Top 10 Grootste Natuurrampen van de Laatste Eeuw

Als we het hebben over schade, dood en verderf, dan is geen enkele natuurkracht ter wereld zo krachtig als de mensheid zelf. Oorlogen, ziekte epidemieën en hongersnoden zijn bijna altijd het gevolg van menselijke activiteiten. Soms direct, zoals in het geval van oorlogen, maar veelal ook indirect, bijvoorbeeld hongersnood door overbevolking, of epidemieën vanwege razendsnelle verspreiding van ziektekiemen, door de overdreven mobiliteit van mensen tegenwoordig. Wij als mensen doen elkaar de meest gruwelijke dingen aan, en we zijn er nog goed in ook! Maar er zijn ook rampen die niet (geheel) de schuld zijn van de mens.

Natuurrampen, zoals tsunami’s, aardbevingen, vulkaan uitbarstingen en overstromingen, zijn meestal geen (direct) resultaat van een menselijke actie, maar van de wispelturigheid en onvoorspelbaarheid van de natuur zelf. We kunnen misschien sommige slachtoffers wel toeschrijven aan menselijke acties na de ramp (of het gebrek aan dergelijke acties), maar de meeste natuurrampen zelf zijn geenszins de schuld van de mens.

We geven hier een overzicht van zulke natuurrampen in de laatste 100 jaar. Niet dat ze de afgelopen eeuw gruwelijker zijn geworden, maar omdat we simpelweg de meest betrouwbare doden-tallen hebben over deze periode. Ook mét deze beperking, echter, kunnen we niet op één individu af precies aangeven hoeveel slachtoffers er door een bepaalde ramp zijn omgekomen. Het is moeilijk om directe en indirecte slachtoffers te identificeren. Een directe dood van overstroming is bijvoorbeeld verdrinking, een indirecte dood is de pandemie die onder verzwakte en ondervoede bevolkingsgroepen begint te woeden als gevolg van de overstroming. Daarnaast houden de overheden van de landen waar deze rampen gebeuren niet altijd alles even nauw bij. Soms vervalst men zelfs de cijfers, bijvoorbeeld hogere doden-tallen om meer ontwikkelingshulp te krijgen, of juist lagere cijfers om meer toerisme te trekken. Hoe dan ook, de volgende tien rampen zijn in ieder geval in omvang en dodental enorm in proporties. De watersnoodramp van 1953 staat er bijvoorbeeld niet bij. Hoe gruwelijk ze ook was voor Nederland zelf, en de omringende landen, een dodental van ruim 2.500 was simpelweg lang niet groot genoeg om in deze top tien te kunnen sterren. We beginnen hier pas te tellen bij 138.000!

10. Bangladesh Cycloon, (1991) 138.000 slachtoffers

In 1991 bereikte een van de meest dodelijke tropische cyclonen het Chittagong gebied in het Zuid Oosten van Bangladesh. Deze storm bereikte windsnelheden van maarliefst 250 km/h, en stuwde een zes meter hoge water stuw voor zich uit toen de storm aan de kust arriveerde. Minstens 138.000 mensen kwamen om het leven in deze cycloon, en daarnaast raakten miljoenen dakloos. De meeste sterfgevallen waren vanwege verdrinking, en vooral ouderen en kinderen werden zwaar getroffen. Op één cycloon na is dit de meest dramatische storm die de afgelopen 100 jaar is voorgekomen. Die andere cycloon zullen we straks nog tegenkomen.

9. Grote Kanto Aardbeving, (1923) 142.000 slachtoffers

De Kanto aardbeving begon in de ochtend van 1 september, in 1923 in de regio Kanto, te Japan. Het duurde slechts vier tot tien minuten, toch leverde de aardbeving een score op de Schaal van Richter van 8.3. Dit valt onder de categorie ‘zeer zwaar’ en deze categorie is getypeerd door grote verwoesting, instortingsgevaar en 40 meter hoge vloedgolven aan de kust. Afijn, grote potentie dus, en de aardbeving in Kanto maakte deze beloften dan ook meer dan waar.

De aardbeving verwoestte Tokyo, de havenstad Yokohama, en andere nabij liggende steden. Ter illustratie, de kracht van deze aardbeving was krachtig genoeg om het 93 ton zware Kotoku-in beeld in Kamakura twee voet te verplaatsen (ongeveer 60 centimeter).

Als gevolg van instortingen en waterschade is het dodental op zo’n 100.000 tot 142.00 doden geschat. De hoge schatting houdt rekening met de 40.000 vermisten die men nooit heeft gevonden na deze catastrofale ramp. Dit was overigens de zwaarste aardbeving ooit in Japan. Ten minste, sinds ze bewoond is door Japanners en sinds we aardbevingen op een schaal kunnen meten. Het is echter geenszins de laatste aardbeving op deze lijst…

8. Jangtsekiang rivier overstroming, (1935, onder andere) 142.000 slachtoffers

Plaats acht gaat uit naar een rivier-overstroming, of eigenlijk naar een rivier zelf, die een geschiedenis heeft van overstromingen. De Jangtsekiang rivier, om precies te zijn, in China. De op twee na langste rivier in de wereld. Erger nog, deze rivier heeft niet alleen een ampele geschiedenis in overstromen, maar eveneens een reputatie als het gaat om grote aantallen slachtoffers. Dit komt deels omdat de rivier door een van de drukst bevolkte gebieden ter wereld stroomt, en doordat er een enorm intens gebruik van de rivier plaatsvindt. Niet alleen transport, maar ook duizenden hectares grondgebied monden uit in de rivier, en in het regenseizoen in Mei en Juni is het vaak allemaal té veel voor de Yangtze om aan te kunnen. Maar water stroomt nu eenmaal van hoog naar laag en als het niet via de rivier zelf kan, dan gaat water anders weegs. Met andere woorden, over het land, alles met zich mee sleurend dat in haar pad komt.

In 1998 nog overstroomde de rivier, met enorme schade tot gevolg. In 1954 gebeurde hetzelfde, en toen kwamen maarliefst 30.000 mensen om het leven. Het kan echter erger, in 1911 stierven ongeveer 100.000 mensen in een overstroming, en in 1935, het topjaar, ongeveer 142.000. Het was echter niet de meest dodelijke overstroming ooit. Die moet nog komen…

7. Haïti aardbeving, (2010) 159.000 slachtoffers

Nog geen vier jaar geleden werd Haïti getroffen door een aardbeving die de grote Kanto aardbeving niets deed lijken. Twaalf Januari werd het eiland getroffen door een aardbeving met de kracht van 7.0, het epicentrum (de plaats waar de aardbeving het krachtigst is) lag nog geen 25 kilometer van Port au Prince, de hoofdstad, en vlakbij Leogane, een andere grote stad.

Erger nog, naast de grote shock op de twaalfde, waren er nog maar liefst 52 naschokken van noemenswaardige grootte. Ongeveer drie miljoen mensen werden door de aardbeving op een of andere manier benadeeld, en het dodental daaronder ligt ergens tussen de 100.000 en 159.000. Getallen die door de overheid zelf werden gerapporteerd (tussen de 220.000 en 316.000) zouden overdreven zijn. Maar hoewel de waarden van de overheid waarschijnlijk niet gehaald werden, is 159.000 toch genoeg om de aardbeving op Kanto voorbij te streven in mortaliteit.

6. Tyfoon Nina, (1975) 229.000 slachtoffers

Deze tyfoon brengt de lijst van rampen tot boven de 200.000 inwoners. Slachtoffers van deze ramp vielen voornamelijk in China, hoewel de storm al in Taiwan aan wal kwam. Het grote slachtoffer aantal is met name te danken aan het feit dat de Tyfoon de Bangiao Dam deed instorten. Tegen de tijd dat de storm deze dam bereikte, was hij al lang afgeremd tot een ‘gewone’ storm, met windsnelheden van ‘slechts’ 110 km/h (in tegenstelling tot de topsnelheid van de cycloonstorm van maar liefst 222 km/h toen Nina de Taiwanese kust bereikte). De grote Bangiao Dam brak, en met haar nog ongeveer 60 andere kleinere dammen benedenstrooms. Deze doorbraken veroorzaakte duizenden verdrinkingsdoden en miljoenen aan schade. Er was een kans van 1 op 2000 dat de dam zou doorbreken, en helaas, die kans werd werkelijkheid.

5. Tsunami in de Indische Oceaan (2004) 230.000 slachtoffers

David Rydevik / Wikicommons

In 2004 schudde een aardbeving in de zeebodem de aarde wakker. Letterlijk, want deze beving was zó krachtig dat het de op-twee-na hevigste is die ooit door een seismograaf is waargenomen. Zo krachtig was de beving, dat de hele wereld minstens 1 centimeter schudde. Het was een zogeheten ‘zee’beving, geen aardbeving, hetgeen betekent dat het epicentrum zich onder de zeebodem bevond, en niet onder land. Een zeebeving is normaliter niet zo’n probleem als een aardbeving, sinds er weinig gebouwen op de zee staan. Echter, een zeebeving kan wel een enorme vloedgolf veroorzaken, een zogeheten Tsunami. Ook in 2004 gebeurde dit, toen 26 december vlakbij de kust van Sumatra een beving plaats vond. De volgende vloedgolven bereikten soms wel een hoogte van 30 meter (een hoogte van een tien-verdieping hoog flatgebouw!), en verwoestten de kusten van Indonesië, Sri Lanka, India en Thailand. Duizenden kwamen om het leven, voornamelijk door verdrinking.

Deze zeebeving veroorzaakte hierbij de meest verwoestende tsunami van deze lijst.

4. Haiyuan aardbeving (1920) 273.000 slachtoffers

In 1920 beefde de wereld óók. Ditmaal was het epicentrum onder de bewoonbare aardbodem, in het Haiyuan district, in de provincie Ningxia, in China. De beving haalde een score van 7.2 op de schaal van Richter, en er werden tot drie jaar na de beving nog na-bevingen waargenomen. In het Haiyuan district zelf vielen ongeveer 70.000 slachtoffers, in een nabijgelegen land verschuiving (veroorzaakt door de beving) een additionele 30.000 slachtoffers. Over de hele provincie vielen slachtoffers door ingestorte gebouwen, land verschuivingen en ingestorte dammen. Sommige schattingen komen dus uiteindelijk op een totaal dodental van maar liefst 273.000!

3. Bhola Cycloon (1970) ongeveer 500.000 slachtoffers

Met een half miljoen slachtoffers is de Bhola cycloon de meest vernietigende cycloon in de afgelopen 100 jaar. Deze allesvernietigende storm trof Oost Pakistan (tegenwoordig ook wel bekend als Bangladesh) op twaalf November in 1970. De meeste slachtoffers stierven een verdrinkingsdood sinds de vloedstroom die de storm met zich meebracht de meeste laagliggende gebieden overstroomde. De storm had een kracht van categorie drie op de storm-schaal van Saffir-Simpson. Een categorie drie suggereert dat ‘vernietigende schade’ waarschijnlijk is. En dat was zo.

In het meest beschadigde gebied, in Upazila, Tazumuddin, kwam meer dan 45 % van de bevolking om in deze cycloon. De overheid van Pakistan werd in de nasleep van deze storm zwaar bekritiseerd voor zijn vertraagde slachtofferhulp, zowel door de lokale gezaghebbers als door de internationale media. Deze ramp bracht derhalve de junta leider Yahya Khan tot het eind van zijn alleenheerschappij, en veroorzaakte de start van de Bangladesh Bevrijdingsoorlog. Deze oorlog zou tot een ontelbaar aantal gruwelijke oorlogsdaden leiden, en pas stoppen bij de onafhankelijkheid van Bangladesh als land. Die doden tellen we natuurlijk niet mee in deze lijst, de half miljoen waren enkel en alleen slachtoffers van de cycloon zelf, maar het zijn zeker ‘indirecte’ gevolgen en slachtoffers die we niet zomaar kunnen vergeten. Rampen kunnen ook gruwelijke naslepen hebben, zelfs als het natuurgeweld zelf voorbij is.

2. Tangshan aardbeving (1976) – 650.000 slachtoffers

De laatste aardbeving op deze lijst: De Tangshan aardbeving (ook wel de ‘Grote’ Tangshan aardbeving). Op 28 Juli startte mogelijk de heftigste aardbeving in de laatste 100 jaar (wat betreft slachtoffers aantallen, ten minste). Het epicentrum was op vaste land, in de buurt van Tangshan in het Hebei district. In deze industriële stad en omstreken woonden ongeveer een miljoen inwoners. Het initiële slachtofferaantal werd door de Chinese overheid geschat op 655.000, hoewel latere nummers ‘slechts’ 240.000 doden rapporteerden. Er zijn indicaties om te gelovend at er inderdaad ten minste 650.000 mensen omkwamen. De 240.000 waren vermoedelijk beperkt tot inwoners van de stad, en hielden geen rekening met omwonenden in de druk bevolkte omgeving.
Niet alleen was de aardbeving zelf enorm heftig (ongeveer 8.2 op de Schaal van Richter), na nog geen 16 uur werd het gebied opnieuw getroffen door een naschok, die op zichzelf al een score van 7.1 (ook wel ‘zware aardbeving’) behaalde. Die naschok alleen al was goed voor ongeveer 255.000 extra doden.

Met een half miljoen slachtoffers is dit dus bijna de meest dodelijke natuurramp in de laatste 100 jaar. Bijna, want er is er één die nog meer doden veroorzaakte.

1. Chinese overstromingen (1931), miljoenen slachtoffers

foto: Bundesarchiv, Bild 102-12231 / CC-BY-SA / Wikicommons

In 1931 werd China getroffen door een reeks aan overstromingen die vreemd genoeg hun oorsprong vonden in een periode van extreme droogte. De jaren 1928 tot 1930 waren bijzonder droog, maar dat weer patroon sloeg radicaal om in de winter van 1930/31. Na een reeks pittige sneeuwstormen werd in de lente het grootste deel van China geteisterd door heftige neerslagen en verhoogde rivier peilen. Daarnaast werd China getroffen door maar liefst 7 cyclonen, terwijl het ‘normale’ aantal cyclonen per jaar slechts twee was.

Al die metrologische activiteiten leidden tot grote overstromingen in een groot aantal rivieren, waaronder de drukbevolkte delta’s van de Yangtse en Huai rivier. Als voorbeeld, toen 25 Augustus de dijken rondom het Gaoyou meer wegspoelde, verdronken ongeveer 200.000 mensen in hun slaap.

Naast verdrinkingsdoden stierven ook duizenden aan de Cholera en Typhus, epidemieën die zich door de erbarmelijke omstandigheden konden verspreiden. De situatie werd zo erg dat men vrouwen en kinderen begon te verkopen om het hoofd boven water te houden (figuurlijk) en zowel infanticide (kinderdood) en kannibalisme zijn gerapporteerd door buitenlandse waarnemers. De Chinese overheid ontkent dit overigens. Desalniettemin zijn de slachtoffer-schattingen van deze overstromingen torenhoog, rond de 3 tot 4 miljoen!

Natuurrampen kunnen gruwelijk vernietigend zijn, maar desalniettemin moet het zijn opgevallen dat de meeste van deze rampen in Oost Azië voorkwamen. Ten eerste zijn er in dit deel van de wereld veel metrologische en seismologische activiteiten daar die natuurrampen kunnen veroorzaken. Maar daarnaast is er ook een enorm aantal mensen dat in deze gebieden woont, en niet in de beste condities. Huizen zijn vaak minder stevig dan wij hier in het Westen gewend zijn, en slachtofferhulp, zelfs van de overheid zelf, is niet altijd optimaal, als het er al is! De kracht van de natuur is één van de dingen die bijdraagt aan hoeveel mensen slachtoffer zullen worden, maar een andere factor is wel degelijk menselijk: wordt er actief geëvacueerd, zijn er plannen voor voorbereiding, of acties tijdens en na de rampen? Hoe zit het met opvang? Wat te doen aan de ziekte verspreiding na grote delen van de bevolking dakloos en kwetsbaar voor ziekten zijn geworden? Kortom: wie zorgt er voor de bevolking wanneer ze zijn ‘geschaad’ door de natuur? Hoewel de overheden van deze landen het er wellicht niet voor over heeft, voorbereiden lijkt toch echt geen overbodige luxe. Iets waar alle andere landen, zoals in het Westen, hun steentje aan kunnen bijdragen!.

Meer lijstjes over rampen

• 10 Grootste ruimtevaartrampen
• Top 10 Grootste Kernrampen in de geschiedenis
• Top 10 Grootste Olierampen
• Top 10 Grootste Vliegtuigrampen
• Top 10 Grootste Scheepsrampen
• 10 Grootste Sportrampen
• Top 10 Voetbalstadion Rampen
• 10 Meest Bizarre Rampen Ooit