Top 10 Beroemde Nederlandse Schilders

Er is een tijd geweest in de geschiedenis dat Nederland een grote rol speelde in de wereld. Wij noemen dit, voor Nederland althans, de Gouden Eeuw. Het is rond deze tijd dat de ambacht, handel en ook de kunst bloeide in Nederland, en veel beroemde (en tegenwoordig peperdure) kunstwerken komen van deze periode, van de handen van Meesters die in deze tijd leefden. Denk aan Rembrandt van Rijn en Jan Steen, bijvoorbeeld.

Daarnaast zijn er ook grote schilders van Nederlandse grond uit andere tijden, die wereldberoemd zijn geworden. Zij verdienen ook vermelding. In deze top tien presenteren we tien beroemde Nederlandse schilders, zij het uit de Gouden Eeuw, ervoor of erna, en laten één (van vele) beroemde stukken per schilder zien.
Voor we beginnen, nog twee kleine kanttekeningen: als je een doorgewinterde feminist bent zal dit lijstje je niet bevallen. Uiteraard waren er ook genoeg vrouwelijke schilders, zowel in de Gouden Eeuw als erna, maar vergeleken met de genoemde schilders hier hebben zij nooit zoveel naamsbekendheid mogen genieten. Wellicht onterecht, maar helaas werkelijkheid. Daarnaast is de lijst min of meer chronologisch, de nummer één is dus niet beter of slechter dan de nummer 10, alleen meer recentelijk.

Jheronimus Bosch – eind 15e eeuw

Jheronimus Bosch, ook wel Jeroen of Hieronymus Bosch genoemd, werd geboren als Jheronimus van Aken, in den Bosch rond 1450. Op 9 augustus 1516 stierf hij, tevens in den Bosch. Hij was een succesvolle schilder in zijn eigen tijd, net als zijn voorvaderen, de van Aken’s waren namelijk een bekende schilderfamilie. Hij ging de geschiedenis in als ‘den duvelmakere’, vanwege de representaties op zijn schilderijen, hij gaf namelijk vaak duiveltjes en andere satirische voorstellingen weer. Jheronimus is een van de vroege Nederlandse Renaissance schilders, ook wel de Vlaamse Primitieven genoemd (dit vanwege het feit dat ze het meest actief waren in Vlaamse steden zoals Brugge, Gent en Brussel).

Hierboven zie je een van zijn meest bekende werken, de Tuin der Lusten. Het is een zogeheten ‘drieluik’ (het zijn drie schilderijen die bijeen horen). Het weerspiegelt in het linkse luik het paradijs (te zien aan Adam en Eva, en het paradijs waar zij in vertoeven). Het middelste luik toont de zondeval, hier doen de mensen allerlei verdorven dingen, zoals omgaan met zwarten (dit was in de tijd van de schilder een zeer negatieve handeling). Rechts tot slot zie je de hel (dit behoeft weinig uitleg). Jheronimus was een zeer nauwkeurig schilder en zijn schilderijen, waarvan deze een uitstekend voorbeeld is, bevatten talloze details. Het loont dus om of het schilderij in werkelijkheid te gaan bekijken, in het del Prado Museum in Madrid, of een meer gedetailleerder plaatje op te zoeken op internet.

Pieter “Boer” Bruegel de Oude – vroege 16e eeuw

Pieter Bruegel werd geboren in Breda of Breugel tussen 1525 en 1530, en hij stierf te Brussel op 9 september 1569. Hij was een Brabantse Renaissance kunstschilder die op zijn beurt vader zou zijn voor vele andere bekende ‘Bruegels’. Hij schreef zijn naam zonder de ‘h’ maar zijn zoons na hem tekenden altijd met Bruegel, zodat we tegenwoordig ook Pieter de Oude met Brueghel betitelen. Hij heeft zijn bijnaam ‘boer’ te danken aan het feit dat hij zich vaak als boer vermomde, en op het platteland deel nam aan festiviteiten en andere activiteiten, als een bron van inspiratie voor zijn werk. Hij schilderde dan ook heel wat pastorale landschappen, waarin dorpstaferelen, oogst of andere plattelands thema’s centraal stonden.
Pieter werd kort na zijn overlijden pas beroemd vanwege zijn schilderijen, en met name vanwege zijn prenten. Hij kreeg de naam ‘de nieuwe Jheronimus Bosch’ vanwege deze activiteiten en naamsbekendheid, hoewel hij er zelf niet meer van heeft kunnen genieten.

Pieter Bruegel schilderde zoals vele van zijn tijd graag taferelen met religieuze tonen en maakte daarvoor dankbaar gebruik van beeldspraak, uitdrukkingen en werkwoorden. Hierboven zien we een schilderij van hem genaamd ‘Nederlandse spreekwoorden’. Het is een schilderij uit 1559 en het hele schilderij zou zo’n 125 Nederlandse uitdrukkingen moeten bevatten. Probeer ze maar eens allemaal te vinden (natuurlijk zijn sommigen niet meer in gebruik, tegenwoordig). Vergroot het plaatje maximaal, want je moet soms de haarfijne details zien voor je de symboliek begrijpt. Het schilderij is overigens ook te bekijken in het Berlijnse Gemäldegalerie.

Een top 10 Schilderen van Pieter Bruegel de Oude lees en bekijk je hier.

Gerard van Honthorst – de Gouden Eeuw

Gerard werd geboren in Utrecht op 4 november, 1592 en stierf in dezelfde stad op 27 april 1656. Hij was een van de meest beroemde volgelingen van de schilder Caravaggio en zodoende werd hij een ‘Utrechtse caravaggist’ genoemd. Hij zou ook veel inspiratie hebben gehaald uit het werk van Antoon van Dyck. Hij reisde als jongeman naar Italië om daar les te krijgen in de grote kunststeden Venetië, Florence en Rome. Hij huwde nadat hij van deze studiereis terug kwam, met zijn nicht Sophia Coopman, en trad toe tot de Utrechtse Schilders gilde (een belangrijke stap als hij überhaupt een schilderij legaal wilde verkopen). In zijn tijd kreeg hij grote opdrachten, onder andere van de Engelse koning Karel de eerste, en de Deense koning Christiaan IV. Bovendien werd hij hofschilder van stadhouder Willem II. Om aan al die eisen te voldoen had hij veel leerlingen en helpers.
In 1640 nam zijn populariteit echter af en ging Gerard zelf ook minder schilderen. Hij was toen pas 48 maar had heel Europa in zijn carrière al gezien, inclusief een aantal grote staatshoofden. Wellicht was hij uitgeput. Zestien jaar later overleed hij.

Het werk hierboven heet ‘de koppelaarster’ en het is een favoriet van de schrijver van deze top tien. Het is tevens typisch voor Gerard Honthorst’s gebruik van licht en donker. Het instrument zou een seksuele lading moeten geven aan het geheel. In tegenstelling tot de twee voorgaande schilders, gebruikte Gerard met name een centraal thema en afbeelding, en liet daar rondom heen vrij weinig gebeuren. We kijken dus naar deze drie personen, en niets meer gebeurt er op de achtergrond. Het is derhalve een relatief ‘rustig’ tafereel, vergeleken met de twee bovengenoemde schilderijen. Dit schilderij werd in 1625 gemaakt en is nog altijd te bewonderen in het Centraal Museum te Utrecht.

Rembrandt van Rijn – de Gouden Eeuw

Dé Rembrandt, we kunnen hem niet vermijden in deze top tien. Als er één beroemde schilder uit Nederland komt, dan is het wel Rembrandt (of toch van Gogh?). Rembrandt Harmenszoon van Rijn werd geboren te Leiden op 15 juli 1606 (of 07) en hij stierf in Amsterdam op 4 oktober 1669). Hij is een van de belangrijkste schilders uit de 17e eeuw, en tevens een erg productieve; er zijn ongeveer 300 schilderijen, 300 etsen en tweeduizend tekeningen op zijn naam geschilderd. De Nachtwacht (zie hieronder, geschilderd in 1642) is wellicht de meest beroemde. Hij was net als Gerard Honthorst beïnvloed door de Caravaggisten, en zijn werk had dan ook barokke vleugjes. Rembrandt staat met name bekend om zijn perfecte lichtspel en het gebruik van scherpe contrasten. Zijn schilderijen zijn derhalve ‘dramatisch’ voor de kijker.
Rembrandt schilderde vooral portretten en historische verhalen en taferelen. Hij heeft zelfs een aantal zelfportretten gemaakt, een bezigheid die weinig schilders openlijk toegaven. Tevens gaf hij belangrijke personen uit zijn leven vaak een rol in schilderijen, zo zien we zijn vrouw Saskia van Uylenburgh, zijn zoon Titus van Rijn en zelfs zijn huishoudsters en vriendinnen in zijn schilderijen terug. Wellicht gebruikte hij hen als modellen, en derhalve lijken de schilderijen op hen.

Het is wellicht cliché, maar van Rembrandt willen we toch echt zijn meest bekende werk laten zien, de ‘Nachtwacht’. Dit enorme canvas is te bezichtigen in het Rijksmuseum van Amsterdam. Let op, alle mensen die hadden meebetaald aan dit meesterwerk zijn te zien op het schilderij, hun formaat en bladvulling afhankelijk van het bedrag dat ze betaalden. De meest prominente zijn duidelijk Kapitein Frans Banninck Cocq, Heer van Purmerlandt en Ilpendam en Luitenant Willem van Ruytenburch, Heer van Vlaerdingen. Vreemd genoeg waren de opdrachtgevers destijds helemaal niet zo tevreden met het resultaat, terwijl het schilderij tegenwoordig een van de meest bezochte ter wereld is!

Als je wilt weten hoe verzot mensen kunnen zijn op de werken van Rembrandt, dan moet je kijken naar een en prachtige film van deze beroemde schilder die in 2019 gemaakt “Mijn Rembrandt”.

Jan Steen – de Gouden eeuw

Het is een huishouden van Jan Steen, oftewel, een rommeltje. Deze uitdrukking stamt af van de schilderijen die deze kunstenaar uit de 17e eeuw nogal vaak produceerde. Jan Steen werd geboren in Leiden zo’n 20 jaar na Rembrandt, ergens in 1625 of 26, en stierf tevens in Leiden op 23 februari 1679. Hij schilderde geheel in de barokke stijl, gebruikte humor en gewone mensen om zijn werk levendig te maken en, zoals we al zeiden, liet zijn schilderijen vaak taferelen in een rommelige toestand tonen.
Zijn vader was een koopman en een brouwer en Jan was de oudste van acht kinderen. Hij ging studeren aan de universiteit van Leiden, en kreeg tegelijkertijd les in schilderen van Nicolaus Knupfer, een Duitse schilder. Hij werd later geaccepteerd in de Leidse Schilders gilde. Hij leefde later ook tijdelijk in Den Haag, Delft, Haarlem en Warmond, maar kwam uiteindelijk weer terug naar Leiden.

In zijn werk is duidelijk te zien (zoals hierboven) dat het dagelijks leven belangrijk voor hem was. Hierboven zien we het werk ‘het vrolijke huisgezin’ en de lol die iedereen heeft is goed afgebeeld op de lachende gezichten. Zoals Jan dat graag zag, was het een janboel. Wil je dit schilderij zien, dan kan je het gemakkelijk combineren met de Nachtwacht, het is namelijk ook te bezichtigen in het Rijksmuseum van Amsterdam. Oh en het papier op de schoorsteen vermeldt (in oud Nederlands) “zo de ouden zongen, zo piepen de jongen”.

Johannes Vermeer – de Gouden eeuw

Johannes Vermeer werd gedoopt (vermoedelijk vlak na geboorte) in Delft op 31 oktober 1632, en ook in Delft begraven op 15 december 1675. Vermeer is samen met Jan Steen en Rembrandt van Rijn vermoedelijk een van de meest bekendste Nederlandse schilders, zeker uit de periode van de Gouden Eeuw. Hij was vermoedelijk van gereformeerde familie, maar veranderde zijn geloof naar het Rooms Katholicisme om met zijn liefje Catharina Bolnes te kunnen huwen. Hij wist samen met zijn vrouw elf kinderen te produceren, maar hij zou tien daarvan niet volledig zien opgroeien. Hij stierf namelijk in het jaar 1675, toen de stad instortte vanwege de Hollandse Oorlog. De woorden van zijn vrouw zijn duidelijk over de oorzaak van Vermeers plotselinge verval: “… Dientengevolge en ook vanwege de belasting van zijn kinderen, terwijl hij van zichzelf geheel niet over middelen beschikte, raakte hij zozeer in razernij en verval, dat hij in één of anderhalve dag van een gezonde toestand overging in de dood.”.
Het weerhield hem echter niet om zo’n 45 schilderijen te produceren, zo’n twee a drie per jaar. Dit was niet zoveel als Rembrandt, maar Vermeer had dan ook minder hulp, hij werkte vermoedelijk grotendeels solo. In zijn eigen tijd werd hij niet bijzonder gewaardeerd (niet boven vele andere schilders uit die tijd in ieder geval) maar in de 19e eeuw kwam er een herleving in de interesse naar Vermeer Schilderijen. De verkoop van het Melkmeisje, een van zijn beroemde werken, was zo belangrijk dat het werd besproken in de Tweede Kamer.

Nog beroemder, echter, is zijn schilderij ‘meisje met de parel’, wellicht vanwege het feit dat er een boek op gebaseerd is, geschreven door Tracy Chevalier (en later verfilmd, met Colin Firth en Scarlett Johannson als hoofdrolspelers). Dit kunstwerk werd ergens in 1665-7 geschilderd, en is te zien in het Den Haagse Mauritshuis. Het is een ‘tronie’, wat betekent dat het een schilderij is van een gezicht dat een opvallende gelaatsuitdrukking of karakter bevat. Het model, in tegenstelling tot een normaal portret, is vaak anoniem, en zo ook het meisje met de parel.

Albert Cuyp – de Gouden eeuw

Albert Cuyp (waarnaar de Albert Cuypmarkt in Amsterdam is vernoemd) werd geboren op 20 oktober 1620 te Dordrecht en stierf op 15 november 1691. Ook hij was een van de grote schilders van de Gouden eeuw, maar anders dan de voorgaande schilders. Albert was namelijk voornamelijk een landschapsschilder. Hij kwam uit een beroemde schilder familie en werd met name beroemd vanwege zijn landschappen van het Nederlandse platteland in de vroege ochtendgloren of in de namiddag. Hij erfde een grote som geld en kon zodoende zijn droom zonder kopzorgen najagen. We weten verder bijzonder weinig van zijn leven, anders dan dat hij het meest actief was tussen 1639 en 1660, en dat hij in 1658 huwde met Cornelia Bosman. Wellicht was het einde van zijn schilderscarrière gelinkt met dit huwelijk. Hij was tevens een toegewijde calvinist, en dit is niet beter weerspiegeld dan dat na zijn sterven geen enkele schilderijen van andere artiesten in zijn huis te vinden waren. Immers, geld uitgeven aan puur esthetische zaken is niet calvinistisch!

Een van zijn beroemde vergezichten is het ‘rivierlandschap met ruiters’, een panorama van een meanderende rivier met twee ruiters die hun paarden laten rusten. Ook dit schilderij is te vinden in het Amsterdamse Rijksmuseum.

Vincent van Gogh – de 19e eeuw

Net als Rembrandt van Rijn is deze top tien niet compleet zonder Vincent van Gogh. Vincent werd geboren in Zundert op 30 maart 1853, en stierf in het Franse Auyers sur Oise op 29 juli 1890. Hij werkte als een postimpressionist, een kunststroming die (niet verrassend) het impressionisme opvolgde. Hij was een grote invloed op het latere abstractie schilderen (later meer hiervan). Te Amsterdam is er zelfs een heel museum ter ere van enkel en alleen van Gogh gebouwd, het (hoe kan het ook anders) Van Gogh Museum.

Vincent werd echter in zijn eigen tijd niet erkent voor de genie die we tegenwoordig denken dat hij was. Hij zou slechts één schilderij hebben verkocht, de Rode Wijngaard, voor 400 frank, en dat vlak voor zijn dood! Hij produceerde al zijn (later beroemde) werk in slechts tien jaar, waarna hij, na lang lijden aan een zenuwziekte, zichzelf het leven ontnam. Wellicht heeft zijn dramatische einde meegeholpen aan het beroemd maken van zijn schilderkunst.

Hier zien we de Aardappeleters, een van zijn vroege schilderijen (1885). Het is een zwaarmoedig en donker schilderij waar de armoe en lamlendigheid van af druipt. Je kan dit uitstekende voorbeeld van een geschilderde depressie vinden in het Van Gogh museum. Kenmerkend voor Van Gogh’s stijl, en dat van de postexpressionisten in het algemeen, zijn de dikke kwaststroken en gebrek aan details en precisie die we in vorige eeuwen zagen. Het meeste werk van Van Gogh is op zijn minst ‘moeilijk’ te noemen, je houdt ervan, of je walgt ervan. Maar wat je mening er ook over is, hij heeft wel een diepe indruk achtergelaten op de kunstwereld.

Jan Toorop – de eeuwwisseling

Jan Theodorus Toorop, werd geboren in het Javaanse stadje Poerworedjo op 20 december 1858 en stierf te Den Haag op 3 maart 1928. Hij was de bekendste schilder uit de periode rond de 20ste eeuwwisseling en liet er een in zijn jongere jaren een impressionistische stijl op na, hoewel hij ook vaak pointillisme pleegde te gebruiken (schilderen door alleen maar puntjes neer te zetten). Naast schilderen bewerkte hij ook keramiek, maakte hij reclame affiches en boekbanden. Tegenwoordig associëren we art nouveau vaak met hem, hoewel hij zelf vermoedelijk nooit die termen heeft gebruikt.

Het bovenstaande werk heet Broek in Waterland. Ga vooral niet te dicht op je scherm liggen nu, want dan zie je het niet. Van een afstandje ziet het er namelijk veel beter uit. Van dichtbij is het niets dan vreemde puntjes. Van veraf, een prachtig waterlandschap in de schemering. Dit werk is te bewonderen in het Indianapolis Museum der kunsten, te Indianapolis, Verenigde Staten.

Piet Mondriaan – de 20ste eeuw

Tot slot Pieter (Cornelis) Mondriaan, geboren te Amersfoort op 7 maart 1872 en gestorven op 1 februari 1944 in New York. Hij was een schilder en tevens een kunsttheoreticus, en een van de pioniers in het abstracte kunst schilderen (net als Pablo Picasso). Hij is met name bekend vanwege zijn geometrische en abstracte werk (zie hieronder) en gebruik van primaire kleuren. Hij was derhalve een inspiratiebron voor architectuur en voor andere ontwerpers die kunst wilden toepassen op gebruiksvoorwerpen (denk aan de Mondriaanstoel).

Dit kunstwerk heet, heel onorigineel, tableau 1 en werd in 1921 geschilderd. Er zijn nog een tig tal andere tableaus en composities (allemaal genummerd) gemaakt door Mondriaan die allemaal min of meer hierop lijken. In vergelijking met het precieze werk van Rembrandt, of de eindeloze details van Bruegel, lijkt dit een simpel schilderij, maar het gaat hier niet om de arbeid die verricht is, maar om de originaliteit en creativiteit van de schilder. Mondriaan was een van de eersten die het waagde dergelijke abstracte weergaven van kleur te maken en te verkopen, en derhalve heeft hij het verdiend om als pionier en ‘vader’ van de abstracte kunst de geschiedenis in te gaan. Of je het nu ‘kunst’ noemt of niet, uniek was het namelijk wel!

Meer beroemde schilders

• Vincent van Gogh Schilderijen top 10
• Top 10 Rembrandt van Rijn Schilderijen
• Johannes Vermeer Schilderijen
• Leonardo Da Vinci Schilderijen
• Top 10 Salvador Dali Schilderijen
• Top 10 Piet Mondriaan Schilderijen
• Pablo Picasso Schilderijen
• Top 10 Beroemdste Schilderijen
• 10 Mona Lisa weetjes
• 10 Beroemde zelfportretten
• 10 Duurste Schilderijen
• Top 10 Italiaanse Schilders