Pluto het verst verwijderd was van de zon. Er waren echter wat problemen met Pluto: zijn afmetingen waren te klein voor een volwaardige planeet en zijn baan was sterk elliptisch, waardoor Neptunus vanaf 1979 tot 1999 effectief verder weg stond van de zon dan Pluto. Op een congres van de International Astronomical Union in 2006 werd daarom een nieuwe definitie ontwikkeld voor het begrip ‘planeet’. Pluto voldeed niet meer aan deze nieuwe definitie en werd prompt ‘gedegradeerd’ tot dwergplaneet. Sindsdien telt ons zonnestelsel officieel 8 planeten en is Neptunus de verst verwijderde planeet.

9. De kleinste gasreus

Ons zonnestelsel telt 4 reusachtige planeten die vrijwel volledig uit gassen bestaan: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Van deze 4 planeten is Neptunus de kleinste, met een diameter van ‘slechts’ 49.244 kilometer. Ter vergelijking: de diameter van de grootste planeet, Jupiter, bedraagt 139.822 kilometer. Ten opzichte van de aarde is Neptunus echter een reus: de aarde heeft een diameter van 12.742 kilometer.
Neptunus mag dan kleiner zijn dan de andere gasreuzen, zijn massa is groter dan deze van buurplaneet Uranus. Neptunus bezit een dichtheid van 1.638 gram per kubieke centimeter, wat hoger is dan de dichtheid van Jupiter, Saturnus en Uranus.

8. Dezelfde zwaartekracht

Je kunt moeilijk op het ‘oppervlak’ van Neptunus gaan staan, want de planeet bestaat uit een rotsachtige kern met daarrond een mantel van vloeibare gassen die geleidelijk overgaat in de gasvormige atmosfeer. Wandelen op het oppervlak van Neptunus is er dus niet bij. Maar als het toch zou kunnen, zou de zwaartekracht die je ondervindt ongeveer dezelfde zijn als op aarde. Dat is uniek in ons zonnestelsel: op geen enkele andere planeet ligt de zwaartekracht zo dicht in de buurt van de aardse zwaartekracht.

7. Gekibbel over de ontdekking van Neptunus

In feite was het Galilei die Neptunus als eerste waarnam, maar hij besefte niet dat het over een planeet ging. Uit afwijkingen in de baan van Uranus, vastgesteld in 1821, leidden astronomen het bestaan af van een nieuwe, tot dan toe onbekende planeet. De Brit John Couch Adams en de Fransman Urbain Le Verrier berekenden de theoretische baan van deze onbekende planeet ‘X’ in 1843. Vanaf dan startte een ware race onder astronomen om Neptunus als eerste waar te nemen. Het waren de Duitse astronomen Johann Galle en Heinrich d’Arrest die hierin in 1846 slaagden. Het waren echter Adams en Le Verrier die de ontdekking opeisten – zij hadden immers de baan van Neptunus ‘voorspeld’. Nog lange tijd werd er getwist over wie de meeste eer toekwam voor de ontdekking van Neptunus. Tegenwoordig is men het erover eens dat zowel Le Verrier, Adams, Galle en d’Arrest dezelfde erkenning verdienen.

6. Winden sterker dan een orkaan

Rukwinden met een snelheid van 200 tot 300 meter per seconde: daarmee krijg je te maken op Neptunus. Ruimtesonde Voyager 2 passeerde Neptunus in 1989 en mat op de planeet zelfs een maximale windsnelheid van 2100 kilometer per uur: dat is 5 keer sneller dan de windsnelheden in een tornado op aarde. Wetenschappers vermoeden dat de ijskoude temperaturen op Neptunus de wrijving in de gassen sterk verlagen waardoor de windsnelheden zo hoog kunnen oplopen.

5. De koudste planeet in ons zonnestelsel

Neptunus is écht een koude planeet. De temperatuur bovenaan het wolkendek kan dalen tot -221 graden Celsius. Ter vergelijking: de laagste temperatuur ooit gemeten op aarde bedraagt -89 graden. Een temperatuur van -221 graden overleeft niemand. Bij zo’n koude zijn de meeste gassen vloeibaar en bevriest een levend wezen binnen één seconde. In ons zonnestelsel komen nog koudere temperaturen voor, bijvoorbeeld op dwergplaneet Pluto. Pluto is nog verder van de zon verwijderd en de temperatuur kan er een duik nemen tot -240 graden Celsius.

4. Neptunus heeft ringen

Bij een planeet met ringen denkt men onvermijdelijk aan Saturnus. De ringen van Saturnus zijn zo helder dat ze zelfs vanop aarde zichtbaar zijn. Ook Neptunus bezit 5 ringen, die echter veel minder opvallen. Dat komt omdat ze vooral uit stof en zwarte rotsdeeltjes bestaan. De 5 ringen kregen de namen van astronomen die veel onderzoek deden naar de planeet Neptunus: Galle, Leverrier, Lassell, Arago en Adams. Wetenschappers vermoeden dat de ringen ontstonden door de botsing van twee manen die oorspronkelijk rond Neptunus draaiden. De ringen van Neptunus zijn overigens niet erg stabiel. De buitenste ring (Adams-ring) is geen volledige ring, maar bestaat uit 4 afzonderlijke bogen.

3. De manen van Neptunus

De grootste maan van Neptunus, Triton, werd al een maand na de ontdekking van de planeet waargenomen. Het was William Lassell die Triton in 1846 voor het eerst opmerkte. Het zou nog tot 1949 duren tot de tweede maan, Nereïde, werd ontdekt. Dankzij ruimtesonde Voyager 2 en de ruimtetelescoop Hubble zijn er op dit ogenblik 14 manen van Neptunus bekend.
Triton is een geval apart: de grootste maan van Neptunus beweegt in tegengestelde richting rond de planeet ten opzichte van de andere manen. Astronomen vermoeden daarom dat Triton geen oorspronkelijke maan van Neptunus is, maar een hemellichaam dat werd ‘gevangen’ door de zwaartekracht van Neptunus en nu voor eeuwig rondjes draait rond deze planeet.

2. Weinig bezoek voor Neptunus

In tegenstelling tot de meeste andere planeten in ons zonnestelsel, kreeg Neptunus slechts één keer het bezoek van een aardse onbemande ruimtesonde: Voyager 2. Dit ruimtetuig werd in 1977 gelanceerd en passeerde achtereenvolgens Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus alvorens ons zonnestelsel te verlaten. Voyager 2 deed er 12 jaar over om de verafgelegen planeet te bereiken. Op 25 augustus 1989 was het zover: Voyager 2 vloog op minder dan 3.000 kilometer afstand over de noordpool van Neptunus. Talrijke foto’s van de planeet en de ringen werden naar de aarde gestuurd. Voyager 2 onderzocht de atmosfeer, het ringenstelsel en het magnetisch veld. Het ruimtetuig kwam ook in de buurt van de maan Triton.

1. Geen missies naar Neptunus gepland

Tot nu toe is Voyager 2 het enige ruimtetuig dat Neptunus van dichtbij heeft onderzocht. Met de foto’s die Voyager 2 van Neptunus heeft gemaakt, zullen we het voorlopig moeten doen. Er zijn op het ogenblik geen goedgekeurde of concrete plannen voor nieuwe missies naar de gigantische planeet. En zelfs als er binnenkort nieuwe ruimteschepen richting Neptunus gestuurd worden, duurt het 12 jaar alvorens deze in de buurt van de verste planeet van ons zonnestelsel komen. Nog een hele tijd wachten dus…